Prawo dowodowe Postępowanie dowodowe przed sądem Dr Dagmara Gruszecka.

Prezentacja na temat: "Prawo dowodowe Postępowanie dowodowe przed sądem Dr Dagmara Gruszecka."— Zapis prezentacji:

1 Prawo dowodowe Postępowanie dowodowe przed sądem Dr Dagmara Gruszecka

2 Wprowadzanie dowodów do procesu Inicjatywa wprowadzania dowodów do procesu służy zarówno organom prowadzącym postępowanie (choć w postępowaniu sądowym wszczętym z inicjatywy strony w ograniczonym zakresie), jak i stronom w tym postępowaniu uczestniczącym. Strony realizują swoją inicjatywę dowodową poprzez zgłaszanie wniosków dowodowych Inni uczestnicy postępowania mogą informować organ prowadzący o istnieniu dowodu, lecz taka informacja nie obliguje organu do wypowiedzenia się w formie procesowej w przedmiocie złożonego oświadczenia, a co najwyżej może stanowić przesłankę do tego, aby organ dopuścił dowód z urzędu INICJATYWA DOWODOWA

3 Wprowadzanie dowodów do procesu Art. 167 § 1. W postępowaniu przed sądem, które zostało wszczęte z inicjatywy strony, dowody przeprowadzane są przez strony po ich dopuszczeniu przez przewodniczącego lub sąd. W razie niestawiennictwa strony, na której wniosek dowód został dopuszczony, a także w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, dowód przeprowadza sąd w granicach tezy dowodowej. W wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, sąd może dopuścić i przeprowadzić dowód z urzędu.  inicjatywa dowodowa należy do samych stron – zob. art. 366 § 1  dowody dopuszcza jednak nadal na wniosek stron sąd!  rozpatrzenie wniosków dowodowych stron: - art. 352 KPK, art. 368 KPK - też art. 349 § 6 i 7 KPK

4 Wprowadzanie dowodów do procesu KU KONTRADYKTORYJNOŚCI ROZPRAWY GŁÓWNEJ Sąd zostaje zwolniony z obowiązku poszukiwania i przeprowadzania dowodów z urzędu, dbania o wyjaśnienie wszelkich okoliczności sprawy, w tym pojawiających się wątpliwości, które uzasadniają ewentualne wyjście poza zaoferowany mu przez strony procesowe materiał dowodowy, gdyż w ocenie ustawodawcy obowiązki te powinny spoczywać w pierwszej kolejności na oskarżycielu publicznym, co z kolei pozwoli na stworzenie lepszych warunków do bezstronnego orzekania z zachowaniem wymogów rzetelnego procesu karnego.

5 Wprowadzanie dowodów do procesu Inicjatywna dowodowa w postępowaniu przed sądem wszczętym na wniosek strony. art. 366 § 1 k.p.k. - ograniczenie obowiązków przewodniczącego składu orzekającego przez rezygnację z nakazu dążenia do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy. art. 370 k.p.k. - zmiana przepisu określającego zasady przeprowadzania przesłuchania. W wypadku przeprowadzania dowodu przez stronę, zawsze ona zadaje pytania osobie przesłuchiwanej jako pierwsza. Art. 352 k.p.k. Przewodniczący składu orzekającego po rozważeniu wniosków stron dopuszcza dowody i zarządza ich sprowadzenie na rozprawę. Przepis art. 368 stosuje się odpowiednio czyli: „O przychylnym załatwieniu wniosku dowodowego strony, któremu inna strona się nie sprzeciwia rozstrzyga ostatecznie przewodniczący. W innych wypadkach, a więc gdy nie uwzględnia wniosku, sąd wydaje postanowienie.”

6 Wprowadzanie dowodów do procesu Inicjatywna dowodowa w postępowaniu przed sądem wszczętym na wniosek strony. art. 366 § 1 k.p.k. - ograniczenie obowiązków przewodniczącego składu orzekającego przez rezygnację z nakazu dążenia do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy. art. 370 k.p.k. - zmiana przepisu określającego zasady przeprowadzania przesłuchania. W wypadku przeprowadzania dowodu przez stronę, zawsze ona zadaje pytania osobie przesłuchiwanej jako pierwsza. Art. 352 k.p.k. Przewodniczący składu orzekającego po rozważeniu wniosków stron dopuszcza dowody i zarządza ich sprowadzenie na rozprawę. Przepis art. 368 stosuje się odpowiednio czyli: „O przychylnym załatwieniu wniosku dowodowego strony, któremu inna strona się nie sprzeciwia rozstrzyga ostatecznie przewodniczący. W innych wypadkach, a więc gdy nie uwzględnia wniosku, sąd wydaje postanowienie.”

7 Wprowadzanie dowodów do procesu  W postępowaniu przygotowawczym oraz w innym postępowaniu przed sądem niż wszczęte z inicjatywy stron, działają inne zasady.  W tych postępowaniach, dowody przeprowadzane są z inicjatywy organu procesowego prowadzącego postępowanie (art. 167§2), co nie wyklucza prawa do zgłaszania wniosków dowodowych przez strony.

8 Wprowadzanie dowodów do procesu Wnioski dowodowe stron Wnioski dowodowe w formie pisma procesowego zgłaszane przez oskarżonego lub oskarżyciela posiłkowego -Wymogi formalne i konstrukcja wniosku dowodowego – art. 169 - oskarżony też w odpowiedzi na akt oskarżenia – 338 § 2 Art. 333 § 1 k.p.k. - dla oskarżyciela Akt oskarżenia powinien także zawierać wykaz dowodów, o których przeprowadzenie podczas rozprawy głównej oskarżyciel wnosi

9 Wprowadzanie dowodów do procesu WNIOSEK DOWODOWY-ART. 169 K.P.K. forma pisemna lub ustna przy formie pisemnej – art. 119 k.p.k (wymogi dla wszystkich pism procesowych) przy formie ustnej – składany ustnie do protokołu Wniosek dowodowy to postulatywne oświadczenie woli kierowane przez stronę procesową do organu procesowego w celu zainicjowania czynności dowodowej. CEL - PRZEPROWADZENIE DOWODU, ALE I DO JEGO WYKRYCIA LUB DO OCENY WŁAŚCIWEGO DOWODU We wniosku dowodowym należy przede wszystkim podać oznaczenie dowodu (środka dowodowego, np. zeznania świadka) okoliczności, które mają być udowodnione (tj. tezy dowodowe). Można także określić sposób przeprowadzenia dowodu..

10 Wprowadzanie dowodów do procesu III KK 503/07 - wyrok SN - Izba Karna z dnia 08-05-2008 1.Kodeks nie ogranicza żadnym terminem o charakterze prekluzyjnym prawa oskarżonego do przedstawiania wniosków dowodowych, a fakt odmiennej dotąd linii obrony nie ogranicza inicjatywy dowodowej oskarżonego i rodzaju tej inicjatywy. Zgodnie wprawdzie z art. 405 k.p.k. strony mogą zgłaszać wnioski dowodowe do zamknięcia przewodu sądowego w I instancji, ale gdy np. wniosek w głosach stron (406 k.p.k.), to należy pamiętać, że przewód zawsze można wznowić (409 k.p.k.) i dowód przeprowadzić. Stosownie do art. 401§1 przewodniczący może przerwać rozprawę główną w celu przygotowania przez strony wniosków dowodowych lub sprowadzenia dowodu albo dla wypoczynku lub z innej ważnej przyczyny. Każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 35 dni.

11 Oddalenie wniosku dowodowego Art. 170 KATALOG ZAMKNIĘTY PODSTAW – F. GWARANCYJNA !!! § 1.Oddala się wniosek dowodowy, jeżeli: 1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne, 2) okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy, 3) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności, 4) dowodu nie da się przeprowadzić, 5) wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania. § 2. Nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić. § 3. Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia. § 4. Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności.

12 Oddalenie wniosku dowodowego przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne – tj. gdy ustawa zabrania przeprowadzenia pewnego rodzaju dowodów: zakaz dowodzenia określonych faktów, np. przebiegu narady i głosowania nad orzeczeniem, bezwzględny lub względny zakaz dowodzenia za pomocą pewnych dowodów (źródeł i środków dowodowych) (np. przesłuchanie duchownego co do faktów, o których dowiedział się w czasie spowiedzi) zakaz dotyczący sposobu przeprowadzania dowodu(np. przesłuchanie w stanie hipnozy)

13 Oddalenie wniosku dowodowego 2. okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy. Granice postępowania: przygotowawczego –zakreśla postanowienie o przedstawieniu zarzutów; sądowego w I instancji –treść zarzutów w treści aktu oskarżenia odwoławczego – granice i zarzuty w treści środka zaskarżenia, a szerzej tylko gdy ustawa przewiduje Sąd nie może dowolnie badać innych okoliczności, niezwiązanych z przedmiotem postępowania oraz niemających znaczenia dla rozstrzygnięcia

14 Oddalenie wniosku dowodowego 3. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności, = nie pozwala na udowodnienie określonej tezy dowodowej, czyli w następstwie konfrontacji oznaczonego we wniosku dowodu z okolicznością, jaka ma być za jego pomocą udowodniona, organ procesowy dochodzi do wniosku, że nie sposób za pomocą tegoż dowodu udowodnić tego, czego oczekuje wnioskodawca.

15 Oddalenie wniosku dowodowego 4.dowodu nie da się przeprowadzić. Tylko faktyczna niemożność przeprowadzenia dowodu, np. gdy podany we wniosku świadek zmarł, a nie koszty czy utrudnienia organizacyjne. jeśli bowiem np. miejsce pobytu świadka jest znane, ale znajduje się ono bardzo daleko od miejsca toczącego się postępowania, to organy procesowe mogą skorzystać z instytucji: międzynarodowej pomocy prawnej lub sędziego delegowanego. 5. wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania. Intencja wnioskodawcy, który złożeniem wniosku zmierza „w sposób oczywisty” do przedłużenia postępowania musi być dla sądu niewątpliwa!

16 Oddalenie wniosku dowodowego Forma decyzji organu: Postanowienie o oddaleniu + uzasadnienie! Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności. (art. 170 § 4 k.p.k.) Na postanowienie o oddaleniu wniosku dowodowego nie przysługuje zażalenie, niezależnie od tego czy zapadło w postępowaniu przygotowawczym, czy też w postępowaniu sądowym

17 Dowody prywatne Dowód prywatny – każdy środek dowodowy zgromadzony, wyszukany, zebrany, utrwalony, stworzony, zamówiony lub zabezpieczony przez podmiot prywatny czyli podmiot, który nie jest organem prowadzącym postępowanie karne (zwykle będą to strony i ich przedstawiciele procesowi – obrońca, pełnomocnik, ale mogą to być też inne podmioty – np. dziennikarz w ramach „śledztwa dziennikarskiego”.

18 Dowody prywatne 393 § 3. Mogą być odczytywane na rozprawie wszelkie dokumenty prywatne, powstałe poza postępowaniem karnym, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki. Istotna modyfikacja art. 393 § 3 k.p.k. daje możliwość przeprowadzania dowodów z dokumentów prywatnych, które powstały poza postępowaniem karnym, choć już bez dotychczasowego warunku by miało to miejsce „nie dla jego celów”. Takimi dokumentami mogą być zatem wszelkie prywatne listy, notatki, itp.

19 Dowody prywatne PRYWATNE „OPINIE BIEGŁYCH” prywatne opinie biegłych to opracowania zlecane przez same strony podmiotom będącym ekspertami w danej dziedzinie pozaprawnej – np. medycynie, mechanoskopii, rachunkowości, sztuce budowlanej, itp., dla uzyskania informacji specjalistycznych w interesującym je zakresie, mającym znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Takie opinie nie są opiniami biegłych w ścisłym procesowym znaczeniu, gdyż POSTANIWIENIE O POWOŁANIU BIEGŁEGO może wydać jedynie organ. Stronom wszakże może zależeć, by poprzeć swoje racje wypowiedziami specjalisty, nawet gdy sam sąd nie powołał go w charakterze biegłego. Przygotowaną opinią strony będą się mogły posłużyć jako dowodem z dokumentu, a to oznacza nałożenie na sąd obowiązku rozważenia i ustosunkowania się do treści tego dowodu.

20 Dowody prywatne ODCZYTYWANIE DOKUMENTÓW PRYWATNYCH – art. 393 § 3 k.p.k. –  OTWORZENIE MOŻLIWOŚCI WPROWADZANIA DO PROCESU TZW. DOWODÓW PRYWATNYCH  Nie oznacza to jednak, że obrona będzie mogła bez ograniczeń prowadzić własne „postępowanie przygotowawcze”.  Granicą dla dowolności wprowadzania takich dowodów jest po pierwsze art. 167 i 170. Strona obowiązana jest złożyć wniosek o przeprowadzenie dowodu i dopiero po uwzględnieniu wniosku, przeprowadza dowód.  art. 168 a KPK

21 Dowody prywatne nagrania z „prywatnych przesłuchań” np. telefonem, też w formie zapisu obrazu nośnik z zapisem dźwięku lub obrazu jest dokumentem w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego. przepisy nie przewidują jednak odtwarzania zapisów prywatnych, a jedynie mówią o możliwości ich odczytania. Odczytać można zaś co najwyżej transkrypcję z nagrania. Jest to wykluczone poprzez przepisy zakazujące substytuowania dowodu z zeznań i wyjaśnień treścią pism, zapisków lub notatek (zakaz z art. 174 k.p.k.). (Taka regulacja może stanowić tamę dla praktyk prywatnych inwigilacji, które choć niezabronione przepisami prawa karnego procesowego – reguły przeprowadzania dowodów odnoszą się do organów, to jednak godziłaby w podstawowe konstytucyjne prawo do prywatności. zob. R. Ponikowski, [w:] S. Skorupka (red.), Kodeks…, s. 1013.)

22 Literatura 1) T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, wydanie 8, Lexis Nexis, Warszawa 2011. 2) J. Grajewski, Przebieg procesu karnego, wydanie 5, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2012. 3) A. Gaberle, Dowody w sądowym procesie karnym. Teoria i praktyka, 2. wydanie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2010. 4) A. Bojańczyk, Dowód prywatny w postępowaniu karnym w perspektywie prawno porównawczej, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011. 5) K.J. Pawelec, Proces dowodzenia w postępowaniu karnym, Lexis Nexis, Warszawa 2010. 6) K. Woźniewski, Inicjatywa dowodowa w polskim prawie karnym procesowym, wyd. Fundacja Gospodarcza, Gdynia 2001. 7) J. Skorupka (red.), Postępowanie karne. Część szczególna, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.