DIAGNOSTYKA ZAKAŻEŃ HIV/AIDS

Prezentacja na temat: "DIAGNOSTYKA ZAKAŻEŃ HIV/AIDS"— Zapis prezentacji:

1 DIAGNOSTYKA ZAKAŻEŃ HIV/AIDS
lek. Beata Szyszka-Jędrachowicz

2 HIV human immunodeficiency virus ludzki wirus upośledzenia odporności.

3 AIDS acquired immunodeficiency syndrome
zespół nabytego upośledzenia odporności.

4 HIV ≠ AIDS

5 Obecność wirusa w płynach ustrojowych:
duże ilości wirusa stwierdzane są we krwi, wydzielinie narządów płciowych oraz w mleku kobiecym, małe ilości wirusa stwierdzane są w płynie mózgowo-rdzeniowym, stawowym, opłucnowym, otrzewnowym, osierdziowym, owodniowym, bardzo małe ilości wirusa stwierdzane są w ślinie, pocie, moczu, kale, wymiocinach, plwocinie, wydzielinie z nosa czy łzach.

6 Materiał zakaźny – duże ryzyko
krew i płyny ustrojowe zanieczyszczone krwią, wydzielina pochwy, nasienie, preejakulat, mleko kobiece.

7 Materiał zakaźny – małe ryzyko
płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn stawowy, płyn opłucnowy, płyn otrzewnowy, płyn osierdziowy, płyn owodniowy.

8 Materiał niezakaźny – brak ryzyka
mocz, wymiociny, ślina, plwocina, wydzielina z nosa, łzy, pot.

9 Drogi zakażenia: droga kontaktów seksualnych, droga krwionośna,
zakażenie z matki na dziecko.

10 HIV nie można zakazić się poprzez:
zwykłe kontakty towarzyskie, przebywanie w tym samym pomieszczeniu, katar, kaszel, wspólne używanie toalety. Insekty nie przenoszą zakażenia HIV.

11 Droga kontaktów seksualnych
nie każdy kontakt seksualny z osobą zakażoną HIV musi spowodować zakażenie (ryzyko zakażenia wynosi 1%), najbardziej ryzykowne są kontakty analne, w kontaktach heteroseksualnych zakażenie łatwiej przenosi się z mężczyzny na kobietę,

12 Droga kontaktów seksualnych
nabycie zakażenia HIV ułatwia istnienie stanów zapalnych narządów płciowych, prezerwatywy, dobrej jakości i dobrze użyte zmniejszają ryzyko zakażenia, kontakty oralne nie są pozbawione ryzyka, na całym świecie większość zakażeń HIV przenoszona jest w kontaktach heteroseksualnych.

13 Droga krwi poprzez transfuzję,
w konsekwencji stosowania dożylnie środków odurzających, jako narażenie zawodowe.

14 Droga wertykalna w okresie ciąży (in utero) 5-10%,
w trakcie porodu 65-75%, w trakcie karmienia piersią: ok. 10% w pierwszych 6 miesięcach karmienia nawet do 40% powyżej 6 miesięcy karmienia.

15 Protokół ACTG 076 AZT p.o. od 12-14 Hbd, AZT i.v. w trakcie porodu,
AZT syrop dla noworodka przez pierwsze 4-6 tyg. życia Redukcja transmisji wertykalnej: 25% -> 1%

16 DIAGNOSTYKA ZAKAŻENIA HIV

17 każdy może ulec zakażeniu!
Populacja wrażliwa: każdy może ulec zakażeniu!

18 HIV/AIDS to nie tylko problem medyczny, ale ogromny problem społeczny!!!
choroba budzi lęk i rodzi odrzucenie, napiętnowanie; decyzja o wykonaniu badania w kierunku HIV budzi emocje, wciąż niedostateczna wiedza o charakterze tej choroby, o możliwości leczenia, o perspektywach życia osoby zakażonej, dodatkowo zniechęcają wielu do zbadania się.

19 Tymczasem szybkie wykrycie zakażenia:
przyczynia się do ograniczenia rozprzestrzeniania epidemii, zwiększa szanse na dłuższe życie, umożliwia objęcie opieką medyczną i duchową, umożliwia nawiązanie kontaktów z grupami wsparcia.

20 Kilka faktów bez diagnostyki laboratoryjnej wykrycie zakażenia na podstawie objawów klinicznych jest przez długie lata zakażenia praktycznie niemożliwe, osoby nieświadome swego zakażenia przekazują wirus innym, w interesie społecznym ważne jest, żeby jak najwcześniej i u jak największej liczby osób będących zakażonymi HIV wykryć to zakażenie.

21 Diagnostyka zakażenia HIV:
warunkiem przeprowadzenia badania w kierunku zakażenia HIV jest uzyskanie zgody pacjenta na badanie, pacjent poddający się testom ma prawo anonimowości, informacji o wyniku testu powinna udzielić odpowiednio przeszkolona osoba.

22 Zaleca się proponowanie wykonania testów w następujących grupach:
chorzy z chorobami przenoszonymi droga płciową, osoby o ryzykownych zachowaniach: MSM, stosujący dożylne środki odurzające, heteroseksualiści uprawiający niechroniony seks z osobami o nieznanym statusie HIV/AIDS, partnerzy seksualni w/w, osoby, które sądzą, że mogą być zakażone,

23 osoby zawodowo (lub z innych powodów) narażone na kontakt z krwią, nasieniem, wydzieliną pochwy, PMR, płynami: stawowym, z opłucnej, z otrzewnej, z worka osierdziowego, owodniowym pochodzącymi od osób HIV+, chorzy z rozpoznaną gruźlicą, chłoniakiem, rakiem szyjki macicy oraz innymi stanami chorobowymi sugerującymi obniżenie odporności, kobiety w ciąży.

24 Naturalny przebieg zakażenia HIV

25 Wczesna faza zakażenia (faza ostra): - inkubacji,
Na podstawie zmian wskaźników w rozwoju infekcji wyróżnia się trzy główne okresy: Wczesna faza zakażenia (faza ostra): - inkubacji, - ostrej choroby retrowirusowej, - serokonwersji, Faza zakażenia bezobjawowego, Faza zakażenia objawowego, czyli AIDS.

26 Wczesna faza zakażenia
trwa przeciętnie 6 miesięcy, jest to okres ustalania się dynamicznej równowagi między układem immunologicznym, a wirusem, ma kluczowe znaczenie dla przebiegu infekcji u danego pacjenta, w zależności od poziomu wiremii, na którym się ukształtuje przebieg ten może być błyskawiczny lub powolny.

27 We wczesnej fazie można wyróżnić 3 okresy:
inkubacji, ostrej choroby retrowirusowej, serokonwersji.

28 Okres inkubacji trwa 1-4 tygodnie,
ilość wirusa minimalna, nie wykrywalna przez najczulsze testy, brak markerów: przeciwciał anty-HIV oraz spadku limfocytów CD4+.

29 Ostra choroba retrowirusowa
żywiołowe mnożenie się wirusa osiągające maksymalne stężenie (największa zakaźność), u co najmniej 50% osób zakażonych na ogół krótkotrwałe (ok. 2 tygodnie), mało charakterystyczne objawy, w badaniu wysoka wiremia mierzona przez ilość p24 lub RNA oraz spadek liczby limfocytów CD4+ niszczonych przez HIV, wzrost liczby limfocytów CD8+.

30 Ostra choroba retrowirusowa:
gorączka 96%, limfadenopatia 74%, zapalenie gardła 70%, wysypki 70%, bóle mięśni i stawów 54%, biegunka 32%, bóle głowy 32%, nudności i wymioty 27%, hepatosplenomegalia 14%, grzybica 12%, utrata masy ciała 12%, objawy neurologiczne 12% aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, obwodowa neuropatia i zespół korzonkowy, porażenie n. VII, zespół Guilian-Barre, upośledzenie funkcji poznawczych, psychozy.

31 Serokonwersja po 4-12 tygodniach od ekspozycji,
pojawienie się swoistych przeciwciał skierowanych przeciwko białkom HIV.

32 Okienko serologiczne czas od momentu zakażenia do momentu możliwości jego wykrycia testami serologicznymi, najwcześniej można wykryć obecność przeciwciał po 6 tygodniach, wykluczyć zakażenie po 12 tygodniach.

33 Okienko diagnostyczne
czas od momentu zakażenia do momentu możliwości jego wykrycia, obecnie zakażenie można wykryć już po 2 tygodniach od momentu zakażenia.

34 Faza bezobjawowa po około 6 miesiącach od zakażenia,
średni okres trwania – 10 lat, powolny spadek liczby limfocytów CD4+, spadek wiremii.

35 AIDS wzrost wiremii, spadek liczby limfocytów CD4+
obniżenie odporności – liczne infekcje.

36 Choroby wskaźnikowe: zapalenie płuc wywołane zakażeniem Pneumocystis jiroveci (19%), zespół wyniszczenia związany z HIV (9,5%) (utrata masy ciała > 10% wartości wyjściowej + przewlekła biegunka (2 lub więcej luźnych stolców/dobę przez ponad 30 dni) lub + zmęczenie i osłabienie z gorączką utrzymująca się ponad 30 dni, kandydoza przełyku, tchawicy, oskrzeli lub płuc (7%),

37 Choroby wskaźnikowe: choroba cytomegalowirusowa dotycząca innych narządów niż wątroby, śledziony czy węzłów chłonnych (4,5%), gruźlica płuc (4,3%), zakażenie wirusem opryszczki powodujące owrzodzenie utrzymujące się > 1 m-ca lub powodujace zapalenie oskrzeli, płuc lub przełyku 2,7%, toxoplazmoza narządowa 2,4%, kryptokokoza pozapłucna 2,3%, chłoniaki z komórek B i immunoblastyczne mięsaki 1%, kryptosporidioza z biegunką utrzymującą się > 1 m-ca 1,1%, mięsak Kaposiego u chorych < 60 r.ż. 4,0%, mykobakterioza atypowa uogólniona 3,1%, nawracające bakteryjne zapalenia płuc (2 epizody w ciągu 12 m-cy) 2,8%,

38 Choroby wskaźnikowe: postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia (PML) 0,5%, histoplazmoza pozapłucna 0,5%, chłoniak mózgu u chorych < 60 r.ż. 0,3%, rak szyjki macicy (inwazyjny), kłykciny kończyste 0,3%, kokcidiodomykoza pozapłucna 0,2%, posocznica salmonellozowa nawracająca 0,1%, isosporidioza z biegunką utrzymującą się powyżej 1 m-ca 0,05%, nokardioza < 0,05%, pozajelitowe zakażenie węgorkiem jelitowym < 0,05%, dementia związana z HIV.

39 Leczenie antyretrowirusowe

40 Cele leczenia antyretrowirusowego
poprawa jakości życia, wydłużenie okresu wolnego od choroby, przedłużenie życia, długotrwałe obniżenie poziomu wiremii, odbudowa sprawności układu immunologicznego, ochrona komórek wrażliwych przed zakażeniem.

41 Leczenie ARV H – highly A – active A – anti R – retroviral T – therapy
HAART – wysoce efektywne leczenie antyretrowirusowe.

42 Problemy trudności z zachowaniem regularności przyjmowania leków,
nasilenie objawów ubocznych, oporność, farmakokinetyka.

43 Działania niepożądane ARV
lipodystrofia, hyperlipidemia, objawy ze strony przewodu pokarmowego, objawy uczuleniowe, polineuropatia, toksyczność mitochondrialna -> kwasica mleczanowa -> hepatotoksyczność, zapalenie mięśni, kamica nerkowa, zapalenie trzustki, niedokrwistość.

44 Profilaktyka poekspozycyjna

45 Do zakażenia HIV w czasie ekspozycji zawodowej może dojść
poprzez naruszenie ciągłości skóry przy zakłuciu, zadrapaniu, skaleczeniu; przy zachlapaniu błon śluzowych, po długotrwałym kontakcie skóry uszkodzonej z dużą objętością materiału zakaźnego. Profilaktyki przeciw HIV NIE stosuje się po ekspozycji na skórę nieuszkodzoną.

46 Ryzyko zakażenia HIV do zakażenia innej osoby dojść może w wyniku wprowadzenia do organizmu 0,1 ml krwi osoby zakażonej, ekspozycja przezskórna 0,32%, ekspozycja na błony śluzowe 0,09%, wirus jest bardzo wrażliwy na czynniki zewnętrzne, gotowanie zabija HIV, w temp. 56’C ginie po 30 min.

47 Ryzyko zawodowego zakażenia w służbie zdrowia
HIV 0,3%, HBV 30%, HCV 5-15%.

48 Czynniki ryzyka zakażenia po kontakcie z krwią osoby HIV(+)
rodzaj ekspozycji, nasilona wiremia u pacjenta będącego źródłem zakażenia (wzrost 6x), brak leczenia ARV u pacjenta źródłowego, krew widoczna na narzędziu (wzrost 5x), igła o dużej średnicy światła (igła iniekcyjna wzrost 16x), stosowanie rękawic lateksowych (spadek 46-86%), przyjmowanie profilaktyki poekspozycyjnej (spadek 80x).

49 Oczyszczanie miejsca kontaktu z potencjalnie zakaźnym materiałem
rany i zanieczyszczoną skórę należy umyć wodą z mydłem bez tamowania krwi czy jej wyciskania, nie zaleca się środków odkażających, błony śluzowe przepłukać wodą lub 0,9% NaCl.

50 Postępowanie po ekspozycji na HIV
w przypadku potwierdzonej ekspozycji na HIV lub gdy ryzyko kontaktu z HIV jest duże należy jak najszybciej rozpocząć postępowanie poekspozycyjne (najlepiej w ciągu 1-4 godzin, maksymalnie do 72 godzin).

51 HIV – profilaktyka poekspozycyjna
podstawowa – 2-lekowa, rozszerzona – 3-lekowa, przed rozpoczęciem profilaktyki i 2 tygodnie później należy przeprowadzić badania laboratoryjne – morfologia, enzymy wątrobowe oraz ocena czynności nerek.

52 HIV – profilaktyka poekspozycyjna
profilaktyka poekspozycyjna trwa 28 dni, jeśli wykluczono zakażenie HIV u osoby będącej źródłem narażenia należy przerwać podawanie leków i zrezygnować z badań kontrolnych.

53 HIV – badania kontrolne
w momencie narażenia, po 6 tyg., po 3 miesiącach, po 6 miesiącach.

54 HIV – postępowanie do czasu uzyskania wyniku badania krwi po 3 miesiącach od ekspozycji osobę narażoną należy uznać za potencjalnie zakażoną w związku z tym powinna ona: powstrzymać się od kontaktów seksualnych, nie oddawać krwi, nasienia i narządów do przeszczepiania, unikać zajścia w ciążę i przerwać karmienie piersią.

55 Wskazania do stosowania PEP
pracownicy służby zdrowia, ofiary przypadkowych zakłuć, skaleczeń niosących ryzyko zakażenia HIV, ofiary gwałtów.

56 Epidemiologia HIV/AIDS

57 Szacunkowe dane epidemiologiczne HIV/AIDS na świecie:
Liczba osób żyjących z HIV na koniec 2015r. – 36,7 mln (34,0 mln – 39,8 mln) dorośli – 34,9 mln (32,4 – 37,9) kobiety- 17,8 mln (16,4 mln – 19,4 mln) dzieci (< 15. r.ż.) – 1,8 mln (1,5 mln – 2,0 mln) Liczba nowo wykrytych zakażeń HIV w 2015r. – 2,1 mln (1,8 mln – 2,4 mln) dorośli – 1,9 mln (1,7 mln – 2,2 mln) dzieci – ( – ) Zgony z powodu AIDS w 2015r ,1 mln ( – 1,3 mln) dorośli – 1,0 mln ( – 1,2 mln) dzieci – ( – )

58

59

60

61 Od 1985r. do końca grudnia 2016r. na terenie Polski zarejestrowano:
21148 osób zakażonych HIV, wśród ogółu zarejestrowanych zakażonych było co najmniej zakażonych w związku z używaniem narkotyków, zakażonych poprzez kontakt heteroseksualny oraz poprzez kontakt seksualny pomiędzy mężczyznami, 3411 osób chorych na AIDS, 1360 zgonów osób chorych na AIDS.

62 Zakażenia HIV, zachorowania na AIDS i zgony chorych na AIDS w latach 1986-2015

63 Zachorowania na AIDS rozpoznane w latach 2011-2015, według prawdopodobnej drogi transmisji

64 Średnia roczna liczba nowo wykrywanych zakażeń HIV w latach 2011-2015, według województw

65 Średnia roczna zapadalność na AIDS w latach 2011-2015, według województw

66 Na świecie każdego dnia zakaża się około 6 tys. osób, a około 4,5 tys
Na świecie każdego dnia zakaża się około 6 tys. osób, a około 4,5 tys. osób umiera z przyczyn związanych z HIV/AIDS. W Polsce każdego roku wykrywanych jest kilkaset zakażeń HIV.

67 Dziękuję za uwagę