Ćwiczenia II dr Katarzyna Łucarz. Obowiązywanie ustawy co do miejsca i osób Odpowiedzialność na podstawie polskiej ustawy za przestępstwo skarbowe popełnione.

Prezentacja na temat: "Ćwiczenia II dr Katarzyna Łucarz. Obowiązywanie ustawy co do miejsca i osób Odpowiedzialność na podstawie polskiej ustawy za przestępstwo skarbowe popełnione."— Zapis prezentacji:

1 Ćwiczenia II dr Katarzyna Łucarz

2 Obowiązywanie ustawy co do miejsca i osób Odpowiedzialność na podstawie polskiej ustawy za przestępstwo skarbowe popełnione za granicą (niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa) Odpowiedzialność na podstawie polskiej ustawy za przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe z Rozdziału 7 popełnione za granicą jeżeli zostały ujawnione w wyniku czynności kontrolnych przeprowadzonych przez polski organ celny lub inny organ uprawniony na podstawie umów międzynarodowych (art. 3 par. 2 KKS) przepis stosuje się odpowiednio do wykroczeń skarbowych z art. 106e, 106f,106h KKS -Obywatel polski -Cudzoziemiec Zasada terytorialności Skierowane przeciwko interesom finansowym Państwa Polskiego art. 3 par 3 KKS -obywatel polski -cudzoziemiec Sprawca -Obywatel polski -Cudzoziemiec Odpowiada na postawie polskiej ustawy za czyn popełniony Skierowane przeciwko interesom finansowym Wspólnot Europejskich (przestępstwa skarbowe określone w Rozdziale 6 i 7 Działu II Tytułu I art. 3 par 3a KKS I tylko obywatel polski Nana terytorium RP chyba, że Kodeks stanowi inaczej ( art. 2 par 2 KKS ) W wyłącznej strefie ekonomicznej położonej poza morzem terytorialnym, w której RP wykonuje prawa w zakresie badania i eksploatacji dna morskiego, jego pogłębiania oraz zasobów naturalnych ( art. 53 par. 9 KKS) Na polskim statku wodnym lub powietrznym chyba, że ustawa stanowi inaczej (art. 3 par 2 KKS)

3 Przestrzenne obowiązywanie prawa karnego skarbowego Zgodnie z art. 3 § 2 KKS na zasadach określonych w niniejszej ustawie odpowiada ten, kto popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że KKS stanowi inaczej (nie dopuszcza się tutaj wyjątków na podstawie umowy międzynarodowej). Bez znaczenia jest tutaj obywatelstwo sprawcy (zasada ta dotyczy zarówno obywateli polskich, cudzoziemców, jak i bezpaństwowców).

4 Zasada terytorialności Terytorium RP to - obszar wyznaczony granicami państwowymi, czyli powierzchniami pionowymi przechodzącymi przez linię graniczną, oddzielającymi terytorium państwa polskiego od terytoriów innych państw oraz od morza pełnego (ustawa z 12. X. 1990 r. o ochronie granicy państwowej, Dz.U. z 2009 r. Nr 12, poz. 67 ze zm.). Terytorium obejmuje również wody wewnętrzne (cześć zatok, wody portów i red) oraz pas morskich wód terytorialnych (o szerokości 12 mil morskich liczonych od linii najniższego stanu wody wzdłuż wybrzeża lub granicy zewnętrznej wód wewnętrznych) (ustawa z 21.III. 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej, Dz.U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1502 ze zm.), a także przestrzeń powietrzną nad tym obszarem (do wysokości około 140 km) oraz wnętrze ziemi pod nim aż do jądra ziemi. Poza tym wchodzi tu w rachubę również wyłączna strefa ekonomiczna - znajdująca się poza morzem terytorialnym, w której Rzeczpospolita Polska zgodnie z prawem międzynarodowym wykonuje, na podstawie wewnętrznego prawa polskiego, swe prawa odnoszące się do badania i eksploatacji dna morskiego i jego podglebia oraz ich zasobów naturalnych (art. 53 § 9 k.k.s.)

5 Zasada bandery Uzupełnia zasadę terytorialności, obejmując pokłady polskich statków powietrznych oraz wodnych (tzw. quasi terytoria/ jednostki eksterytorialne). Statek wodny to każde urządzenie pływające przeznaczone lub używane do żeglugi morskiej (art. 2 §1 Kodeksu morskiego z 18.IX.2001 r., t.j. Dz.U. z 2009 r., Nr 217, poz. 1689 ze zm.); jest nim również platforma umieszczona szelfie kontynentalnym (art. 53 § 10 k.k.s.) Statek powietrzny to każde urządzenie zdolne do unoszenia się w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza innego niż oddziaływanie powietrza odbitego od podłoża (art. 2 pkt 1 ustawy - Prawo lotnicze z 3.VII.2002r., t.j. Dz.U. z 2006 r., Nr 100, poz. 696 ze zm).

6 Wyjątki od zasady terytorialności Immunitet dyplomatyczny - wyłącza możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej skarbowej pracowników przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych, chyba że państwo wysyłające zrzeknie się tego immunitetu. Immunitety krajowe : a) immunitet formalny – uzależniający odpowiedzialność karną od zgody właściwego organu (np. Sejmu lub Senatu w stosunku do posłów i senatorów, czy sądu dyscyplinarnego w stosunku do sędziów); b) immunitet materialny ograniczony – powoduje wyłączenie odpowiedzialności karnej określonych grup zawodowych za ściśle określone czyny zabronione i zastąpienie jej odpowiedzialnością dyscyplinarną (np. w przypadku sędziów i prokuratorów za wykroczenia powszechne, czy w przypadku adwokatów za znieważenie strony).

7 Odpowiedzialność za czyny skarbowe popełnione za granicą (zasada przedmiotowa) Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa skarbowego, przepisy KKS stosuje się także do obywatela polskiego oraz cudzoziemca w razie popełnienia za granicą przestępstwa skarbowego skierowanego przeciwko istotnym interesom finansowym państwa polskiego. Przez przestępstwa skierowane przeciwko istotnym interesom finansowym państwa polskiego należy rozumieć te, które zagrażają Skarbowi Państwa powstaniem uszczerbku finansowego w wysokości co najmniej dziesięciokrotnej wielkiej wartości (art. 53 § 11 KKS). Wielka zaś wartość to, zgodnie z art. 53 § 16 KKS, ta która w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza tysiąckrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia.

8 Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa skarbowego, przepisy kodeksu stosuje się także do obywatela polskiego w razie popełnienia za granicą przestępstwa skarbowego określonego w rozdziale 6 i 7 działu II tytułu I, skierowanego przeciwko interesom finansowym Wspólnot Europejskich. Jest to rozwiązanie wprowadzone ustawą z 24 lipca 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny skarbowy (Dz.U. Nr 162, z późn. zm. 1569), która weszła w życie z dniem uzyskania przez RP członkowstwa w Unii Europejskiej. Tą drogą rozszerzony został przedmiot ochrony przepisów karnoskarbowych o „interesy finansowe Wspólnot Europejskich". To ostatnie pojęcie jest terminem prawnym wprowadzonym do prawa wspólnotowego przez traktat o Unii Europejskiej podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 r., który wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Zobowiązywał on państwa członkowskie do podejmowania takich samych środków do zwalczania oszustw naruszających interesy finansowe Wspólnoty, jakie podejmują one do zwalczania oszustw naruszających ich własne interesy finansowe. Konwencja z 26.7.1995 r. o ochronie interesów finansowych Wspólnot Europejskich zobowiązuje państwa członkowskie do kryminalizacji w wewnętrznym prawie krajowym działań określonych jako oszustwa naruszające interesy finansowe Wspólnot. Tym zobowiązaniom czyni zadość nowelizacja Kodeksu karnego skarbowego z 24.7.2003 r.

9 Kolejną grupę deliktów karnoskarbowych stanowią przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe określone w rozdziale 7, które karalne są także w razie popełnienia ich za granicą, jeżeli zostały ujawnione w wyniku czynności kontrolnych przeprowadzonych tam przez polski organ celny lub inny organ uprawniony na podstawie umów międzynarodowych; dotyczy to odpowiednio wykroczeń skarbowych określonych w art. 106e, art. 106f i art. 106h (naruszających obowiązki celno-dewizowe), popełnionych za granicą. Wreszcie przepisy kodeksu stosuje się też do obywateli polskich oraz cudzoziemców, którzy przebywając na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nakłaniają lub udzielają pomocy do popełnienia za granicą przestępstwa skarbowego skierowanego przeciwko interesom finansowym Wspólnot Europejskich, określonego w rozdziale 6 (podatkowe) i 7 (celne) działu II tytułu I.

10 Miejsce popełnienia czynu zabronionego (art. 3 par 1 KKS) Miejsce w którym nastąpił skutek stanowiący znamię czynu zabronionego Miejsce, w którym według zamiaru sprawcy czynu zabronionego skutek stanowiący znamię czynu zabronionego miał nastąpić Działanie Miejsce w którym nastąpiło zachowanie sprawcy Zaniechanie

11 Miejsce popełnienia czynu zabronionego Zgodnie z art. 3 § 1 k.k.s. miejscem popełnienia czynu zabronionego jako przestępstwo i wykroczenie skarbowe jest : 1) miejsce działania sprawcy; 2) miejsce zaniechania działania, do którego sprawca był zobowiązany; 3) miejsce wystąpienia skutku stanowiącego znamię czynu zabronionego; 4) miejsce, gdzie skutek ten według zamiaru sprawcy miał wystąpić Przepis ten wyraża zasadę wszędobylstwa / wielomiejscowości lub równowartości działania i skutku.

12 Dlaczego określenie miejsca popełnienia czynu zabronionego jest istotne? Z powodu ustalenia właściwości miejscowej organów wymiaru sprawiedliwości Art. 31 k.p.k. mówi, że sądem właściwym miejscowo do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo. Jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów, to właściwy miejscowo będzie sąd, w okręgu którego najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze. Jeżeli przestępstwo zostało popełnione na polskim statku wodnym lub powietrznym, to właściwym miejscowo sądem będzie sąd macierzystego portu statku. Jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa? Wówczas właściwy miejscowo będzie sąd, w okręgu którego: ujawniono przestępstwo ujęto oskarżonego oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale przebywał niezależnie od tego, gdzie najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze (art. 32 k.p.k.)

13 Temporalne obowiązywanie prawa karnego skarbowego Zgodnie z art. 1 § 1 KKS odpowiedzialności karnej skarbowej podlega ten, kto dopuszcza się czynu zabronionego przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Czas obowiązywania ustawy to przedział mieszczący się pomiędzy dwoma zdarzeniami: a) pierwsze stanowi wejście w życie, ustawa nie może wejść w życie wcześniej niż z dniem jej ogłoszenia, czyli podania do wiadomości publicznej (art. 88 ust.1 Konstytucji RP z 1997 r.). Z koeli na mocy ustawy z 20 lipca 2000 o ogłoszeniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 449 z późn. zm.) akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określa termin dłuższy. b) drugi zaś uchylenie, które oznacza utratę mocy obowiązującej, regułą jest zasada, iż ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą wchodząc w jej miejsce. Zwykle bowiem ustawy nie podają końcowego terminu swego obowiązywania (wyjątkiem są ustawy epizodyczne). Derogacja może mieć charakter częściowy lub pełny. Przy wejściu w życie obecnego KKS zignorowano te postulaty doktryny. Dziennik Ustaw Nr 83 z 1999 r., w którym został opublikowany tekst obecnego Kodeksu karnego skarbowego, nosił datę 15.10.1999 r., zaś datą wejścia w życie tego Kodeksu -jak postanowiono w przepisach wprowadzających był dzień 17.10.1999 r.

14 Czas popełnienia czynu zabronionego Czas popełnienia czynu zabronionego – to czas, w którym nastąpiło zachowanie się sprawcy (sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany -art. 2 § 1 KKS). Dla jego ustalenia nie ma znaczenia skutek. Ten ostatni jest miarodajny dla ustalenia dokonania czynu zabronionego. Czasem popełnienia czynu zabronionego charakteryzującego się działaniem jest chwila ostatniej dokonanej czynności, Czasem popełnienia czynu zabronionego charakteryzującego się zaniechaniem jest z kolei moment początkowy sytuacji, w której zobowiązany nie może już wykonać nałożonego nań obowiązku. Czasem popełnienia wykroczenia, którego podstawą jest tzw. czyn ciągły, składający się z dwu lub więcej zachowań podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru ( per analogiam do art. 12 k.k.): 1) w przypadku czynu ciągłego składającego się z kilku działań – czas zakończenia ostatniego działania, 2) w przypadku czynu ciągłego składającego się z kilku zaniechań – pierwszy moment, w którym sprawca nie miał już możliwości wypełnienia ciążącego na nim obowiązku.

15 Reguły intertemporalne Modyfikacja penalizacji (art. 2 par 5 KKS) Depenalizacja prawomocnie osądzonego czynu (art. 2 par 6 KKS ) Jeżeli w nowej ustawie czyn zabroniony nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności -Wymierzona karę pozbawienia wolności zamienia się na karę grzywny ( 1 dzień kary pozbawienia wolności = 2 stawki dzienne grzywny -Jeżeli w nowej ustawie czyn zabroniony zagrożony jest niższą karą niż orzeczona, wymierzona karę obniża się do górnej granicy ustawowego zagrożenia za ten czyn. -Jeżeli nowa ustawa nie przewiduje możliwości zastosowania środka objętego orzeczeniem środka tego nie wykonuje się Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje inna ustawa niż w czasie popełniania czynu zabronionego, stosuje się - Ustawę nową - Ustawę obowiązującą poprzednio jeżeli jest względniejsza dla sprawcy Jeżeli w nowej ustawie czyn zabroniony nie jest już zabroniony pod groźbą kary - Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa a ukaranie uważa się za niebyłe. Stosowanie w części ustawy nowej i części ustawy obowiązującej jest niedopuszczalna Zmiana ustawy po wydaniu wyroku (art. 2 par 4 KKS) Zakaz łączenia ustaw w czasie (art. 2 par 3 KKS) Stosowanie ustawy względniejszej dla sprawcy (art. 2 par 2 KKS) Reguły normujące kwestie zmiany ustawodawstwa

16 Kolizja ustaw karnych w czasie zachodzi wówczas, gdy w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia wykroczenia Art. 2 § 1 KKS Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

17 Formy zmiany ustawy penalizacja (kryminalizacja) – zmiana polegająca na wprowadzeniu sankcji karnej za kategorie czynów, która nie była dotychczas traktowana jako wykroczenie, modyfikacja penalizacji zmiana normatywna, która będzie prowadzić jedynie do złagodzenia lub zaostrzenia sankcji karnej za dany typ zachowania. Może ona nastąpić przez zmianę ustawowego zagrożenia sankcją karną, jak i przez zmianę treści lub zakresu zastosowania ogólnych instytucji wymiaru kary w części ogólnej (np. zmiana długości okresu zatarcia skazania czy przedawnienia wykonania kary), depenalizacja całkowita – rezygnacja z jakiejkolwiek sankcji za daną kategorię zachowań (zniesienie cechy karalności), depenalizacja częściowa – przesunięcie danego typu czynów z przestępstw do wykroczeń lub innych kategorii zachowań zagrożonych karą represyjną np. deliktów karnoadministracyjnych (występuje też w innym wariancie - kontrawencjonalizacji).

18 LEX RETRO NON AGIT Kolizja ustaw nie zachodzi, jeżeli jakiś czyn nie był zabroniony w chwili jego popełnienia, a stał się nim dopiero w świetle nowej ustawy. Do takiego przypadku odnosi się bowiem zasada wynikająca z art. 1§1 KKS (lex retro non agit), zgodnie z którą odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Przepis ten wprowadza więc zakaz wstecznego działania ustawy penalizującej czyn uprzednio niezakazany.

19 Ustawę czasu orzekania, a więc ustawę nową stosuje się do czynów popełnionych przed datą jej wejścia w życie, wtedy gdy: nie zmienia ona niczego w sytuacji prawnej sprawcy (stabilizacja penalizacji), gdy jest ona względniejsza dla sprawcy, gdy znosi ona odpowiedzialność za dany czyn, a więc wprowadza depenalizację. Mogłoby się wydawać, iż zasada ta (lex retro agit) pozostaje w sprzeczności z wynikającą z art. 1 (lex retro non agit). Sprzeczność ta jest jednak tylko pozorna. Artykuł 2 KKS odnosi się bowiem jedynie do tych przypadków, w których czyn był zabroniony również w chwili jego popełnienia. Tymczasem zasada lex severior retro non agit zawiera zakaz wstecznego działania ustawy dopiero penalizującej zachowanie sprawcy, a nie wszelkich innych ustaw, które jedynie modyfikują sytuację sprawcy popełniającego czyn już w chwili jego dokonywania spenalizowany.

20 W sytuacjach kolizyjnych odstępstwo od stosowania ustawy nowej przewidziane jest tylko wówczas, gdy ustawa stara (poprzednio obowiązująca) jest względniejsza dla sprawcy. A zatem, jeśli w świetle jej przepisów sytuacja prawna sprawcy ulega polepszeniu (lex mitior retro agit).

21 Zaistnienie kolizji ustaw w czasie powoduje konieczność dokonania wyboru nie tylko między ustawą z czasu popełnienia przestępstwa a ustawą z czasu orzekania, ale także ewentualnie z ustawą pośrednią, czyli taką, która jeszcze nie obowiązywała w czasie popełnienia przestępstwa, choć już nie obowiązuje w czasie orzekania (problem z ustawą epizodyczną). Kryterium wyboru stanowi „względność” ustawy. Chodzi zatem o ustawę najkorzystniejszą z punktu widzenia rodzaju i zakresu odpowiedzialności wykroczeniowej. Obowiązuje przy tym zakaz eklektyzmu (art. 2§ 3 k.k.s.).

22 Zmiany ustawy po uprawomocnieniu się orzeczenia Kwestie te regulują przepisy zawarte w art. 2 § 4-6 k.k.s.: -jeżeli według nowej ustawy czyn zabroniony objęty orzeczeniem zagrożony jest karą, której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za taki czyn w nowej ustawie, -w razie eliminacji w nowej ustawie zagrożenia czynu karą pozbawienia wolności należy zamienić orzeczoną karę pozbawienia wolności jedynie na karę grzywny, przyjmując jeden dzień kary pozbawienia wolności za równoważny dwóm stawkom dziennym kary grzywny, - jeżeli według nowej ustawy czyn objęty orzeczeniem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa, a ukaranie uważa się za niebyłe, -jeśli nowa ustawa nie przewiduje możliwości zastosowania środka objętego orzeczeniem, to tego środka nie wykonuje się.