Sztuka średniowiecza.

Prezentacja na temat: "Sztuka średniowiecza."— Zapis prezentacji:

1 Sztuka średniowiecza

2 Sztuka romańska Sztuka romańska rozwinęła się w X-XIII wieku, w Polsce w wieku XIV. Swoje początki ma we Francji, Włoszech, Niemczech.  Geneza nazwy Pierwszy raz terminu sztuka romańska użył w 1818 normandzki archeolog, Charles Duherissiere w odniesieniu do architektury. Pojęcie to podkreślało analogię pomiędzy etapem formowania się języków romańskich, powstałych przez przemieszanie się łaciny z językami najeźdźców germańskich, oraz ówczesnymi działami sztuki, które powstały na gruncie sztuki rzymskiej, korzystającej z tradycji sztuki barbarzyńskiej. Termin ten odnosił się również do związków sztuki romańskiej z kulturą starożytnego Rzymu. Cechy charakterystyczne architektury romańskiej: grube mury, sklepienie kolebkowe (o kształcie walca, ciężkie, masywne) lub krzyżowe (dwie skrzyżowane kolebki, tworzące krzyż), prostota form, mało zdobień, w kościołach jedynie rzeźby bądź płaskorzeźby, budowle z zasady są obronne, okna małe, wąskie jak strzelnice, położone wysoko, zakończone półkolistym łukiem, jedna lub trzy nawy, z których środkowa jest największa, mroczne wnętrza, ołtarz zorientowany na wschód (w stronę grobu Chrystusa).

3 Sztuka romańska Malarstwo i rzeźba w stylu romańskim Rzeźba w stylu romańskim podporządkowana była architekturze. Wypełniała portale, zdobiła kapitele, wsporniki. Motywy czerpane były ze świata roślin lub zwierząt. Często rzeźbiono także figury ludzkie w scenach biblijnych lub alegorycznych.  Malarstwo było podobnie jak rzeźba związane z budowlami, głównie kościelnymi. Tworzono freski - malowidła wykonywane na ścianach, na nie zeschniętym tynku, mozaiki (to wpływ Bizancjum, widoczny zwłaszcza we Włoszech), witraże i miniatury (ilustrowano ręcznie księgi, plakietki, puzderka). Malowano w charakterystyczny sposób: najpierw obrysowywano kontur postaci, później zaś kolorowano. Postaci zazwyczaj występowały na złotym i srebrnym tle. Tematyka była głównie biblijna, często malowano także motywy roślinne. Zabytki sztuki romańskiej Do najbardziej znanych zabytków europejskich należą: Bazylika w Vezelay, katedra w Pizie (XI w.), kościoły w Issoire, Eunate, Saint Martin de Londres, Saint-Sulpice. W Polsce zachowało się sporo zabytków romańskich. Należą do nich: kościół św. Andrzeja w Krakowie, opactwo benedyktyńskie w Tyńcu pod Krakowem, kolegiata w Kruszwicy, kościoły w Tumie pod Łęczycą, Czerwińsku, Opatowie. Poza tym największą chlubą tego stylu są brązowe Drzwi Gnieźnieńskie, przedstawiające dzieje św. Wojciecha.

4 Sztuka romańska Krzywa wieża w Pizie Kościół św. Andrzeja w Krakowie
Drzwi Gnieźnieńskie

5 Sztuka gotycka Geneza nazwy, powstanie stylu gotyckiego Nazwa gotyk wzięła się z nieporozumienia. Włoski humanista, Giorgio Vasari, nazwał tak sztukę Średniowiecza, chcąc podkreślić jej barbarzyński charakter. Nazwał ją gotycką, aby podkreślić jej pochodzenie od Gotów – wojowniczego ludu najeżdżającego Europę we wczesnym Średniowieczu. Pejoratywne znaczenie tego słowa odrzucono dopiero w Romantyzmie. Powstanie gotyku jako stylu wiąże się z przebudową kościoła w Saint-Denis pod Paryżem w latach  Czasowo gotyk obejmuje stulecia od XII do XV. Rozwijał się on w trzech fazach: wczesnej ( ), dojrzałej (XIII i XIV wiek) i późnej (XV wiek). Cechy charakterystyczne architektury gotyckiej Przy budowie kościoła w Saint-Denis po raz pierwszy zastosowano sklepienie krzyżowo-żebrowe, mury podparto z zewnątrz w miejscach szczególnie obciążonych i zastosowano łuk ostry, by zmniejszyć rozpieranie sił ciążących. Architekta nie krępował już więcej system wiązany, mógł łuki rozpinać na dowolnej wysokości i tworzyć monumentalne kościoły, skierowane wertykalnie – do góry. Mógł także wypruwać ściany (ponieważ nośne były tylko ściany pod żebrami krzyżowymi) i tworzyć tam witraże. Sztuka gotycka nie była zdominowana przez kościoły. Tworzono także ratusze, zamki warowne, sukiennice, hale targowe, kamienic mieszkalne, fortyfikacje i warowne bramy. Mimo to standardową budowlą, najbardziej kojarzoną z gotykiem pozostał kościół. Jako cechy architektury gotyckiej można wymienić: monumentalizm budowli, kościoły wysokie, smukłe, jasno oświetlone, akcentowanie kierunków wertykalnych (w górę), sklepienie krzyżowo-żebrowe, ostre łuki, mury silnie przeprute, ogromne okna, zajmujące często całe ściany, zakończone ostrym łukiem, wypełnione witrażami (obrazami tworzonymi z kawałków kolorowego szkła), kościoły zwykle trzynawowe (rzadko 5), bazyliki z półkolistym chórem, nad głównym portalem zwykle mieściła się rozeta (okrągłe okno z witrażem)

6 Sztuka gotycka Architektura gotycka w Polsce i w Europie Sztuka gotycka najżywiej rozwijała się we Francji, gdzie na przełomie XII i XIII wieku powstały katedry w Paryżu, Amiens, Reim, Laon, Rouen, Beauvais. Do zabytków sztuki gotyckiej należą także opactwa w Royaumont i Opactwo Weimarskie. Polskie kościoły gotyckie budowano najczęściej z czerwonej cegły (z powodu braku kamienia), stąd polski gotyk nazywa się ceglanym. Sztukę gotycką przenieśli do Polski cystersi. Ich budownictwo zachowało sporo ze stylu romańskiego. Obok architektury cysterskiej rodzi się tzw. system krakowski. Reprezentatywne dla niego są m.in.: katedra wawelska, kościół Mariacki w Krakowie. Budowle te są kolorowe, ponieważ poza cegłą stosuje się w obramowaniach okien i wnęk biały kamień. Budowle gotyckie powstawały także we Wrocławiu, Toruniu i Gdańsku (gdański kościół Mariacki). Zachowało się w Polsce także kilka zamków gotyckich. Do najbardziej znanych należą: zamek w Malborku, Kwidzyniu, Lidzbark. Polskie zabytki sztuki gotyckiej to także fragmenty murów obronnych, gotyckie wieże, kamienice mieszczańskie, ratusze.  Rzeźba gotycka Rzeźba gotycka rozwijała się w oprawie katedry; najpiękniejsze rzeźby znajdziemy w portalach, obramowaniach wrót, a w tympanonie – kunsztowną kompozycję relefiową. Zdobnictwo tego typu wykorzystuje formy ornamentalne, mające swoje źródło w świecie roślin. Postać ludzka oddana jest we właściwych proporcjach, ma naturalną postawę i gesty.  Rzeźba gotycka to także często monumentalne posągi, wykorzystywane jako ozdoba katedr – zespolone z architekturą. Przedstawiają one zazwyczaj Maryję i świętych, pojawiają się jednak także osoby świeckie. Występują zarówno pojedyncze figury, jak i grupy postaci. Dąży się do realistycznego przedstawiania postaci. Są one pełne wdzięku, spokoju, statyczne. Mają swobodne gesty i mimikę twarzy, przypominają rzeźby antyczne.  Osobnej uwagi wymaga gotycki ołtarz. W gotyku wykształca się typ ołtarza szafiastego, w którym część środkowa, zamykana na co dzień, jest otwierana na drzwi uroczyste. Ołtarz ma formę tryptyku. Najbardziej znanym przykładem jest ołtarz Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie, wyrzeźbiony w latach W części środkowej przedstawia Zaśnięcie Matki Boskiej, nad sceną główną ukazane jest Wniebowstąpienie, a w zwieńczeniu Koronacja. Na skrzydłach widnieją sceny z życia Maryi i Chrystusa.

7 Sztuka gotycka Malarstwo Malarstwo gotyckie rozwijało się pod różnymi postaciami. Gotyk to przede wszystkim intensywny rozwój witrażownictwa. Witraże tworzono wielkie, wielobarwne; stały się one jednym z głównych elementów wystroju gotyckiego kościoła. Najwspanialsze witraże znajdziemy we Francji: w paryskiej St. Chapelle, Chartres i Bourges. Ze względu na powszechność stosowania witraży mało popularne było malarstwo ścienne w postaci fresków - na ścianach kościołów nie było już na nie miejsca. Freski rozwinęły się głównie we Włoszech, a do najwybitniejszych malarzy tworzących je należał Toskańczyk Giotto di Bondone ( ). Giotto był uczniem Cimabuego. Jego freski przedstawiały postaci w ruchu, w naturalnych pozach. Tło obrazów stanowiły wielkie płaszczyzny, zawierające pewne elementy krajobrazu. Giotto stosował światłocień, co nadawało trójwymariowość bryłom. Do największych dzieł Toskańczyka należą: 1. freski przedstawiające sceny z życia Marii i Jezusa Chrystusa w kaplicy dell'Arena w Padwie, 2. freski w kościele Santa Croce we Florencji, 3. cykl fresków w bazylice w Asyżu, przedstawiających życie św. Franciszka. Przez cały czas trwania gotyku rozwijało się malarstwo książkowe w postaci miniatur. Zerwało one z płaską linearną stylizacją, zaczęto tworzyć wizerunki przestrzenne, trójwymiarowe, realistyczne. Na miniaturach przedstawiano sceny rodzajowe z życia codziennego: polowania, uczty. Dbano o pokazanie szczegółów. Najważniejszym ośrodkiem malarstwa książkowego było Dijon. Największym osiągnięciem średniowiecznego malarstwa było pojawienie się obrazu niezależnego, przeznaczony do umieszczania na ścianie kościoła. Obrazy te były malowane na desce farbami temperowymi. Dominowała tematyka religijna – sceny z życia Chrystusa, Maryi i świętych. Zaczęła się także pojawiać tematyka świecka. Postaci starano się malować realistycznie – dostrzegalne już są między nimi różnice, ukazywano także emocje poszczególnych osób. Dzięki zastosowaniu techniki światłocienia obrazy zyskiwały na głębi. Początkowo stosowano złote tło, później zaczęto umieszczać postaci w konkretnej przestrzeni – w jakimś wnętrzu bądź pośród przyrody. Później wykształciło się malarstwo olejne. Największe znaczenie miało malarstwo flamandzkie, które łączyło obrazy biblijne z realiami współczesnymi. Do najbardziej znanych malarzy flamandzkich należy zaliczyć Jana van Eycka ( , wynalazcę farby olejnej. Mówi się o nim, że odkrył pełnię człowieczeństwa. Był autorem licznych portretów, które przedstawiały postaci realistycznie; znanym jego dziełem jest także poliptyk Baranek mistyczny.

8 Sztuka gotycka Do innych znanych malarzy flamandzkich należą:
Melchior Broederlam, Robert Campin, Hubert van Eyck, Hugo van der Goes . Drugim ważnych ośrodkiem były Niderlandy. Do najbardziej znanych malarzy niderlandzkich należą: Hans Memling ( , autor słynnego Sądu Ostatecznego, który znajduje się w kościele NMP w Gdańsku, Rogier van der Weyden ( ), Hieronim Bosch ( ); jego najbardziej znanym obrazem jest Ogród rozkoszy. Bosh czyni groteskę głównym przedmiotem swej sztuki, przedstawia dziwny świat, w którym występują postaci wynaturzone, a ludzie są podobni do zwierząt czy roślin. Pieter Bruegel Starszy ( ); jego najsłynniejsze obrazy to: Wojna postu z karnawałem, Upadek Ikara. Przedstawiając najzwyklejsze sceny z codziennego życia Bruegel nadaje im wyjątkowo głęboki, często wstrząsający wyraz. Jego postaci są pospolite, często zdeformowane nędzą lub starością. Osobne miejsce w rozwoju sztuki średniowiecznej zajmuje malarstwo ikonograficzne Andrieja Rublowa (ok ) z jego najsłynniejszą ikoną Trójca Święta.

9 Sztuka gotycka Malbork Zamek w Ojcowie Ruiny zamku w Ogrodzieńcu

10 Koniec Prezentację wykonała Joanna Walkiewicz z klasy 1f