Projekt systemowy współfinansowany przez Unię Europejską ze środków

Prezentacja na temat: "Projekt systemowy współfinansowany przez Unię Europejską ze środków"— Zapis prezentacji:

1 Projekt systemowy współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki , Priorytet IX, Działanie 9.4. Wysoko wykwalifikowane kadry systemu oświaty

2 Biologia dla przyrodników
Dr Anna Sternicka

3 POZIOMY ORGANIZACJI MATERII
KOMÓRKA KOMÓRKA - podstawowa jednostka struktury i funkcji ( Schwann, Schleiden i teorie współczesne) Wielkość: od 0,2 um bakterie do 500 mm włókna roślin, Kształt: kulisty i inne.

4 POZIOMY ORGANIZACJI MATERII
BUDOWA KOMÓRKI roślinnej zwierzęcej procariotycznej eukariotycznej

5 Komórka zwierzęca

6 Komórka roślinna

7

8 POZIOMY ORGANIZACJI MATERII
SKŁADNIKI KOMÓRKI: Makroelementy (ok. 99%całkowitej masy organizmu): H – 48%, C – 23% i O – 23% oraz N, S, P są to pierwiastki biogenne. Do makroelementów należą również: Ca, Mg, Na, K, Cl. Mikroelementy: Fe, J, F, Cu, Zn, Co Woda jako podstawowy związek nieorganiczny; zawartość od ok. 10%(nasiona, szkliwo zębów) do ok.98% (płyny ustrojowe). Białka jako związki organiczne, budulcowe, zbudowane z aminokwasów (20). Inne funkcje białek: odpornościowa (przeciwciała), regulacyjna (niektóre hormony), katalityczna (enzymy). W budowie białek wyróżniamy strukturę: I, II, III i IV rzędową.

9 POZIOMY ORGANIZACJI MATERII
SKŁADNIKI KOMÓRKI: Węglowodany (cukry) - funkcje: energetyczna, zapasowa, budulcowa. Podział: proste; glukoza, fruktoza, dwucukry; (sacharoza, maltoza, laktoza), wielocukry (skrobia, glikogen, chityna, celuloza). Tłuszcze czyli lipidy - funkcje; zapasowa, energetyczna, budulcowa. Większość to estry kwasów tłuszczowych i glicerolu. Tłuszcze roślinne zawierają głównie kwasy nienasycone (np. oleinowy), zwierzęce głównie nasycone (np.stearynowy). Kwasy nukleinowe; DNA i RNA; materiał genetyczny, synteza białek.

10 POZIOMY ORGANIZACJI MATERII
TKANKA TKANKA to zespół komórek o podobnej budowie, wspólnym pochodzeniu, które pełnią określone funkcje. Podział: roślinne i zwierzęce. U roślin: twórcze (pierwotne i wtórne) i stałe (miękiszowa, okrywająca, przewodząca i wzmacniająca). U zwierząt: mięśniowa, nabłonkowa, nerwowa i łączna.

11

12 POZIOMY ORGANIZACJI MATERII
ORGANY I NARZĄDY ORGANY (u roślin); korzeń, łodyga, liść, kwiat – wszystkie organy u roślin nasiennych NARZĄDY (u zwierząt) np. serce, nerka, płuca.

13

14 Aparaty szparkowe

15 Budowa liścia

16 Skrzela ryby

17 POZIOMY ORGANIZACJI MATERII
UKŁADY NARZĄDÓW np. układ krwionośny, wydalniczy, oddechowy.

18 POZIOMY ORGANIZACJI MATERII
ORGANIZM JAKO CAŁOŚĆ

19 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
KRÓLESTWA Prokariota, Protista, Grzyby, Rośliny, Zwierzęta. Poza tą klasyfikacją: wirusy

20 prokariota

21 Grzyby – pędzlak, kropidlak

22 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
PODEJŚCIE DO KLASYFIKACJI Kierunek fenetyczny (oparty na podobieństwie cech, odrzuca pokrewieństwo) Kierunek filogenetyczny (szacunkowe określanie pokrewieństwa). Dąży się do konstruowania systemu naturalnego w dwojaki sposób; - systematyka genealogiczna (ewolucyjna) - systematyka filogenetyczna (kladystyka – każdy takson obejmuje linię rozwojową czyli potomków przodka).

23 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
JEDNOSTKI TAKSONOMICZNE W KRÓLESTWIE ZWIERZĄT I ROŚLIN TYP GROMODA RZĄD RODZINA RODZAJ GATUNEK GROMADA (TYP) KLASA

24 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
PRZYKŁADY RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ: Prokariota Protista Grzyby Rośliny Zwierzęta

25 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
PROKARIOTA – bakterie; cechy budowy komórki Nie posiadają jądra komórkowego, w centrum nukleoid (materiał genetyczny), brak mitochondriów i chloroplastów. Posiadają ścianę komórkową (zawiera mureinę). Występują w różnych środowiskach; słonych, kwaśnych i zasadowych, gorących i zimnych. Tryb życia: pasożytniczy, symbiotyczny, saprofityczny. Duże znaczenie w przyrodzie: fermentacja, przyswajanie azotu atmosferycznego, udział w obiegu pierwiastków, rozkład martwej materii, wytwarzanie antybiotyków. Podziały; I. Bakterie właściwe i archebakterie II. Gram – ujemne i Gram – dodatnie ( na podstawie barwienia

26 Budowa bakterii

27 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
PROTISTA jednokomórkowe z jądrem, mogą być wielokomórkowe (niezróżnicowane) i komórczaki formy kolonijne, samożywne i cudzożywne, mogą zmieniać sposób odżywiania zależnie od warunków. Do poruszania się służą; nibynóżki, rzęski, wici. Należą tu: pierwotniaki, część organizmów dawniej zaliczana do glonów, śluzorośla. Tworzą wiele linii rozwojowych; między innymi: Zarodniowe; ameby Okrzemki Brunatnice ( morszczyn) Orzęski (pantofelek) Eugleniny (euglena)

28 Protista - pantofelek

29 skrętnica

30 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
GRZYBY (w tym porosty) jednokomórkowe lub plechowate, zbudowane ze strzępek. Ściany komórkowe zawierają chitynę, materiał zapasowy – glikogen lub wolutyna, tłuszcz, środowisko głównie lądowe, wodne – skoczkowce. Przedstawiciele grzybów właściwych: Pleśniak biały (sprzężniowce) ; strzępki wielojądrowe, głównie saprofityczne Drożdże, smardz, pędzlak, kropidlak, trufla (workowce);saprofity i pasożyty (buławinka czerwona).Jednokomórkowe i wielokomórkowe, niektóre tworzą owocniki ( smardz, trufla).

31 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
GRZYBY (w tym porosty) Podstawczaki; głównie grzyby kapeluszowe i saprofityczne. Strzępki wielokomórkowe, tworzą owocniki (hymenofor blaszkowaty lub rurkowaty). POROSTY – organizmy pionierskie i symbiotyczne; symbioza grzyba (workowca lub podstawczaka) z glonem (zielenice lub sinice). Rodzaje plech porostowych; listkowate, krzaczkowate, skorupiaste. Porosty to wskaźniki zanieczyszczenia powietrza.

32 grzyby

33 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
ROŚLINY ZARODNIKOWE MSZAKI – mech płonnik, torfowiec; brak typowej tkanki przewodzącej, rośliny tkankowe, prymitywne organowce, dominuje gametofit. PAPROTNIKI – paprocie (narecznica samcza), skrzypowe (skrzyp polny), widłakowe, psylotowe. Rośliny naczyniowe, tkankowe, dominuje sporofit, korzenie przbyszowe .

34 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
ROŚLINY NASIENNE Bardzo dobrze przystosowane do życia na lądzie. Wykształciły nasiona ( przetrwalniki). Dominuje sporofit. Nagonasienne i Okrytonasienne. Nagonasienne: zdrewniałe łodygi, przyrost na grubość, liście (igły), kwiaty jednopłciowe. Najliczniejsza obecnie grupa to klasa Iglaste. Wymarłe to: Paprocie nasienne, Kordaitowe, Benetyty.

35 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
ROŚLINY NASIENNE Iglaste. Drzewa lub krzewy, około 600 gatunków. Cechy taksonomiczne to między innymi: kształt i wielkość szyszek oraz igieł. Do iglastych należy: sosna, jodła, modrzew, kosodrzewina. Okrytonasienne: drzewa, krzewy i rośliny zielne. Kwiaty głównie obupłciowe, tworzą owoce. Dzielą się kna: jednoliścienne i dwuliścienne. Budowa kwiatu i typy kwiatostanów oraz owoców.

36 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
ZWIERZĘTA DWUWARSTWOWCE Dwie warstwy komórek, oddzielone mezogleą, należą tu: gąbki ( w Polsce 7 gatunków słodkowodnych) i parzydełkowce ( stułbia, chełbia, korale i ukwiały TRÓJWARSTWOWCE

37 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Płazińce. pierwouste, symetria dwuboczna, spłaszczenie grzbieto-brzuszne, narządy tworzą układy: nerwowy, pokarmowy, wydalniczy, rozrodczy, parenchyma wypełnia jamę ciała. Drapieżniki żyjące w wodzie lub pasożyty. Należą: wirki, przywry;

38 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Tasiemce. Przystosowania do pasożytnictwa:, haczyki, bruzdy, oddychanie beztlenowe, oskórek odporny na enzymy żywiciela, brak układy pokarmowego u tasiemców.

39 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Obleńce. Ciało obłe, jama ciała pierwotna – schizocel wypełniony płynem. Przewód pokarmowy z odbytem. Należą między innymi: wrotki, nicienie (glista, owsik, włosień).

40 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Pierścienice. Głównie wolno żyjące. Ciało robakokształtne, podzielone na segmenty (metamery homonomiczne), wtórna jama ciała. Należą: skąposzczety (dżdżownica), wieloszczety i pijawki.

41 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Stawonogi. Dwuboczna symetria, metameria heteronomiczna. Tagmy: głowa, tułów, odwłok. Ciało pokrywa oskórek chitynowy , odnóża połączone stawami (głowowe, tułowiowe, odwłokowe ), niektóre maja skrzydła. Należą: skorupiaki (rozwielitki, krewetki, raki, kraby homary), wije ( drewniak, skolopendra), owady (pszczoły, osy, motyle), pajęczaki (pająki, roztocze). Najbardziej liczna grupa bezkręgowców. Najwyżej uorganizowaną grupą są owady; posiadają aparaty gębowe, niektóre mają skrzydła. Mrówki, termity, pszczoły i osy to owady społeczne.

42 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Mięczaki. Wtórna jama ciała ulega redukcji, występuje blastocel (pierwotna). Posiadają muszlę zewnętrzną lub wewnętrzną ( głowonogi). Ciało bez segmentów (głowa, noga, worek trzewiowy z płaszczem). Symetria dwuboczna. Pierwouste. Należą: ślimaki, małże, głowonogi.

43 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Szkarłupnie. Występują na dużych głębokościach, w silnie zasolonych morzach przy dnie. Saprofagi lub drapieżniki. Wtórouste o symetrii promienistej. Należą: rozgwiazdy, wężowidła, liliowce. Porównanie budowy bezkręgowca i strunowca. Pierwouste (Protostomia i Wtórouste (Deuterostomia).

44 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Strunowce. Wtórouste o dwubocznej symetrii. Posiadają strunę grzbietową, nad nią cewka układu nerwowego. Prymitywnym strunowcem jest lancetnik. Najliczniejszą grupę strunowców stanowią kręgowce; dzielą się na: bezżuchwowce,( należą tu między innymi minogi- wszystkie chronione) i żuchwowce ( pozostałe kręgowce – od ryb do ssaków).

45 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Ryby.Przystosowania w budowie zewnętrznej do środowiska wodnego ( kształt, komórki śluzowe i barwnikowe w skórze oraz łuski, płetwy: parzyste – piersiowe i brzuszne oraz ogonowa, grzbietowa i odbytowa). Dzielą się na: chrzęstne, należą tu rekiny i kostne, należy tu: Latimeria chalumnae – żywa skamieniałość, wśród kostnych liczną grupę stanowią kostnoszkieletowe (kościste), należą tu: okoniokształtne, łososiokształtne itd). Różnorodność gatunkowa ryb jest zagrożona,, ochrona prawna ryb przed nielimitowanym połowem, ochrona gatunkowa (np. jesiotr zachodni, minogi).

46 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Płazy. Występują w wodzie i na lądzie, posiadają cztery kończyny, zmienna temperaturę ciała i należą do tzw. bezowodniowców. Dzielą się na: ogoniaste (traszki i salamandry), bezogonowe (żaby, rzekotki, ropuchy, kumaki) oraz beznogie np. marszalec. Cechy przystosowujące do życia w wodzie: rozwój związany ze środowiskiem wodnym, błona pławna, skrzela. Cechy przystosowujące do życia na lądzie: kończyny i obręcze, płuca i dwa krwiobiegi… Ciekawym przykładem jest aksolotl – larwa neoteniczna.

47 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Gady Kręgowce typowo lądowe (rozmnażanie niezależne od wody). Należą do owodniowców, zmienno cieplne, sprawnie się poruszają i ograniczają utratę wody. Należą: żółwie, krokodyle, gady łuskonośne (jaszczurki np. zwinka, padalec, żyworódka oraz węże np. wąż eskulapa, zaskroniec, żmija zygzakowata), hatterie.

48 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Ptaki Stałocieplne, posiadają zdolność lotu, liczą ok. 8,5 tyś gatunków; Nalezą: podgromada I - praptaki (cechy gadzie i cechy ptasie), podgromada II ptaki współczesne. Podział: gniazdowniki np. wróble i zagniazdowniki np. kaczki Przystosowania do trybu życia: wysoki metabolizm, mechanizm podwójnego oddychania, bardzo dobrze rozwinięte narządy zmysłu.

49 PODSTAWY KLASYFIKACJI. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORGANIZMÓW
Ssaki Bardzo dobrze rozwinięty układ nerwowy i narządy zmysłu, żyworodne, najwyżej uorganizowane kręgowce. Podział ssaków współczesnych: prassaki (należą tu stekowce np. dziobak, posiadają cechy gadów), ssaki właściwe (dzielą się na ssaki niższe nalezą tu torbacze, ssaki właściwe należy tu 19 rzędów np. drapieżne, naczelne). Cechy progresywne ssaków.

50 Topografia narządów i układów wew. Człowieka układ nerwowy

51 Topografia narządów i układów wew. Człowieka budowa mózgu

52 Topografia narządów i układów wew. Człowieka narządy zmysłu - oko

53 Topografia narządów i układów wew. Człowieka narządy zmysłu - ucho

54 Topografia narządów i układów wew. Człowieka skóra

55 Topografia narządów i układów wew. Człowieka układ krwionośny

56 Topografia narządów i układów wew. Człowieka budowa serca

57 Topografia narządów i układów wew
Topografia narządów i układów wew. Człowieka budowa nerki – układ wydalniczy

58 Topografia narządów i układów wew. Człowieka układ oddechowy

59 Topografia narządów i układów wew. Człowieka układ pokarmowy

60 Topografia narządów i układów wew. Człowieka układ rozrodczy męski

61 Topografia narządów i układów wew. Człowieka układ rozrodczy żeński

62 Topografia narządów i układów wew
Topografia narządów i układów wew. Człowieka układ hormonalny – rola przysadki mózgowej

63 literatura Strony WWW. WWW.wikipedia WWW.dermatologia.prv.pl
Inne: Holak E., Hoppe L., Lewiński W., Lipka I., Ruda – Groborz B.: Biologia Vademecum maturalne Wyd. Operon Gdynia Opis pozycji wydawniczej (opartej na podstawie programowej MEN)

64 BIURO PROJEKTU ul. Gen. J. Sowińskiego 68, p. 35 70-236 Szczecin
Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, p. 35 Szczecin tel.: 091/