fr. renaissance – odrodzenie

Prezentacja na temat: "fr. renaissance – odrodzenie"— Zapis prezentacji:

1 fr. renaissance – odrodzenie
Renesans fr. renaissance – odrodzenie Literatury antycznej Studiów starożytnych Ludzkości Włochy od Xiv w. Polska od końca xv w. Do początku xvii w.

2 Renesans – epoka geniuszy
Odrodzenie to przede wszystkim epoka wielkich indywidualności. Każdy, kto czuł w sobie przypływ talentu, rozwijał go wszechstronnie. Człowiek nie był zorientowany na jedną dyscyplinę, bardzo często pełnił wiele funkcji: zawodowych, społecznych, politycznych, artystycznych. Najlepszym przykładem mogą być Leonardo da Vinci i Michał Anioł, którzy interesowali się nauką, techniką, rozmaitymi dziedzinami sztuki i filozofią. Renesans zrodził wielu geniuszy, których osiągnięcia do dziś wzbudzają szacunek i podziw, gdyż znajdują praktyczne zastosowania.

3 Renesans – Odrodzenie – Złoty Wiek
Odkrycia geograficzne (Kolumb, Vasco da Gama, Magellan) Sięganie do źródeł, czytanie tekstów w oryginale, inspirowanie się Antykiem Stawianie człowieka i spraw ziemskich w centrum zainteresowań – antropocentryzm, geocentryzm HUMANIZM REFORMACJA

4 Humanizm Publius Terentius Afer
Humanizm epoki odrodzenia swoim antropocentryzmem przeciwstawiał się niektórym tendencjom średniowiecza (szczególnie teocentryzmowi), w związku z czym nawiązywał do idei starożytności. Naczelne hasło humanizmu zaczerpnięte zostało z rzymskiego utworu komediopisarza Terencjusza II w. p.n.e. pt. Sam siebie karząc (Samoudręczyciel). Hasłem humanizmu stała się maksyma Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce (łac. homo sum et nihil humani a me alienum esse puto.). Popularne jest też stwierdzenie Protagorasa Człowiek jest miarą wszechrzeczy. Humanizm koncentruje uwagę na sprawach ludzkich, godności człowieka, jego wolności, propaguje rozwój fizyczny, psychiczny i intelektualny oraz harmonijne współżycie w społeczeństwie, podkreśla możliwości ludzkiego rozumu, oraz wartość wiedzy o świecie i możliwość jej zdobycia oraz rozwoju. Humanizm Publius Terentius Afer (ur. ok. 195 p.n.e., zm. nie wcześniej niż w 159 p.n.e.) – komediopisarz rzymski, jeden z dwóch (obok Plauta), których komedie zachowały się do naszych czasów.

5 POETA DOCTUS, HUMANISTA
Poeta doctus (łac. poeta uczony) - pojęcie oznaczające osobę wykształconą, erudytę znającego języki klasyczne, takie jak łacina czy greka, jak również człowieka o wszechstronnych zainteresowaniach. Jest to również człowiek obeznany z literaturą poprzednich epok, kulturą, sztuką oraz tradycją. Termin ten był używany w odniesieniu do poetów starożytności. Poeta doctus był ideałem dla pisarzy humanizmu. W Polsce za takich poetów uważano m.in. Klemensa Janickiego, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego i Daniela Naborowskiego. Humanista, uczony filolog, znający grekę, łacinę i hebrajski, studiujący literaturę antyczną. Za wybitnych humanistów Renesansu uznaje się Francesco Petrarkę, Jana Kochanowskiego, Erazma z Rotterdamu.

6 Reformacja Marcin Luter (niem. Martin Luther, ur. 10 listopada 1483 r. w Eisleben, zm. 18 lutego 1546 r. tamże) – niemiecki reformator religijny, teoretyk i inicjator reformacji, mnich augustiański, doktor teologii. Autor 95 tez potępiających praktykę sprzedaży odpustów, w których odrzucał możliwość kupienia łaski bożej. Pomimo że nie brał czynnego udziału w wystąpieniach religijnych i społeczno-politycznych, a jedynie pisał polemiki i katechezy, skupił wokół swojej idei całą opozycję Kościoła katolickiego. Przełożył Biblię na język niemiecki (zob. Biblia Lutra), był autorem Postylli Domowej, Małego i Dużego Katechizmu, Artykułów Szmalkaldzkich oraz wielu pieśni kościelnych, w tym ewangelickiego hymnu: Warownym grodem jest nasz Bóg. Podstawę jego nauki stanowią hasła: sola scriptura – jedynie Pismo, sola fide – jedynie wiara, sola gratia – jedynie łaska, solus Christus – jedynie Chrystus, solum Verbum – jedynie słowo. Reformacja – ruch religijny i społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także stanowił opozycję do katolickiej doktryny dogmatycznej. Podwaliny pod wystąpienie Marcina Lutra położyła działalność Jana Husa na początku XV wieku – ruch husycki (husyci) odegrał ważną rolę w rozwoju reformacji.

7 W wyniku reformacji wyłoniły się nowe odłamy chrześcijaństwa:
anglikanizm –twórcą był Henryk VIII, na skutek buntu przeciw papieżowi, który odmówił udzielenia unieważnienia małżeństwa z Katarzyną Aragońską. Henryk VIII rozwiązał zakony, znacjonalizował dobra kościelne, zniósł przymusowy celibat duchownych. Wprowadził liturgię w języku angielskim oraz komunię pod dwiema postaciami. luteranizm – za jedyną podstawę przyjęto Pismo Święte, dwa sakramenty (komunia, chrzest), głośne czytanie Biblii, śpiewanie psalmów, Kościół instytucją tanią, liturgia w języku narodowym, komunia pod dwiema postaciami (chleb i wino). Zanegował nieomylność papieża, sakrament spowiedzi oraz płatne odpusty (co przysporzyło mu wielu potężnych przeciwników w postaci np. Inkwizycji). Zniósł również celibat. kalwinizm – twórcą Jan Kalwin, Bóg jednych obdarza łaską konieczną do zbawienia, drugich nie (teoria predestynacji). Proste, cnotliwe życie, powodzenie w życiu doczesnym, powaga, rezygnacja z przyjemności oddalających od Boga miały świadczyć o tym, iż Bóg predestynował dane osoby do zbawienia. nowożytny antytrynitaryzm – twórcami byli m.in. Miguel Servet i Faust Socyn. Negował istnienie Trójcy Świętej oraz boskość Jezusa, jako sprzeczne z logiką oraz z przekazem biblijnym. Szczególną rolę w tym nurcie odegrali bracia polscy (tzw. arianie), którzy stworzyli filozofię religii i naukę społeczną, znacznie wyprzedzającą epokę. husytyzm - ruch religijny i polityczny uczniów i zwolenników czeskiego reformatora religijnego Jana Husa, istniejący na przełomie XIV i XV wieku. Podstawowe założenia tej doktryny to: odrzucenie politycznej władzy oraz autorytetu papieży, krytyka dogmatów o sakramentach i łasce, odrzucenie niektórych obrzędów i ceremonii. anabaptyzm, nowochrzczeńcy – radykalny nurt w reformacji XVI w. Anabaptyści byli zróżnicowanym ruchem. Łączyło ich odrzucanie chrztu dzieci (który ich zdaniem chrztem nie był) oraz pogląd o konieczności zasadniczej zmiany życia społecznego w celu powrotu do ideałów pierwotnego chrześcijaństwa. Religijny kult anabaptystów odznaczał się prostotą – zrezygnowali z przedmiotów kultu (obrazy, ołtarze, budynki sakralne).

8 Wzorce osobowe w literaturze parenetycznej
Humanista (Klemens Janicki, Jan Kochanowski, Erazm z Rotterdamu) Wszechstronnie wykształcony Mędrzec Zna języki starożytne Biegły w studiach humanitas (poetyka, gramatyka, retoryka) Klemens Janicki

9 Wzorce osobowe w literaturze parenetycznej
Dworzanin (Łukasz Górnicki – Dworzanin, Jan Kochanowski) Wykształcony Zna sztukę Posługuje się piękną polszczyzną Dba o dobre maniery Elegancki Wytworny Szarmancki wobec kobiet Łukasz Górnicki

10 Wzorce osobowe w literaturze parenetycznej
Ziemianin (Mikołaj Rej– Żywot człowieka poczciwego, Jan Kochanowski – Pieśń świętojańska o Sobótce) Cnotliwy szlachcic (prawda, sprawiedliwość, umiar, rozwaga) Docenia uroki życia ziemiańskiego Bogobojny Patriota Żyje w harmonii z naturą Mikołaj Rej

11 Wzorce osobowe w literaturze parenetycznej
Władca (Niccolo Machiavelli – Książę) Skuteczny polityk kierujący się w swym działaniu podstępem i oszustwem Najlepsze metody sprawowania władzy to obłuda i przemoc Cel uświęca środki! Niccolo Machiavelli

12 SZTUKA Sztuka renesansu jest bardzo różnorodna i złożona. Można w niej jednak wskazać pewne elementy wspólne i typowe. Do najważniejszych nowości, jakie wprowadził renesans, należy bezsprzecznie powrót do osiągnięć antycznej sztuki Greków i Rzymian. Była to także świadomość wartości ludzkiego umysłu, ciała, wszystkich ziemskich spraw. To, co zakazywał Kościół w średniowieczu, co nazywał godnym pogardy, stało się dla ludzi renesansu wartością. Nowy światopogląd odrzucił ascezę i wyrzeczenia, zanegował zło świata ziemskiego, cielesnego.

13 ARCHITEKTURA Za głównego architekta epoki i twórcę świetności architektury renesansu uważa się Włocha Filipa Brunelleschi. U podstaw renesansowej architektury legło przekonanie (wywodzące się właśnie od Brunelleschiego), że należy wrócić do wzorów antycznych, głównie rzymskich. Włosi czuli się spadkobiercami dorobku antycznego Rzymu i jego tradycji. Według Brunelleschiego sztuka oparta na zasadach klasycznych odpowiadała ideałom nowej epoki w większym stopniu niż sztuka gotyku. W miejsce wizji świata, w której dominowała wiara, wprowadzono rozum. Rozum i racjonalizm leżały u podstaw architektury antycznej, której formy przestrzegały ściśle schematów i rządzone były matematycznymi prawidłami.

14 Architekturę renesansu cechowało uproszczenie konstrukcyjne.
Całkowicie zrezygnowano wtedy z eksperymentów w budownictwie jeśli chodzi o strukturę budowli. Wszystkie elementy konstrukcyjne cechowała niezwykła prostota. Stosowano sklepienia kolebkowe, żaglaste, rzadko krzyżowe. W dekoracjach odwoływano się do porządków klasycznych. W XV wieku stosowano styl koryncki oraz kompozytowy, z liśćmi akantu. W XVI wieku natomiast starano się idealizować formy.

15 Najważniejszą zasadą renesansowej rzeźby było dążenie do realizmu, w myśl którego chciano jak najwierniej naśladować naturę, człowieka i jego ciało, a także możliwie najwierniej ukazać uczucia. Stąd też rzeźbiarze stale doskonalili technikę i warsztat pracy. Skłaniali się ku monumentalizmowi i schematom kompozycyjnym, opartym na prostych formach geometrycznych. RZEŹBA Donatello

16 Andrea del Verrocchio Donatello

17 Dawid Michała Anioła Donatello Berniniego (Barok)

18 MALARSTWO W epoce renesansu działało i tworzyło wielu wybitnych malarzy – Piero della Francesca, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Rafael, Giorgione, Carpaccio, Corregio, Paolo Veronese, Masacio, Perugino, del Sarto, Tycjan i inni. Spośród twórców niemieckich nie można pominąć Albrechta Dürera, Holbeinów (ojca i syna) oraz Lucasa Cranacha, Spośród niderlandzkich – van Eycka (którego zalicza się czasami do sztuki średniowiecznej). We Francji tworzył wtedy François Clouet.

19 MALARSTWO Malarstwo zostało wyzwolone ze sztywnych schematów, wyswobodzone z ram architektonicznych, którym wcześniej podlegało. Postaci stanowiły teraz równoprawną część kompozycji, wprowadzono również rewolucyjną koncepcję perspektywy. Malarstwo zaczęto opierać na rysunku, który prowadził następnie do powstania projektu obrazu. W zakresie techniki wprowadzono malarstwo olejne zamiast dotychczas używanej tempery. Jako podłoża, zamiast deski zaczęto używać płótna. Doceniono rolę rysunku. Giorgione – Burza

20 Podstawowym tematem podejmowanym przez malarstwo był człowiek i jego otoczenie.
Otoczenie oddawano z maksymalnie dużym realizmem, dbając o szczegóły. Postaci malowane były żywiołowo, dynamicznie. Tematem niektórych kompozycji zaczął być pejzaż, już nie tylko przedstawiany w postaci tła, ale jako temat główny. W technice używano światłocienia, którym mistrzowsko posługiwał się da Vinci. Technika ta polegała na miękkim modelunku postaci, zacierającym wyrazistość konturów, łagodnym przenikaniu świateł i cieni. Tak stworzony obraz sprawiał wrażenie, jakby spowijała go mgła.

21 Sandro Botticelli

22 Michał Anioł

23 Tematyka mitologiczna
Angolo Bronzino Zwycięstwo czasu nad miłością, Michał Anioł Leda i łabędź 1530

24 Albrecht Dürer

25 LITERATURA POWSZECHNA

26 Renesansowe gatunki literackie
dialog dramat figlik fraszka nowela pieśń sielanka sonet tren

27 Francesco Petrarka (1304- 1374)
Renesansowy poeta, piszący po łacinie i po włosku, humanista, dyplomata, duchowny, uczestnik życia politycznego, uczony, miłośnik starożytnej kultury. Jego włoskie poezje są bardziej intymne, osobiste, są znane i podziwiane do dziś. W Zbiorze pieśni zawarł miłość do Laury, z sonetów do której zasłynął. Petrarka, który był duchownym, miał wkrótce po złożeniu ślubów ujrzeć w kościele w Awinionie damę, z której uczynił swoją muzę. Miłość, która nigdy nie została spełniona, przetrwała śmierć Laury (poznał ją podobno w 1327 r.)

28 Giovanni Boccaccio (1314-1375)
włoski humanista, pisarz, działacz polityczny. Walczył o utrzymanie swobód republikańskich we Florencji. Autor Dekameronu, zbioru stu krótkich opowiadań i nowel. Jest to przykład świetnej renesansowej prozy, w której autor wyśmiewa feudalny porządek, przesądy minionej epoki, tępotę i obłudę duchowieństwa. Boccaccio stanie się dla innych pisarzy wzorem śmiałej krytyki, realizmu przedstawianej rzeczywistości, poczucia humoru i erotyzmu, będącego wyraźnym sprzeciwem wobec ascetyzmowi.

29 Dzień piąty, opowieść dziewiąta SOKÓŁ Federigo degli Alberighi miłuje bez wzajemności; po stracie całego mienia pozostaje mu jedynie sokół, którego, nic innego nie mając, poświęca na potrawę dla umiłowanej białogłowy, gdy ta doń w gościnę przybywa. Uznawszy o tym dama zmienia postępowanie, wychodzi za niego za mąż i bogatym człowiekiem go czyni. Tzw. „teoria sokoła” sformułowana została w 1871 roku przez niemieckiego poetę i nowelistę P. Heysego na podstawie utworu G. Boccaccia. Odnosi się do klasycznie skomponowanej noweli opartej na motywie dominującym, którym jest rzecz nabierająca symbolicznych znaczeń. Taką rzeczą jest właśnie tytułowy sokół z jednego z opowiadań Boccaccia, podobną rolę pełni także kamizelka z noweli Prusa. 1) Miłość Federica do Monny Giovanny. 2) Niechęć ukochanej do Federica. 3) Utrata majątku przez rycerza. 4) Śmierć męża Monny. 5) Wyjazd ukochanej na wieś. 6) Przyjaźń syna z Fredericiem i Sokołem. 7) Choroba syna. 8) Prośba syna o Sokoła. 9) Wizyta ukochanej u Frederica. 10) Obiad z Sokoła. 11) Ujawnienie celu wizyty. 12) Rozpacz Frederica, że nie może spełnić jej prośby. 13) Śmierć syna. 14) Ślub.

30 William Shakespeare ( 23 IV1564- 23 IV 1616)
Był dramaturgiem angielskim, tworzącym w czasach rządów królowej Elżbiety. Uważany jest za najwybitniejszego dramaturga wszech czasów. Nikt nie zrobił dla żadnej ze sztuk tak wiele, jak Szekspir dla teatru i dramatu. Był właściwie samoukiem, wywodzącym się z rodziny mieszczańskiej o chłopskich korzeniach. Zaczynał swoją karierę jako sługa w trupie teatralnej, potem jako aktor, aż wreszcie zaczął pisać sztuki i reżyserować przedstawienia. Dorobił się majątku, uzyskał dla rodziny szlachectwo. Szekspir ustalił charakter dramatopisarstwa i wzór teatru, który utrzymał się przez całe czasy nowożytne. Uprawiał komedię, kroniki historyczne i tragedię. Był człowiekiem, który nie tylko przyczynił się do rozwoju angielskiego języka literackiego, ale przede wszystkim wykreował wzorce myślenia o człowieku, wybiegające nawet poza ducha Renesansu. Ponadczasowe postaci Hamleta, Makbeta, króla Leara, Romea i Julii – znane są dziś każdemu. Wpisały się w mentalność Europy tak doskonale, jak niegdyś mitologia grecka i rzymska, jak historie biblijne. Szekspir miał świadomość Renesansu, nowej epoki, potęgi rozwijających się wtedy idei humanizmu, wiary w postęp. Jego twórczość jest wyrazem doskonałego rozumienia ducha Odrodzenia, genialności w pojmowaniu ludzkiej jednostki oraz masy społecznej. William Shakespeare ( 23 IV IV 1616)

31 Hamlet Od samego powstania Hamlet jest jednym z najczęściej granych utworów teatralnych, a rola Hamleta – ze względu na objętość tekstu, dużą ekspresję i bogatą osobowość postaci – uważana jest za sprawdzian dojrzałości i umiejętności aktorskich. Z Hamleta pochodzi zapewne najpopularniejszy monolog, zaczynający się od słów Być albo nie być.

32 Bohaterowie Hamleta Hamlet – tytułowy i główny bohater sztuki. Syn zmarłego króla Danii, Hamleta, bratanek Króla Klaudiusza i syn Królowej Gertrudy. Król Klaudiusz – król Danii, zdobył tron mordując swojego brata; po objęciu władzy żeni się z bratową, Gertrudą, z którą być może miał romans jeszcze za życia starego Hamleta Król Hamlet – jest przedstawiony w tragedii jako „Duch”, jako że Król Hamlet został zgładzony przez brata na około miesiąc przed rozpoczęciem się akcji sztuki. Ukazuje się Hamletowi i nakazuje mu, by go pomścił. Królowa Gertruda – królowa Danii, żona zarówno zmarłego króla Hamleta, jak i następnie jego brata, Klaudiusza. Gertruda jest antytezą syna; koncentruje się przede wszystkim na cielesnych, zewnętrznych doznaniach Ofelia – córka Poloniusza, siostra Laertesa. Obiekt młodzieńczych wyznań miłosnych Hamleta, które wyraźnie były po jej myśli. Poloniusz – ojciec Laertesa i Ofelii. Kanclerz królewski. Intrygant, czego dowodem może być to, że po wyjeździe syna do Paryża wysyła sługę, by go śledził. Laertes – syn Poloniusza, brat Ofelii. Młodzian porywczy i zdecydowany. Horacy – filozof z Wittenbergi, przyjaciel Hamleta. Jedyna ważniejsza postać zajmująca więcej miejsca w dramacie, która nie ginie, chociaż Horacy proponował Hamletowi, że wypije zatrute wino. Horacy jest zewnętrznym, obiektywnym obserwatorem wydarzeń. Fortynbras – królewicz norweski. Trudno byłoby go nawet nazwać drugoplanowym bohaterem dramatu (pojawia się osobiście tylko dwukrotnie i to na krótko), gdyby nie to, że pełni w dramacie dużo większą funkcję niż by to wynikało z objętości dramatu. Po pierwsze zdecydowany, dumny i wojowniczy Fortynbras stanowi w pewnym stopniu antytezę Hamleta – filozofa i moralisty.

33

34 Makbet Makbet (ang. Macbeth) – tragedia Williama Shakespeare’a napisana około roku 1606, należy do najczęściej wystawianych i adaptowanych sztuk szekspirowskich, jest również najkrótszą tragedią jego autorstwa Sztuka oparta została na przekazach historycznych dotyczących króla szkockiego Makbeta spisanych w kronice Raphaela Holinsheda (ok ), a pośrednio na Scotorum Historiae autorstwa Hectora Boece z 1527 roku (będącej źródłem dla Holinsheda). Sztuka jest archetypiczną opowieścią o niebezpieczeństwach związanych z żądzą władzy i zdradą przyjaciół. Obecny jest w niej wątek charakterystyczny dla średniowiecznego moralitetu: główny bohater ulega pokusie władzy, następuje jego stopniowy upadek moralny, aż do zbrodni, która pociąga za sobą kolejne, nie mija go jednak kara – traci wewnętrzny spokój i poczucie sensu życia.

35 Bohaterowie Makbeta Makbet – postać tytułowa. Jest wasalem i bliskim krewnym króla Dunkana. Dowodzi wojskiem królewskim w wojnie szkocko-norweskiej. Jego zamek znajduje się w Inverness. Mąż Lady Makbet. Lady Makbet – żona tytułowego bohatera. Kobieta ambitna, bezwzględna, opanowana. Ma ogromny wpływ na męża. W swej przebiegłości doskonale planuje zbrodnię i zacieranie jej śladów. Dunkan – król Szkocji. Władca sprawiedliwy, mężny, doceniający starania poddanych w walce dla ojczyzny. Nagradza Makbeta tytułami w zamian za bohaterstwo na polu bitwy. Zdrajców ojczyzny karze śmiercią (przykład tana Kawdoru). Banko – przyjaciel Makbeta. Jest dowódcą wojsk Dunkana w wojnie szkocko-norweskiej. Podobnie jak Makbet, Banko zdobył sławę jako waleczny rycerz, dzięki któremu Szkocja wygrała z wrogiem. Postać szlachetna, prawdomówna, wierna ideałom, racjonalna. Makduf – lord szkocki. Postać wierna królowi Dunkanowi, jeden z pierwszych panów, który podejrzewa zdradę Makbeta. Jest zmuszony uciekać do Anglii i opuścić żonę i dzieci w swej posiadłości w Fajf. Lady Makduf – żona Makdufa. Dobra matka i wierna mężowi gospodyni, która nie rozumie polityki, nie miesza się w sprawy męża. Malkolm i Donalbein – synowie króla Dunkana. Nie kierują się żądzą władzy, ale stosują raczej uniki w polityce, stawiając na wartość ich życia. Po morderstwie Dunkana podejrzewają spisek także przeciw sobie i uciekają z kraju. Trzy wiedźmy – czarownice, które pojawiają się najpierw przed Makbetem i Bankiem, a później albo są same na scenie, albo z Makbetem. Przepowiadają przyszłość, ale zawsze mówią o niej za pomocą dwuznacznych zaklęć, strof rymowanych i pełnych metafor. Ich słowa są w stanie zawładnąć człowiekiem, jeśli ten od razu w nie uwierzy i naiwnie będzie się trzymać swojej jednej interpretacji wróżby. Hekate – najważniejsza z czarownic, boginka wojny i zemsty. Służą jej wiedźmy, diabliki. Ona ma moc kontaktować się z Czartem. Hekate pojawia się wśród wiedźm i zapowiada koniec wielkości Makbeta, ponieważ ten nie wezwał jej pomocy w dzień morderstwa Dunkana.

36 LITERATURA POLSKA

37 Mikołaj Rej Mikołaj Rej, zwany ojcem polskiej literatury i bardzo popularny za życia, pozostaje dla swych rodaków symbolem „dawnej wesołej Polski”. Wątpliwe, czy należy go uznać za kogoś więcej niż po prostu żarłoka, opoja, wszetecznika, plotkarza, człowieka o niewyparzonym języku i bluźniercę. I istotnie, pisarzom jezuickim udało się rozpowszechnić taki właśnie jego wizerunek w czasie kontrreformacji, Rej był bowiem protestantem. Z pewnością był pełen sprzeczności: człowiek średniowieczny walczył w nim z człowiekiem renesansowym, a jego afirmacja życia, przyjemności ziemskich i życie towarzyskiego niezupełnie się zgadzała z jego protestancką gorliwością dydaktyczną. (Czesław Miłosz, Historia literatury polskiej do roku 1939, tł. M. Tarnowska, wyd. Znak, Kraków 1994, s. 78)

38 „Żywot człowieka poczciwego”
Żywot... jest częścią księgi Źwierciadło albo kstałt, w którym każdy stan snadnie się może swym sprawam, jako we źwierciadle, przypatrzyć. Jest to rozprawa prozatorska, przepleciona tylko kilkoma wierszami, otwierająca cały tom Źwierciadła. Utwór należy do literatury parenetycznej, czyli zachęcającej do przyjęcia zasad nowej kultury (renesansowej) dzięki przedstawionym wzorcom osobowym, ideałowi człowieka z jakiejś grupy społecznej.

39 wzorzec szlachcica-ziemianina
człowiek uczciwy żyjący wedle przyjętych zasad radość czerpie z wykonywania codziennych obowiązków życie zgodne z przykazaniami Bożymi harmonia z przyrodą spokój własnego sumienia wychowywany jest w duchu religijnym uczy się zawsze wybierać dobro, szanować wolność i niezależność ma umiejętności towarzyskie, czyli poczucie humoru, kulturę osobistą, znajomość zasad dyskusji i zawierania znajomości posiada umiejętności praktyczne (snycerstwo, malarstwo, złotnictwo i in.) powinien być uczynny i zaradny, powinien zjednywać sobie przyjaciół, szanować innych. ma poddanych chłopów, których pracę szanuje dba o siebie i swoją rodzinę jest odpowiedzialny i opiekuńczy Życie ziemiańskie rozwija w człowieku cechy szlachetne i doskonali go w mądrości. Uczciwe, spokojne życie na wsi, pełnienie roli ojca, męża, gospodarza, dobrego sąsiada – wszystko to zbliża człowieka do szczęścia i nie pozwala bać się nieuchronnej śmierci. Tak jak mijają pory roku, tak i życie szlachcica powinno podlegać uporządkowanemu trwaniu.

40 Krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem
Krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem. Którzy i swe, i innych ludzi przygody wyczytają. A takież i zbytki, i pożytki dzisiejszego świata. Jest to utwór publicystyczny; Ujawnia konflikt między trzeba stanami: szlachtą (przedstawicielem jest Pan), duchowieństwem (przedstawicielem jest Pleban) i chłopstwem (przedstawicielem jest Wójt). Po raz pierwszy na karty polskiej literatury wprowadzono mowę potoczną. Dialog jest jednym z najczęstszych gatunków wypowiedzi w pismach Reja. Zawiera liczne aluzje do ówczesnych realiów życia, porusza najbardziej aktualne tematy polityczne, religijne i obyczajowe: pogoń za urzędami świeckimi, przekupne sądownictwo, brak stałego systemu obronnego, ciężary chłopskie (czynsze i dziesięciny), "zbytki" szlachty (w piciu, strojach, hazardzie), nadużycia duchowieństwa. Obecna jest tu wstrząsana ruchem egzekucyjnym i reformacyjnym Polska renesansowa.

41 FIGLIKI BABA, CO W PASYJĄ PŁAKAŁA MIESZCZANIE, CO SIĘ SPOWIEDALI
Gdy ksiądz śpiewał pasyją, więc baba płakała. Umie li po łacinie, druga ją pytała: "Płaczesz, a to wiem pewnie, nie rozumiesz czemu I ten twój płacz podobien barzo k szalonemu". Rzekła baba: - "Iżci ja płaczę nie dlatego, Lecz wspominam na swego osiełka miłego, Co mi zdechł. Prosto takim, by ksiądz, głosem ryczał, I takież na ostatku czasem cicho kwiczał". MIESZCZANIE, CO SIĘ SPOWIEDALI Mieszczanie gdy się poście księdzu spowiadali, Iż są cudzołożnicy, wszyscy powiedali. Ten rzekł: - "A skądże tych pań tak wiele miewacie, Podobno, lżę wzajem sobie oddawacie? Bo też mało nie wszytki panie powiedały, Iż też z cudzymi mężmi zachowanie miały. A tak gdyż wam nie krzywda, idźcież z miłym Bogiem! I mnąc czasem nie gardzą, kapłanem ubogiem".

42 Jan Kochanowski (ur. 1530 w Sycynie koło Zwolenia, zm
Jan Kochanowski (ur w Sycynie koło Zwolenia, zm. 22 sierpnia 1584 w Lublinie) poeta polski epoki renesansu, sekretarz królewski. Był przedstawicielem filozofii eklektycznej – stoicyzmu, epikureizmu, renesansowego neoplatonizmu i głębokiej wiary w Boga, łącząc tradycję antyku i chrześcijaństwa. Pochodził ze szlacheckiej rodziny Kochanowskich herbu Korwin, był synem Piotra Kochanowskiego, sędziego ziemskiego sandomierskiego i Anny Białaczowskiej herbu Odrowąż. Poetą renesansu był też jeden z jego braci Mikołaj, a drugi, Andrzej, tłumaczem, który przełożył na polski Eneidę Wergiliusza. W epoce baroku pracą przekładową zajmował się też jego bratanek Piotr.

43 Czarnolas Jan Kochanowski osiedlił się w 1574 roku w odziedziczonym po ojcu majątku w Czarnolesie (Czarnym Lesie). W 1575 r. poślubił Dorotę Podlodowską herbu Janina, z którą miał sześć córek (trzy zmarły w dzieciństwie) oraz syna (urodził się już po nagłej śmierci Jana). Kochanowski pędził w Czarnolesie bukoliczny żywot ziemianina. W maju 1575 wziął udział w zjeździe szlacheckim w Stężycy, który obradował nad wyborem nowego władcy. W listopadzie tego roku wygłosił przemówienie na polu elekcyjnym pod Warszawą.

44 Twórczość Epitaphium Cretcovii (powst. 1558) Zuzanna (wyd. 1562)
Szachy (wyd. pomiędzy 1562 a 1566) Satyr albo Dziki mąż (wyd. 1564) Odprawa posłów greckich (wystawiona i wyd. 1578) – tragedia klasycystyczna; pierwsza książka drukowana w Warszawie Psałterz Dawidów (wyd. 1579) – swobodny przekład biblijnej Księgi Psalmów Treny (wyd. 1580) Fraszki (wyd. 1584) Pieśni księgi dwoje (wyd. pośmiertnie 1586) – tom nawiązujący do zbioru Carmina Horacego Wróżki (wyd. 1587) traktat Iż pijaństwo jest rzecz sprosna a nieprzystojna człowiekowi (wyd. 1589) Elegie - w języku łacińskim Tłumaczenia: Fenomeny Aratosa, III pieśń Iliady, fragment tragedii Alkestis Eurypidesa

45 Fraszka jako gatunek literacki
"Na swoje księgi" Nie dbają moje papiery O przeważne bohatery; Nic u nich Mars, chocia srogi, I Achilles prędkonogi; Ale śmiechy, ale żarty Zwykły zbierać moje karty. Pieśni, tańce i biesiady Schadzają się do nich rady. Statek tych czasów nie płaci, Pracą człowiek próżno traci. Przy fraszkach mi wżdy naleją, A to wniwecz, co się śmieją. Słowo fraszka pochodzi od włoskiego słowa frasca, które oznaczało gałązkę, zaś przenośnie funkcjonowało jako drobiazg, figielek, żart, coś błahego. Z czasem zaczęło nabierać innego znaczenia i być określeniem gatunku literackiego. W tym ujęciu jest to krótki utwór wierszowany, o zróżnicowanej tematyce, często o charakterze żartobliwym, opartym na dowcipnym pomyśle, bądź też jakiejś idei. Termin fraszka do języka polskiego wprowadził Jan Kochanowski. Fraszka może być napisana: „na coś” (np. Na lipę), „do czegoś” (np. Do gór i lasów), „o czymś” (np. O doktorze Hiszpanie)

46 Rodzaje fraszek autobiograficzne filozoficzne "O żywocie ludzkim"
Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy, Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy; Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy, Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy. Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława, Wszystko to minie jako polna trawa; Naśmiawszy się nam i naszym porządkom, Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom. "Do gór i lasów" Wysokie góry i odziane lasy! Jako rad na was patrzę, a swe czasy Młodsze wspominam, które tu zostały, Kiedy na statek człowiek mało dbały. Gdziem potym nie był? Czegom nie skosztował? Jażem przez morze głębokie żeglował, Jażem Francuzy, ja Niemce, ja Włochy, Jażem nawiedził Sybilline lochy. Dziś żak spokojny, jutro przypasany Do miecza rycerz; dziś miedzy dworzany W pańskim pałacu, jutro zasię cichy Ksiądz w kapitule, tylko że nie z mnichy W szarej kapicy a z dwojakim płatem; I to czemu nic, jesliże opatem? Taki był Proteus, mieniąc się to w smoka, To w deszcz, to w ogień, to w barwę obłoka. Dalej co będzie? Śrebrne w głowie nici, A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci.

47 miłosne obyczajowe "Do dziewki"
Nie uciekaj przede mną, dziewko urodziwa, Z twoją rumianą twarzą moja broda siwa Zgodzi się znamienicie; patrz, gdy wieniec wiją, Że pospolicie sadzą przy różej leliją. Serceć jeszcze niestare, chocia broda siwa; Choć u mnie broda siwa, jeszczem niezganiony, Czosnek ma głowę białą, a ogon zielony. Nie uciekaj, ma rada; wszak wiesz: im kot starszy, Tym, pospolicie mówią, ogon jego twarszy; I dąb, choć mieścy przeschnie, choć list na nim płowy Przedsię stoi potężnie, bo ma korzeń zdrowy. Nagrobek opiłej babie" "Czyj to grób?" - "Bodaj zdrów pił." - "Czyja to mogiła?" "Jeno rychło, już bych dwie tymczasem wypiła." "Nie chcewa się rozumieć." - "Nalejże mnie sporzej!" "Wściekła babo, nie pijęć do ciebie." - "Tym gorzej." "Imię twoje chcę słyszeć." - "A szatan ci po tym; Wiedzieć, kto w tamtym grobie albo kto w owo tym?" "Miejże się tedy dobrze!" - "A jako bez piwa?" "Przyuczaj się!" - "Nie byłam trzeźwia jako żywa!„ "O doktorze Hiszpanie" "Nasz dobry doktor spać się od nas bierze, Ani chce z nami doczekać wieczerze." "Dajcie mu pokój! najdziem go w pościeli, A sami przedsię bywajmy weseli!" "Już po wieczerzy, pódźmy do Hiszpana!" "Ba, wierę, pódźmy, ale nie bez dzbana." "Puszczaj, doktorze, towarzyszu miły!" Doktor nie puścił, ale drzwi puściły. "Jedna nie wadzi, daj ci Boże zdrowie!" "By jeno jedna" - doktor na to powie. Od jednej przyszło aż więc do dziewiąci, A doktorowi mózg się we łbie mąci. "Trudny - powiada - mój rząd z tymi pany: Szedłem spać trzeźwio, a wstanę pijany."

48 Pieśni Pieśni napisane przez Kochanowskiego zebrane zostały w dwóch zbiorach: Pieśni księgi dwoje i Pieśni kilka. Autor tworzył je przez blisko dwadzieścia lat, zarówno przebywając na dworach, jak i w Czarnolesie. Zbiór Pieśni księgi dwoje, który tworzy 49 utworów, wydany został w roku 1586, a więc już po śmierci autora, w Drukarni Łazarzowej w Krakowie. Do wydanego zbioru liryk wydawca dołączył Pieśń Świętojańską o sobótce, a także jeden z wcześniejszych utworów poety Czego chcesz od nas, Panie. Kochanowski w swych pieśniach odwołuje się do wzorców stworzonych przez Horacego i Petrarkę. Utwory te są zróżnicowane pod względem tematycznym; wyróżnić wśród nich możemy dzieła miłosne, patriotyczne, religijne, filozoficzne, biesiadne.

49 "Pieśń IX" - Księga pierwsza
Chcemy sobie być radzi? A kto by chciał rozumem wszystkiego dochodzić, Rozkaż, panie, czeladzi, I zginie, a nie będzie umiał w to ugodzić.[…] Niechaj na stół dobrego wina przynaszają, A przy tym w złote gęśli albo w lutnią grają. Chwalę szczęście stateczne: Nie chce li też być wieczne, Kto tak mądry, że zgadnie, Spuszczę, com wziął, a w cnotę własną się ogarnę Co nań jutro przypadnie? I uczciwej chudoby bez posagu pragnę.[…] Sam Bóg wie przyszłe rzeczy, a śmieje się z nieba, Kiedy się człowiek troszcze więcej, niźli trzeba.[…] U Fortuny to snadnie, Że kto stojąc upadnie; A który był dopiero u niej pod nogami, Patrzajże go po chwili, a on gardzi nami. Wszystko się dziwnie plecie Na tym tu biednym świecie;

50 "Pieśń V" - Księga druga Wieczna sromota i nienagrodzona
Szkoda, Polaku! Ziemia spustoszona Skujmy talerze na talery, skujmy, Podolska leży, a pohaniec sprosny, A żołnierzowi pieniądze gotujmy! Nad Niestrem siedząc, dzieli łup żałosny! Inszy to darmo po drogach miotali, A my nie damy, bychmy w cale trwali? Niewierny Turczyn psy zapuścił swoje, Którzy zagnali piękne łanie twoje Dajmy; a naprzód dajmy! Sami siebie Z dziećmi pospołu a nie masz nadzieje, Ku gwałtowniejszej chowajmy potrzebie. By kiedy miały nawiedzić swe knieje.[…] Tarczej niż piersi pierwej nastawiają, Pozno puklerza przebici macają. Zetrzy sen z oczu, a czuj w czas o sobie, Cny Lachu! Kto wie, jemu czyli tobie Cieszy mię ten rym: "Polak mądr po szkodzie": Szczęście chce służyć? A dokąd wyroku Lecz jesli prawda i z tego nas zbodzie, Mars nie uczyni, nie ustępuj kroku![…] Nową przypowieść Polak sobie kupi, Że i przed szkodą, i po szkodzie głupi. Wsiadamy? Czy nas półmiski trzymają? Biedne półmiski, czego te czekają? To pan, i jadać na śrebrze godniejszy, Komu żelazny Mars będzie chętniejszy.

51 "Pieśń Świętojańska o Sobótce”
Gdy słońce Raka zagrzewa, A słowik więcej nie spiewa, Sobótkę, jako czas niesie, Zapalono w Czarnym Lesie. Tam goście, tam i domowi Sypali się ku ogniowi; Bąki za raz troje graty A sady się sprzeciwiały. Siedli wszyscy na murawie; Potym wstało sześć par prawie Dziewek jednako ubranych I belicą przepasanych. Wszytki spiewać nauczone, W tańcu także niezganione; Więc koleją zaczynały, A pierwszej tak począć dały:

52 Panna XII Wsi spokojna, wsi wesoła, Jemu sady obradzają,
Stada igrają przy wodzie, Który głos twej chwale zdoła? Jemu pszczoły miód dawają; A sam pasterz, siedząc w chłodzie, Kto twe wczasy, kto pożytki Nań przychodzi z owiec wełna Gra w piszczałkę proste pieśni; Może wspomnieć za raz wszytki? I zagroda jagniąt pełna. A faunowie skaczą leśni. Człowiek w twej pieczy uczciwie On łąki, on pola kosi, Zatym sprzętna gospodyni Bez wszelakiej lichwy żywię; A do gumna wszytko nosi. O wieczerzej pilność czyni, Pobożne jego staranie Skoro też siew odprawiemy, Mając doma ten dostatek, I bezpieczne nabywanie. Komin wkoło obsiędziemy. Że się obejdzie bez jatek. Inszy się ciągną przy dworze Tam już pieśni rozmaite, Ona sama bydło liczy, Albo żeglują przez morze, Tam będą gadki pokryte, Kiedy z pola idąc ryczy, Gdzie człowieka wicher pędzi, Tam trefne plęsy z ukłony, Ona i spuszczać pomoże; A śmierć bliżej niż na piędzi. Tam cenar, [tam] i goniony. Męża wzmaga, jako może. Najdziesz, kto w płat język dawa, A gospodarz wziąwszy siatkę A niedorośli wnukowie, A radę na funt przedawa, Idzie mrokiem na usadkę Chyląc się ku starszej głowie, Krwią drudzy zysk oblewają, Albo sidła stawia w lesie; Wykną przestawać na male, Gardła na to odważają. Jednak zawżdy co przyniesie. Wstyd i cnotę chować w cale. Oracz pługiem zarznie w ziemię; W rzece ma gęste więcierze, Dzień tu, ale jasne zorze Stąd i siebie, i swe plemię, Czasem wędą ryby bierze; Zapadłyby znowu w morze, Stąd roczną czeladź i wszytek A rozliczni ptacy wkoło Niżby mój głos wyrzekł wszytki Opatruje swój dobytek. Ozywają się wesoło. Wieśne wczasy i pożytki.

53 "Pieśń XXV" - Księga druga
Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary? Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary? Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie, I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie. Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszytko Twoje, Cokolwiek na tym świecie człowiek mieni swoje. Wdzięcznym Cię tedy sercem, Panie, wyznawamy, Bo nad to przystojniejszej ofiary nie mamy. Tyś pan wszytkiego świata, Tyś niebo zbudował I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował; Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi I przykryłeś jej nagość zioły rozlicznemi. Za Twoim rozkazaniem w brzegach morze stoi, A zamierzonych granic przeskoczyć się boi; Rzeki wód nieprzebranych wielką hojność mają. Biały dzień, a noc ciemna swoje czasy znają. Tobie k'woli rozliczne kwiatki Wiosna rodzi, Tobie k'woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi. Wino Jesień i jabłka rozmaite dawa, Potym do gotowego gnuśna Zima wstawa. Z Twej łaski nocna rosa na mdłe zioła padnie, A zagorzałe zboża deszcz ożywia snadnie; Z Twoich rąk wszelkie źwierzę patrza swej żywności, A Ty każdego żywisz z Twej szczodrobliwości. Bądź na wieki pochwalon, nieśmiertelny Panie! Twoja łaska, Twa dobroć nigdy nie ustanie. Chowaj nas, póki raczysz, na tej niskiej ziemi; Jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami Twemi!

54 Pieśń jako gatunek Według słownika terminów literackich Stanisława Jaworskiego pieśń jest to gatunek liryczny, który wywodzi się ze starożytnych pieśni obrzędowych, śpiewanych przy akompaniamencie muzyki. Cechuje ją uproszczenie budowy, prosta składnia, układ stroficzny, występowanie refrenów. Charakter pieśni wynika z jej związków z muzyką; ułatwia ukształtowanie melodii.

55 Treny Utwór poetycki o tonie elegijnym i żałobnym charakterze, poświęcony wspomnieniu osoby zmarłej, rozpamiętywaniu jej zalet i uczynków. Gatunek ten powstał już w antyku, tworzyli w nim m.in. Owidiusz i Pindar. Łączono go wtedy z dostojnymi osobami – królami, mędrcami, bohaterami, na cześć których go wykonywano. Do literatury polskiej wprowadził go Kochanowski, tworząc swój cykl trenów poświęconych zmarłej córce – Urszuli. Wśród kontynuatorów Kochanowskiego znaleźć można Kniaźnina, Słowackiego czy Broniewskiego.

56 Treny zostały poświęcone zmarłej córce poety - Urszuli
Treny zostały poświęcone zmarłej córce poety - Urszuli. Wydano je w 1580 roku ORSZULI KOCHANOWSKIEJ, WDZIĘCZNEJ, UCIESZONEJ, NIEPOSPOLITEJ DZIECINIE, KTÓRA CNÓT WSZYTKICH I DZIELNOŚCI PANIEŃSKICH POCZĄTKI WIELKIE POKAZAWSZY, NAGLE, NIEODPOWIEDNIE, W NIEDOSZŁYM WIEKU SWOIM, Z WIELKIM A NIEZNOŚNYM RODZICÓW SWYCH ŻALEM ZGASŁA, JAN KOCHANOWSKI, NIEFORTUNNY OCIEC, SWOJEJ NAMILSZEJ DZIEWCE ZŁZAMI NAPISAŁ. NIE MASZ CIĘ, ORSZULO MOJA.

57 "Tren IX” Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze! Która, jesli prawdziwie mienią, wszytki żądze, Wszytki ludzkie frasunki umiesz wykorzenić, A człowieka tylko nie w anioła odmienić, Który nie wie, co boleść, frasunku nie czuje, Złym przygodom nie podległ, strachom nie hołduje. Ty wszytki rzeczy ludzkie masz za fraszkę sobie, Jednaką myśl tak w szczęściu, jako i w żałobie Zawżdy niesiesz. Ty śmierci namniej się nie boisz, Bezpieczna, nieodmienna, niepożyta stoisz. Ty bogactwa nie złotem, nie skarby wielkimi, Ale dosytem mierzysz i przyrodzonymi Potrzebami. Ty okiem swym nieuchronionym Nędznika upatrujesz pod dachem złoconym, A uboższym nie zajźrzysz szczęśliwego mienia, Kto by jedno chciał słuchać twego upomnienia. Nieszczęśliwy ja człowiek, którym lata swoje Na tym strawił, żebych był ujźrzał progi twoje! Terazem nagle z stopniów ostatnich zrzucony I między insze, jeden z wiela, policzony.

58 Kryzys wartości renesansowych
"Tren X" Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała? W którą stronę, w którąś się krainę udała? Czyś ty nad wszytki nieba wysoko wniesiona I tam w liczbę aniołków małych policzona? Czyliś do raju wzięta? Czyliś na szczęśliwe Wyspy zaprowadzona? Czy cię przez teskliwe Charon jeziora wiezie i napawa zdrojem Niepomnym, że ty nie wiesz nic o płaczu mojem? Czy, człowieka zrzuciwszy i myśli dziewicze, Wzięłaś na się postawę i piórka słowicze? Czyli się w czyścu czyścisz, jesli z strony ciała Jakakolwiek zmazeczka na tobie została? Czyś po śmierci tam poszła, kędyś pierwej była, Niżeś się na mą ciężką żałość urodziła? Gdzieśkolwiek jest, jesliś jest, lituj mej żałości, A nie możesz li w onej dawnej swej całości, Pociesz mię, jako możesz, a staw' się przede mną Lubo snem, lubo cieniem, lub marą nikczemną! "Tren XI" Fraszka cnota ! - powiedział Brutus porażony... Fraszka, kto się przypatrzy, fraszka z każdej strony! Kogo kiedy pobożność jego ratowała? Kogo dobroć przypadku złego uchowała? Nieznajomy wróg jakiś miesza ludzkie rzeczy Nie mając ani dobrych, ani złych na pieczy. Kędy jego duch wienie, żaden nie ulęże; Praw-li, krzyw-li, bez braku każdego dosięże. A my rozumy swoje przedsię udać chcemy: Hardzi miedzy prostaki, że nic nie umiemy, Wspinamy się do nieba, boże tajemnice Upatrując; ale wzrok śmiertelnej źrzenice Tępy na to! Sny lekkie, sny płoche nas bawią, Które się nam podobno nigdy nie wyjawią... Żałości! co mi czynisz? Owa już oboje Mam stracić: i pociechę, i baczenie swoje?

59 Odprawa posłów greckich
PODANA NA TEATRUM PRZED KRÓLEM JEGO MŚCIĄ I KRÓLOWĄ JEJ MŚCIĄ W JAZDOWIE POD WARSZAWĄ DNIA 12 STYCZNIA ROKU PAŃSKIEGO 1578, NA FEŚCIE U JEGO MŚCI PANA PODKANCLERZEGO KORONNEGO Persony: ANTENOR ALEKSANDER, którego i Parysem zowią HELENA PANI STARA POSEŁ PARYSÓW UILISSES , MENELAUS posłowie greccy PRIAMUS, król trojański KASANDRA ROTMISTRZ WIĘZIEŃ CHORUS z panien trojańskich Sprawa w Trojej

60 Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie, A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie, Wy, mówię, którym ludzi paść poruczono I zwirzchności nad stadem bożym zwierzono: Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi, Zeście miejsce zasiedli boże na ziemi, Z którego macie nie tak swe własne rzeczy, Tako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy. A wam więc nad mniejszymi zwierzchność jest dana. Ale i sami macie nad sobą pana, Któremu kiedyżkolwiek spraw swych uczynić Poczet macie: trudnoż tam krzywemu wynić. Nie bierze ten pan darów ani się pyta, Jeśli kto chłop czyli się grofem poczyta, W siermiędzieli go widzi, w złotychli głowach; Jeśli namniej przewinił, być mu w okowach. Więc ja podobno z mniejszym niebezpieczeństwem Grzeszę, bo sam się tracę swym wszeteczeństwem. Przełożonych występy miasta zgubiły I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły. CHORUS

61 Kazania sejmowe Piotra Skargi
po raz pierwszy zostały opublikowane w roku 1597 w tomie zatytułowanym Kazaniach na niedziele i święta całego roku. Według tradycji miały być one wygłoszone w trakcie sejmu 1597 roku. Dziś wiemy, że Kazania sejmowe nie zostały wtedy zaprezentowane publicznie, a tytuł tego dzieła jest wynikiem konwencji. Jak podaje Jerzy Ziomek: Kazanie było gatunkiem publicystycznym o specyficznych cechach, wśród których najważniejszą rolę odgrywał podmiot nauczający, czerpiący uprawnienie nie ze społecznego nadania, lecz z reprezentacji nauczającego urzędu Kościoła.

62 NA POCZĄTKU SEJMU PRZY Ś. MSZY SEJMOWEJ
KAZANIE PIERWSZE KAZANIE PIĄTE NA POCZĄTKU SEJMU PRZY Ś. MSZY SEJMOWEJ JAKO KATOLICKA WIARA POLICYJ I KRÓLESTW SZCZĘŚLIWIE DOCHOWYWA, A HERETYCTWO JE OBALA KAZANIE WTÓRE O MIŁOŚCI KU OJCZYŹNIE I O PIERWSZEJ CHOROBIE RZECZYPOSPOLITEJ, KAZANIE SZÓSTE O MONARCHIJEJ I KRÓLESTWIE, KTÓRA JEST Z NIEŻYCZLIWOŚCI KU OJCZYŹNIE ALBO O CZWARTEJ CHORBIE RZECZYPOSPOLITEJ, KTÓRA JEST Z OSŁABIENIA KRÓLEWSKIEJ DOSTOJNOŚCI I WŁADZEJ KAZANIE TRZECIE O DRUGIEJ CHOROBIE RZECZYPOSPOLITEJ, KTÓRA JEST Z NIEZGODY DOMOWEJ KAZANIE SIÓDME O PRAWACH NIESPRAWIEDLIWYCH ABO O PIĄTEJ CHOROBIE RZECZYPOSPOLITEJ KAZANIE CZWARTE O TRZECIEJ CHOROBIE RZECZYPOSPOLITEJ, KTÓRA JEST NARUSZENIE RELIGIJEJ KATOLICKIEJ PRZEZ ZARAZĘ HERETYCKĄ KAZANIE ÓSME O SZÓSTEJ CHOROBIE RZECZYPOSPOLITEJ KTÓRA JEST DLA GRZECHÓW JAWNYCH I NIEKARNOŚCI ICH