Mniejszości narodowe. Mniejszość narodowa Mniejszość narodowa – grupa ludzi zamieszkująca obszar danego państwa, odróżniająca się od większości społeczeństwa.

Prezentacja na temat: "Mniejszości narodowe. Mniejszość narodowa Mniejszość narodowa – grupa ludzi zamieszkująca obszar danego państwa, odróżniająca się od większości społeczeństwa."— Zapis prezentacji:

1 Mniejszości narodowe

2 Mniejszość narodowa Mniejszość narodowa – grupa ludzi zamieszkująca obszar danego państwa, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią.

3 Mniejszość narodowa Według ustawy z 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym mniejszości te są wyodrębniane na podstawie łącznie sześciu kryteriów, w szczególności mniejszej niż pozostała ludność liczebności i zamieszkiwania obecnego terytorium RP przez przodków jej członków od co najmniej 100 lat.

4 Mniejszością narodową Określa się grupę obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki: 1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej; 2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją; 3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji; 4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę; 5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat; 6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

5 Mniejszości narodowe Art. 2 ust. 2 ustawy wskazuje, które z mniejszości uważa się za mniejszości narodowe w rozumieniu tej ustawy. Ustawa wymienia w tym zakresie (w kolejności alfabetycznej) mniejszości: białoruską, czeską, litewską, niemiecką, ormiańską, rosyjską, słowacką, ukraińską i żydowską. W art. 2 ust. 4 ustawy wymienia się mniejszości, uznane za mniejszości etniczne w rozumieniu ustawy: karaimską, łemkowską, romską i tatarską.

6 Mniejszość etniczna Mniejszość etniczna – grupa etniczna, która jest osiedlona na terytorium innej zbiorowości i wyróżnia się od innych odrębnym pochodzeniem i kulturą, a często także językiem i religią. Mniejszość etniczna może starać się zachować tę odrębność, aczkolwiek zdarzają się przykłady asymilacji kulturowej, kiedy członkowie jednej grupy etnicznej odłączają się od swoich pobratymców i wstępują do innej grupy etnicznej. Mniejszość etniczna w odróżnieniu od mniejszości narodowej nie posiada i nigdy nie posiadała własnego państwa.

7 Struktura narodowościowa NrGrupaLiczba osób Zamieszkiwane województwa (2002) 1Ślązacy173 153śląskieśląskie (86%), opolskie (14%)opolskie 2Niemcy152 897opolskieopolskie (70%), śląskie (21%)śląskie 3Białorusini48 737podlaskiepodlaskie (95%) 4Ukraińcy30 957 warmińsko-mazurskiewarmińsko-mazurskie (39%), zachodniopomorskie (13%), podkarpackie (11%) zachodniopomorskiepodkarpackie 5Romowie12 855 małopolskiemałopolskie (13%), dolnośląskie (10%), mazowieckie (10%)dolnośląskie mazowieckie 6Rosjanie6103 mazowieckiemazowieckie (22%), dolnośląskie (11%), podlaskie (11%)dolnośląskiepodlaskie 7Łemkowie5863 dolnośląskiedolnośląskie (53%), małopolskie (27%), lubuskie (13%),małopolskielubuskie

8 Struktura narodowościowa NrGrupaLiczba osób Zamieszkiwane województwa (2002) 8Litwini5846podlaskiepodlaskie (88%) 9Kaszubi5062pomorskiepomorskie (98%) 10Słowacy2001małopolskiemałopolskie (81%) 11Żydzi1133 mazowieckiemazowieckie (38%), dolnośląskie (18%), opolskie (1%)dolnośląskie opolskie 12Ormianie1082mazowieckiemazowieckie (24%)

9 Struktura narodowościowa Współczesna Polska jest krajem prawie całkowicie jednolitym narodowościowo. Według spisu powszechnego z 2002 roku, liczebność mniejszości narodowych wynosi 3,26% ogółu mieszkańców, czyli ok. 1,5 mln osób. W okresie międzywojennym (lata 1918-1939) w granicach II Rzeczpospolitej mieszkało 11,3 mln osób innej niż polska narodowości, co stanowiło 35% ogółu (dane z 1931 r.). Przyczyny tak dużych zmian w strukturze narodowościowej były związane z tragicznym bilansem II wojny światowej i konsekwentną realizacją powojennej polityki władz socjalistycznej Polski. Działania wojenne i eksterminacja ludności pochłonęły ok. 6 mln istnień ludzkich, na skutek zmiany granic poza Polską znalazło się ok. 6,5 mln osób, a przymusowe migracje i przesiedlenia uszczupliły polskie społeczeństwo o 1,7 mln osób. Najliczniejszą mniejszością narodową są dzisiaj Niemcy. Liczba osób tej narodowości oceniana jest na ok. 150 tys. (w 1931 r. - 800 tys.). Druga grupa to Białorusini, których jest ok. 49 tys. (1931 - 1,9 mln). Trzecią najliczniejszą grupę stanowią Ukraińcy, żyje ich w Polsce ok. 31 tys. (1931 - 5 mln).

10 Stosunek do mniejszości narodowych NACJONALIZM - postawa społeczno-polityczna, uznająca naród za najwyższe dobro w sferze polityki. Nacjonalizm uznaje sprawy własnego narodu za najważniejsze (egoizm narodowy), jednak istnieją grupy, które szanują także racje i poglądy innych narodów. Nacjonalizm przejawia się głoszeniem poglądów o zabarwieniu narodowym, szerzeniem myśli narodowej i pamięci o bohaterach danego narodu. Głosi solidarność wszystkich grup i klas społecznych danego narodu. Wyróżniamy dwa typy nacjonalizmu: pozytywny i negatywny (szowinistyczny).

11 Stosunek do mniejszości narodowych SZOWINIZM - na ogół skrajna postać nacjonalizmu, głosi solidarność wszystkich grup społecznych danego narodu, a wobec mniejszości narodowych i innych narodów nakazuje przyjmować wrogą postawę. W szerszym kontekście pojęcie to oznacza też wyolbrzymione, bezkrytyczne i niezreflektowane uczucie przywiązania do własnego gatunku, rasy, grupy społecznej, płci, narodu albo przywódcy oraz wyolbrzymianie ich zalet, a pomniejszanie lub negowanie ich wad, idące zazwyczaj w parze z równie przesadnym i nieuzasadnionym deprecjonowaniem innych oraz uznawaniem prawa do ich ujarzmiania.

12 Stosunek do mniejszości narodowych ANTYSEMITYZM - postawa wyrażająca uprzedzenie, niechęć, wrogość i dyskryminację Żydów oraz osób pochodzenia żydowskiego, postrzeganych jako grupa religijna, etniczna lub rasowa, argumentowana powodami religijnymi, gospodarczymi lub politycznymi. Ekstremalny antysemityzm głosiła ideologia niemieckiego nazizmu, doprowadzając do próby wyniszczenia narodu żydowskiego w okupowanej Europie.

13 Prawa mniejszości narodowych Prawo międzynarodowe gwarantuje przestrzeganie praw tych zbiorowości. Ludność ta posiada obywatelstwo państwa zamieszkania ze wszystkimi tego konsekwencjami, ale nie ma wyodrębnionego terytorium pod względem politycznym i administracyjnym. Prawo mniejszości etnicznych w Polsce gwarantuje konstytucja oraz Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.

14 Prawa mniejszości narodowych Konstytucja RP w art. 35 gwarantuje obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury, w tym prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.

15 Prawa mniejszości narodowych ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych, oraz o języku regionalnym: definiuje mniejszości narodowe i etniczne w Polsce; stwierdza, że każda osoba ma prawo do swobodnej decyzji o traktowaniu jej jako osoby należącej bądź też nienależącej do mniejszości, a wybór taki lub korzystanie ze związanych z tym wyborem praw nie pociąga za sobą jakichkolwiek niekorzystnych skutków; stanowi, że nikt nie może być obowiązany, z wyjątkiem prawem przewidzianym, do ujawnienia informacji o własnej przynależności do mniejszości lub ujawnienia swojego pochodzenia, języka mniejszości lub religii; zabrania stosowania środków mających na celu asymilację osób należących do mniejszości, jeżeli środki te są stosowane wbrew ich woli oraz zabrania stosowania środków mających na celu zmianę proporcji narodowościowych lub etnicznych na obszarach zamieszkanych przez mniejszości; stwierdza, że nikt nie może być obowiązany do udowodnienia własnej przynależności do danej mniejszości;

16 Prawa mniejszości narodowych przyznaje osobom należącym do mniejszości prawo do używania i pisowni swoich imion i nazwisk zgodnie z zasadami pisowni języka mniejszości, w szczególności do rejestracji w aktach stanu cywilnego i dokumentach tożsamości dopuszcza używanie języka mniejszościowego, w wybranych gminach, jako języka pomocniczego, w kontaktach z organami gminy; określa, że obok ustalonych w języku polskim nazw geograficznych mogą być używane, jako nazwy dodatkowe, tradycyjne nazwy w języku mniejszości dla miejscowości, obiektów fizjograficznych oraz ulic. zobowiązuje organy władzy publicznej do podejmowania środków w celu wspierania działalności zmierzającej do ochrony, zachowania i rozwoju tożsamości kulturowej mniejszości, w szczególności przyznawania dotacji celowych i podmiotowych z budżetu państwa oraz środków z budżetów jednostek samorządu terytorialnego; dotacje mogą być przyznawane np. na działalność instytucji kulturalnych, wydawanie książek, czasopism, wspieranie programów telewizyjnych i audycji radiowych realizowanych przez mniejszości.

17 Polonia termin określający Polaków mieszkających poza granicami Polski. Niektórzy za Polonię uznają tylko polską emigrację, nie określając tym mianem osób mieszkających na terenach, które po 1939 roku przestały wchodzić w skład państwa polskiego, i ich potomków. Argumentem za tym stanowiskiem jest stwierdzenie, że ludzie ci nie wyjechali z Polski, tylko zmieniły się granice kraju. Oni sami też uznają się za Polaków, a nie za Polonię.

18 Polonia Po wielkich powstaniach XIX wieku, emigracja była spowodowana terrorem na terenie zaborów. Była też wyrazem sprzeciwu wobec podporządkowaniu Polski obcym mocarstwom. Wiązała się także z nadziejami na uzyskanie u obcych rządów (głównie Francji i Wielkiej Brytanii) pomocy dla uciemiężonej Polski. Emigracja zarobkowa na przełomie XIX i XX wieku podyktowana była przeludnieniem ziem polskich pod zaborami. W związku z tym jej trzon stanowili chłopi (wyjeżdżający głownie do Stanów Zjednoczonych, Kanady i Brazylii). Także w miastach zaczęło brakować pracy, co zmusiło robotników do wyjazdu do Belgii, Francji czy Niemiec. Po 1939 roku emigracja wiązała się głównie z przymusowymi wysiedleniami. Szacuje się, że wysiedlono ok. 700-800 tysięcy ludzi, głownie na przymusowe roboty do Niemiec i Generalnego Gubernatorstwa. Po wojnie Polska znalazła się w obszarze wpływów ZSRR co dla żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej oznaczało emigrację polityczną. W latach 80. XX wieku gospodarcza sytuacja Polski była dramatyczna. Brakowało wszystkiego co zmusiło wielu naszych rodaków do emigracji "za chlebem", a także z powodów politycznych. Do końca 89 roku wyjechało z Polski ok. 1,2 mln ludzi. Po 89 roku Polska zaczęła odbudowę po latach zastoju. Był to proces długotrwały i nie wszyscy chcieli czekać na rezultaty, znów rozpoczęła się fala wyjazdów. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej i otwarciu granic emigracja zarobkowa stała się bardzo popularna. Wielka Brytania i Irlandia to obecnie najczęstsze kierunki wyjazdów.

19 Polonia 1 stycznia 2001 r. weszła w życie Ustawa o reapatriacji (dotyczy Polaków z państw powstałych z byłych azjatyckich republik ZSRR i azjatyckiej części Federacji Rosyjskiej). W marcu 2008 r. weszła w życie Ustawa o Karcie Polaka. Karta Polaka jest dokumentem poświadczającym przynależność do Narodu Polskiego, nadającym jej posiadaczom szereg uprawnień, między innymi: możliwość podjęcia na terytorium RP legalnej pracy bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę; możliwość prowadzenia na terytorium RP działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele RP; możliwość ubiegania się o zwolnienie z opłaty za wydanie wizy pobytowej długoterminowej lub refundację tej opłaty. Ustawa dotyczy obywateli wszystkich państw powstałych po rozpadzie ZSRR oraz zamieszkałych tam bezpaństwowców.

20 Polonia

21 http://www.youtube.com/watch?v=lJUKK20M07I

22 MNIEJSZOŚĆ KARAIMSKA Najmniej liczna mniejszość etniczna w Polsce. Podczas przeprowadzonego w 2002 r. Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań narodowość karaimską zadeklarowało 43 obywateli polskich. Karaimi mieszkają przede wszystkim w Warszawie i okolicach, Wrocławiu oraz w Trójmieście. Pierwsze grupy Karaimów przybyły z Krymu w XIII wieku i osiedliły się na ziemiach księstwa halicko- wołyńskiego (Łuck, Halicz, Lwów). Na przełomie XIII/XIV w. duża grupa Karaimów została osiedlona w Trokach koło Wilna. Na obecne tereny Polski Karaimi przesiedlili się po II wojnie światowej w wyniku repatriacji ze wschodnich kresów Rzeczypospolitej. Wyróżnia ich religia karaimska, wywodząca się z judaizmu.

23 Mniejszość karaimska Dorobek kulturalny Karaimów posiada dużo charakterystycznych elementów, ale to w szczególności podtrzymywanie tradycji narodowych sprawił, że Karaimi zachowali swoją tożsamość narodową. Pomimo wielu przeszkód, które Karaimi spotykali na swojej drodze w biegu historii udało im się zachować swoje najważniejsze tradycje. Karaimi często świętują. Obchodzą Święto Paschy na pamiątkę ucieczki Izraelitów z Egiptu. Jedzą wtedy wyłącznie niekwaszone pieczywo. Zielone Święta celebrują siedem tygodni później dla upamiętnienia nadania Prawa Mojżeszowi na górze Synaj. Kobiety przystrajają wtedy domostwo tatarakiem i gałązkami młodych brzóz. Mają też Karaimi surowy Dzień Odpuszczenia Grzechów, podczas którego nie jedzą, nie piją, proszą się wzajem o wybaczenie przewinień i odprawiają modły w kienesie (świątynia karaimska) Bardzo uroczyście celebrują kluczowe momenty ludzkiego życia: zaślubiny, narodziny, śmierć. Bardzo długo przestrzegali Karaimi zasady endogamii- małżeństwa zawierali we własnej grupie narodowej. Być może dzięki tej regule ocalili własny języki i niepowtarzalną tradycję, ale nie zdołali pomnożyć swojego narodu. Dopiero w połowie XIX wieku pojawili się między nimi obcy etnicznie współmałżonkowie.

24 Mniejszość karaimska Ceremonia ślubna jest obchodzona przez Karaimów niezwykle uroczyście. Pannie młodej, przed pójściem do kienesy rozplata się włosy i śpiewa pieśni, zakładając welon, a młodego naciera się winem. Oboje spotykają się przed świątynią, w której hachan zakłada im obrączki i udziela błogosławieństwa. Potem przy plackach weselnych - orowajach, baraninie i winach bawi się do późnej nocy. Karaimi mówią przy tym:,,prawdziwe wesele - ile gości, tyle baranów zarżniętych".

25 Mniejszość karaimska Utarł się wśród Karaimów zwyczaj nie wymieniania imienia dziecka przed narodzinami i tydzień po nich, aż do uroczystego nadania imienia w kienesie. Kiedy rodzi się dziewczynka w kenesie wypowiada się jej imię oraz specjalne błogosławieństwo (kutlamach) Kiedy rodzi się chłopiec obrzęd jest bardziej rozbudowany. Ośmiodniowi chłopcy przechodzą obrzezanie - niegdyś, jeśli głośno dziecko przy tym krzyczało, wróżono mu długie życie. W przeszłości chłopcom nadawano imiona starotestamentowe, a dziewczynkom tureckie (np. Ałtyn - złoto.)

26 Mniejszość karaimska Przy umarłym karaimska rodzina czuwa aż do dnia pogrzebu. Bliscy nieboszczyka nie mogą niczego robić - jedzenie przynoszą im dalsi krewni. Istnieje zwyczaj palenia tylu świeczek ile członków rodziny opłakuje zmarłego. Po pogrzebie wszyscy rytualnie obmywają ręce. Podczas stypy hazzan modli się nad kielichem wina, z którego potem wszyscy nadpijają łyk, a dopiero wtedy wnoszone jest jedzenie. Karaimi bardzo czczą miejsca pochówku. Nie usuwają z nich niczego, szczególnie bujnej roślinności i drzew. Jeżdżą się modlić na cmentarze w miejscowościach, w których od dawna już ich nie ma, ale są ich zmarli.

27 Mniejszość karaimska Liście upiększają drzewa, a strój człowieka. Tak zwykli mawiać Karaimi, a ich stroje rzeczywiście cechowały się podobnie imponującą jak u Tatarów estetyką. Tradycyjny ubiór Karaimów krymskich miał wschodni styl. Obecnie można go oglądać w muzeach Sankt Petersburga i Moskwy oraz Trokach na Litwie.

28 Mniejszość karaimska

29 MNIEJSZOŚĆ ŁEMKOWSKA Mniejszość etniczna, do której przynależność zadeklarowało 5 850 obywateli polskich, w tym: w województwie dolnośląskim - 3 082, małopolskim - 1 580, lubuskim - 784, podkarpackim - 147, zachodniopomorskim - 66. Tradycyjnie członkowie tej mniejszości zamieszkiwali tzw. Łemkowszczyznę, czyli Beskid Niski i część Beskidu Sądeckiego. Na tereny obecnego zamieszkiwania (zachodnie województwa kraju) zostali przesiedleni w 1947 r. w wyniku akcji "Wisła" Część Łemków podkreśla swoją przynależność do narodu ukraińskiego, inni deklarują, że z narodem tym nie mają związków. W roku szkolnym 2005/2006 języka łemkowskiego uczyło się w 37 placówkach oświatowych 295 uczniów. Łemkowie w zdecydowanej większości należą do dwóch Kościołów: Kościoła Katolickiego Obrządku Bizantyńsko- Ukraińskiego oraz Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

30 Mniejszość łemkowska Język łemkowski jest niewątpliwie jednym z dialektów ukraińskiego. Od języka literackiego różni się jednak znacznie. Kształtował się bowiem pod silnym wpływem polskiego i zwłaszcza słowackiego. Występują w nim także elementy węgierskie i rumuńskie. Jest wiele słów spotykanych u Rusinów tylko na Łemkowszczyźnie np. chyża - chata, pec - piec. Język łemkowski nie był jednorodny i nie miał wypracowanej formy literackiej. Stanowił raczej zespół gwar, różniących się znacznie w poszczególnych obszarach łemkowszczyzny. Łemkowskie podania, gadki i legendy, podobno jeszcze w latach trzydziestych liczne i ciekawe, w ogromnej większości przekazywane były ustnie i w zawierusze lat powojennych zostały w większości zapomniane.

31 Mniejszość łemkowska Swiatyj Weczer poprzedza, trwający od samego rana, obowiązkowy ścisły post. Razem z ludźmi poszczą też zwierzęta. Późnym popołudniem mężczyźni idą nad rzekę, by obmyć twarz i ręce, a kobiety czynią ostatnie przygotowania do wieczerzy. W ostre zimy wyrębuje się w lodzie przerębel, w którym - co odważniejsi - myją się nawet do pasa. Rytualne obmycie ma zapewnić duszy i ciału takie zdrowie, jak czysta i zdrowa jest woda. Znad rzeki mężczyźni idą w obejścia swoich gospodarstw, by nakarmić zwierzęta oraz podzielić się z nimi łamanym chlebem, okraszonym solą i czosnkiem. Ze stodoły zabiera się do domu snop zboża i wiązkę siana. Pukając do drzwi należy wypowiedzieć tradycyjną formułę:...na zdrowie, na szczęście na ten Nowy Rok... i złożyć sobie nawzajem życzenia. Dopiero wtedy można zasiąść za stołem, na którym są tradycyjne wigilijne potrawy i puste miejsce dla zbłąkanego wędrowca. Łemkowie nie dzielą się opłatkiem, lecz prosforą - chlebem z mąki i wody - odpowiednikiem opłatka. Tradycyjnie jedzą też czosnek z solą i kutię. Na stole musi znaleźć się - obowiązkowo - dwanaście tradycyjnych potraw, a pośród nich kesełyca, czyli biały żur.

32 Mniejszość łemkowska Dwoje młodych Łemków miało zwykle dużo szczęścia, jeżeli mogło samodzielnie decydować o wyborze współmałżonka. Zwykle głos decydujący przypadał rodzicom. Zawarcie małżeństwa poprzedzał szereg zwyczajów przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Przyszły narzeczony wysyłał do rodziny swej oblubienicy dwóch statecznych mężczyzn tzw. sprosateli ich zadanie polegało na zdobyciu informacji dotyczących rodziny potencjalnej narzeczonej. Po pierwsze musieli dowiedzieć się jak rodzina zapatruje się na kandydata na męża oraz stwierdzić jej zamożność. Gdy wszystko kończyło się pomyślnie w najbliższy czwartek lub sobotę, które były uważane za dni szczęśliwe, przychodził zainteresowany mężczyzna wraz z ojcem i sprosatelami. Gdy dziewczyna była mężczyźnie przychylna towarzyszyła rozmowom zwykle siedząc blisko ukochanego. Temat rozmów był zawsze ten sam: mianowicie dokonanie targu- decydowano, w co zostaną wyposażeni nowożeńcy na nową drogę życia przez obie rodziny.

33 Mniejszość łemkowska

34 Mniejszość tatarska Mniejszość ta uznawana jest za najbardziej egzotyczną w Polsce, zwłaszcza na skutek działalności mediów, starających się przedstawić Tatarów jako lud wciąż związany silnie z kulturą Bliskiego Wschodu. W rzeczywistości osadnictwo tatarskie na ziemiach Polski i zwłaszcza Litwy (dlatego aż do końca XIX wieku nazywani byli Tatarami litewskimi ) rozpoczęło się już na początku XIV (najważniejszym zdarzeniem było sprowadzenie Tatarów przez księcia Witolda, który nadał ich osadnictwu charakter wojskowy), więc przydawka 'polscy' oznacza bliski związek z kulturą terenów, na których mniejszość ta zamieszkuje od 600 lat. Według szacunkowych ustaleń łączna liczba osiadłych na terenie Polski i Litwy Tatarów wynosiła w XVI wieku (po ostatniej fali osadnictwa) około 6 tysięcy osób.