Uczestnicy postępowania cz. II dr Dagmara Gruszecka.

Prezentacja na temat: "Uczestnicy postępowania cz. II dr Dagmara Gruszecka."— Zapis prezentacji:

1 Uczestnicy postępowania cz. II dr Dagmara Gruszecka

2 Strony procesowe

3  strony zasadnicze i strony szczególne;  strony czynne i strony bierne;  strony zastępcze i strony nowe Strona zastępcza – 52 § 1 k.p.k (śmierć pokrzywdzonego) Strona nowa – art. 58 § 1 k.p.k - śmierć oskarżyciela posiłkowego, 61 § 1 k.p.k - śmierć oskarżyciela prywatnego Strony procesowe Podziały stron procesowych

4 Strony zasadnicze: Strony procesowe W postępowaniu przygotowawczym Podejrzany i pokrzywdzony - Art. 299, prokurator na tym etapie to organ procesowy, chyba, że czynność w postępowaniu przygotowawczym wyjątkowo wykonuje sąd. W postępowaniu przed sądem oskarżyciel publiczny, posiłkowy, oskarżyciel prywatny i oskarżony.

5 Zdolność procesowa oznacza możność stania się stroną w procesie. Może być bierna i czynna. Zdolność proc. do wystąpienia w roli strony czynnej mają osoby fizyczne (także małoletni), osoby prawne i podmioty nieposiadające osobowości prawnej. Zdolność do wystąpienia w roli oskarżyciela publicznego jako strony czynnej ma prokurator lub inny organ państwowy, upoważniony przez ustawę. Art. 45. Zdolność procesową bierną mają tylko osoby fizyczne od 17 lat, czasem od 15. (w post. W sprawach nieletnich – 13 lat) Legitymacja procesowa – uprawnienie ściśle procesowe do występowania w roli określonej osoby w konkretnym procesie. Nie ma już powyższego związku z prawem materialnym, bo chodzi tylko o zdolność procesową + np. postawienie w stan oskarżenia. Zdolność do czynności procesowych to możność podejmowania czynności procesowych osobiście lub przez pełnomocnika. Legitymacja do podejmowania czynności procesowych Strony procesowe

6 Podejrzany osoba wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, albo której bez wydania takie postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Od tego momentu toczy się postępowanie przygotowawcze przeciwko określonej osobie (in personam). Oskarżonyosoba, przeciwko której wniesiono akt oskarżenia do sądu albo prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania (art. 71). Art. 71 § 1. Za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. § 2. Za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. § 3. Jeżeli kodeks niniejszy używa w znaczeniu ogólnym określenia "oskarżony", odpowiednie przepisy mają zastosowanie także do podejrzanego.

7 Podejrzany  Podejrzany a osoba podejrzana (podejrzany faktyczny) OSOBA PODEJRZANA A PRAWO DO OBRONY Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 2 lipca 2003 r. II KK 268/02 Teza 1. Osoba, w stosunku do której nie wydano postanowienia o przedstawieniu zarzutów, ani nie przesłuchano jej w charakterze podejrzanego po uprzednim poinformowaniu jej o treści zarzutu, może być jedynie tzw. osobą podejrzaną, niekorzystającą z uprawnień, które przysługują podejrzanemu, jako stronie procesowej. Stwierdzenie to wynika wprost z treści precyzyjnej definicji podejrzanego, zamieszczonej w art. 71 § 1 KPK. Nie trzeba dodawać, że wszystkie postanowienia art. 316 KPK posługują się pojęciem podejrzanego, jako jednej ze stron postępowania, korzystających z uprawnień przewidzianych w przepisach tego artykułu. Wskazane w nich strony postępowania wyznaczają jednocześnie zakres osób uprawnionych do wzięcia udziału w czynności procesowej i wymagających zawiadomienia o jej terminie, w rozumieniu postanowień zawartych w art. 117 KPK. Jest zatem oczywiste, że oskarżony, nie będąc w chwili przesłuchania świadków stroną postępowania, nie był uprawniony do wzięcia udziału w tych czynnościach. ZOB. JEDNAK ORZECZNICTWO DO FAŁSZYWYCH ZEZNAŃ ŚWIADKA – SPRAWCY I KONWENCYJNY STANDARD PRAWA DO OBRONY

8 Podejrzany  Podejrzany a osoba podejrzana (i podejrzany faktyczny) oraz osoba podejrzewana Art. 74 § 3. W stosunku do osoby podejrzanej można dokonać badań lub czynności, o których mowa w § 2 pkt 1, a także, przy zachowaniu wymagań określonych w § 2 pkt 2 lub 3, pobrać krew, włosy, wymaz ze śluzówki policzków lub inne wydzieliny organizmu. § 3a. Oskarżonego lub osobę podejrzaną wzywa się do poddania się obowiązkom wynikającym z § 2 i 3. W razie odmowy poddania się tym obowiązkom oskarżonego lub osobę podejrzaną można zatrzymać i przymusowo doprowadzić, a także stosować wobec nich siłę fizyczną lub środki techniczne służące obezwładnieniu, w zakresie niezbędnym do wykonania danej czynności. Art. 192a § 1. W celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów można pobrać odciski daktyloskopijne, wymaz ze śluzówki policzków, włosy, ślinę, próby pisma, zapach, wykonać fotografię osoby lub dokonać utrwalenia głosu. Po wykorzystaniu w sprawie, w której dokonano pobrania lub utrwalenia, pobrany lub utrwalony materiał zbędny dla postępowania należy niezwłocznie usunąć z akt i zniszczyć. § 2. W wypadkach, o których mowa w § 1, za zgodą osoby badanej biegły może również zastosować środki techniczne mające na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu tej osoby.

9  Art. 237 § 1. Po wszczęciu postępowania sąd na wniosek prokuratora może zarządzić kontrolę i utrwalanie treści rozmów telefonicznych w celu wykrycia i uzyskania dowodów dla toczącego się postępowania lub zapobieżenia popełnieniu nowego przestępstwa. § 4. Kontrola i utrwalanie treści rozmów telefonicznych są dopuszczalne w stosunku do osoby podejrzanej, oskarżonego oraz w stosunku do pokrzywdzonego lub innej osoby, z którą może się kontaktować oskarżony albo która może mieć związek ze sprawcą lub z grożącym przestępstwem.  Art. 243 § 1. Każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości. § 2. Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.  Art. 244 – zatrzymanie  Art. 308 [Dochodzenie w niezbędnym zakresie] § 1. W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 § 2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu. Po dokonaniu tych czynności, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe, prowadzący postępowanie przekazuje sprawę niezwłocznie prokuratorowi.  Zob. też 308 § 2 !!!!

10 Obrona – całość czynności procesowych mających na celu wykazanie niewinności bądź zmierzających do ograniczenia lub złagodzenia jego odpowiedzialność. Dwa aspekty: prawo do obrony materialnej i formalnej. Obrona Materialna – czynności organów post., samego oskarżonego i innych osób, które zmierzają do wykazania okoliczności łagodzących bądź do całkowitego lub częściowego obalenia oskarżenia. KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNOŚCI z dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. 1993 Nr 61, poz. 284) art. 6 ust. 3 Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do: a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia; b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony; c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony - do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości; d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia; e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie. Prawa i obowiązki oskarżonego Prawo do obrony materialnej.

11 Prawo do obrony w sensie materialnym obejmuje prawo do: 1) wypowiadania się co do wszelkich punktów oskarżenia oraz odpowiedzialności cywilnoprawnej, która w konkretnym procesie może być przedmiotem rozstrzygnięcia, 2) podejmowania innych, odpowiednich czynności procesowych zmierzających do obalenia oskarżenia albo złagodzenia odpowiedzialności karnej, jak również do wykazania, że oskarżonego nie obciąża odpowiedzialność cywilna albo też obciąża go w rozmiarach mniejszych, niż wynikałoby to z twierdzeń 3) zwalczania na przewidzianej prawem drodze uciążliwych środków procesowych Prawo do obrony Prawo do obrony materialnej. Prawo do obrony Prawo do obrony materialnej.

12 Urzeczywistnianie prawa do obrony możliwe jest dzięki konkretnym uprawnieniom procesowym, a mianowicie prawie oskarżonego (podejrzanego) do: 1) uzyskania informacji o przysługujących mu uprawnieniach (art. 175 § 1, art. 300, 386 § 1 i 2 KPK), 2) składania wyjaśnień (art. 175 § 1 KPK), również na piśmie, ale tylko w postępowaniu przygotowawczym w toku przesłuchania (art. 176 § 1 KPK), 3) odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania (art. 175 § 1 KPK), 4) zadawania pytań osobom przesłuchiwanym oraz składania wyjaśnień co do każdego dowodu (art. 386 § 2 KPK), 5) składania wniosków dowodowych (art. 167 KPK), w tym wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia (art. 315 § 1 i art. 325a KPK) oraz obecności przy czynnościach dowodowych (art. 175 § 2 KPK), 6) zaskarżania niekorzystnych decyzji procesowych (art. 252, 302 § 2, art. 425 § 1, art. 459 § 1 i 2 KPK). Prawo do obrony Prawo do obrony materialnej.

13 Warunkiem realizacji obrony w sensie materialnym jest przysługujące oskarżonemu (podejrzanemu) prawo do udziału w: 1) czynnościach postępowania przygotowawczego, gdy wnosił o ich dokonanie (art. 315 § 1 i art. 325a KPK), 2) czynnościach niepowtarzalnych przeprowadzanych w postępowaniu przygotowawczym (art. 316 i 325a KPK), 3) innych czynnościach postępowania przygotowawczego na jego żądanie (art. 317 i 325a KPK), 4) rozprawie (art. 374 § 1 KPK – „Oskarżony ma prawo brać udział w rozprawie. Przewodniczący lub sąd mogą uznać jego obecność za obowiązkową.", (W sprawach o zbrodnie obecność oskarżonego podczas czynności, o których mowa w art. 385 i art. 386, jest obowiązkowa) 5) w posiedzeniu (art. 96 § 1 KPK) przed sądem, a także do udziału we wszystkich czynnościach postępowania dowodowego (art. 390 § 1 KPK). Prawo do obrony Prawo do obrony materialnej.

14 Oskarżony nie musi dowodzić swej niewinności i dostarczać dowodów na swoją niekorzyść. Oskarżony nie musi dostarczać dowodów przeciwko sobie… ale zgodnie z art. 74 k.p.k. musi biernie poddać się czynnościom organów ścigania przeciwko niemu. np. badania, zabiegi, itd. Są to następujące czynności: 1)oględziny zewnętrzne ciała 2)inne badania niepołączone z naruszeniem integralności ciała, w szczególności odciski, fotografie oskarżonego, okazać innym osobom 3)badania psychologiczne 4)badania psychiatryczne 5)badania połączone z dokonaniem zabiegów na ciele oskarżonego, z wyjątkiem chirurgicznych, w szczególności pobieranie krwi, włosów lub wydzielin organizmu 6)pobranie wymazu ze śluzówki policzków.  art. 175. Prawo do milczenia. Prawa i obowiązki oskarżonego Prawo do obrony materialnej.

15 Obowiązek stawiennictwa Art. 75 § 1. Oskarżony jest obowiązany:  zawiadamiać organ prowadzący postępowanie o każdej zmianie miejsca swego zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie  a jeżeli pozostaje na wolności jest ponadto zobowiązany stawić się na każde wezwanie w toku postępowania karnego o czym należy oskarżonego uprzedzić przy pierwszym przesłuchaniu !!!!!! § 2.W razie nie usprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego można zatrzymać go i sprowadzić przymusowo. § 3. Przepisy art. 246 stosuje się odpowiednio. Zażalenie na postanowienie sądu rozpoznaje ten sam sąd w składzie trzech sędziów. Prawa i obowiązki oskarżonego

16 PRAWO DO KORZYSTANIA Z POMOCY TŁUMACZA !!! Art. 72 [Prawo do pomocy tłumacza] § 1. Oskarżony ma prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim. § 2.Tłumacza należy wezwać do czynności z udziałem oskarżonego o którym mowa w § 1. Na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy tłumacza należy wezwać również w celu porozumienia się oskarżonego z obrońcą w związku z czynnością, do udziału w której oskarżony jest uprawniony. § 3. Oskarżonemu, o którym mowa w § 1, postanowienie o przedstawieniu, uzupełnieniu lub zmianie zarzutów, akt oskarżenia oraz orzeczenie podlegające zaskarżeniu lub kończące postępowanie doręcza się wraz z tłumaczeniem; za zgodą oskarżonego można poprzestać na ogłoszeniu przetłumaczonego orzeczenia kończącego postępowanie, jeżeli nie podlega ono zaskarżeniu.  Zob. też 204 KPK PRAWO DO SWOBODNEGO POROZUMIEWANIA SIĘ Z OBROŃCĄ!!! art. 73 KPK – zob. Wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 17 lutego 2004 r.SK 39/02 oraz z dnia 10 grudnia 2012 r. K 25/11 PRAWO DO INFORMACJI!!! Art. 300 KPK [Pouczenie podejrzanego] Prawa i obowiązki oskarżonego Prawo do obrony materialnej.

17  Prawo do informacji Stosownie do art. 6 ust. 3 lit. a EKPC, każdy oskarżony ma prawo do otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia. W orzecznictwie ETPC przyjmuje się, że powołany przepis ma fundamentalne znaczenie dla przygotowania obrony Art. 313 § 1.Jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go, chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju. § 2. Postanowienie o przedstawieniu zarzutów zawiera wskazanie podejrzanego, dokładne określenie zarzucanego mu czynu i jego kwalifikacji prawnej. § 3. Podejrzany może do czasu zawiadomienia go o terminie zapoznania się z materiałami śledztwa żądać podania mu ustnie podstaw zarzutów, a także sporządzenia uzasadnienia na piśmie, o czym należy go pouczyć. Uzasadnienie doręcza się podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy w terminie 14 dni. § 4. W uzasadnieniu należy w szczególności wskazać, jakie fakty i dowody zostały przyjęte za podstawę zarzutów. problematyka art. 156 !!!!!!!! Prawo do obrony Prawo do obrony materialnej.

18  Pouczenie Art. 300 Przed pierwszym przesłuchaniem należy pouczyć podejrzanego o jego uprawnieniach: do składania wyjaśnień, do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania, do informacji o treści zarzutów i ich zmianach, do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia, do korzystania z pomocy obrońcy, w tym do wystąpienia o obrońcę z urzędu w wypadku określonym w art. 78, do końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania przygotowawczego, jak również o uprawnieniu określonych w art. 23a § 1, 72 § 1 i art. 301 oraz o obowiązkach i konsekwencjach wskazanych w art. 74, 75, 133 § 2, art.. 138 i 139. Pouczenie to należy wręczyć podejrzanemu na piśmie; podejrzany otrzymanie pouczenia potwierdza podpisem.  Prawo do składania wyjaśnień, nie obowiązek!!!  art. 175. Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia; może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień. O tym prawie trzeba go pouczyć !!! Art. 389 k.p.k. – jeśli w jakimś stadium odmówi składania wyjaśnień, nie pozbawia to ważności złożonych poprzednio, będzie można je odczytać na rozprawie. Prawo do obrony Prawo do obrony materialnej.

19  prawo do składania wyjaśnień i prawo do milczenia  bezkarność fałszywych wyjaśnień oskarżonego  czy istnieje „prawo do kłamstwa”?  inne zachowania „obrończe” o znamionach czynu zabronionego  pomawianie osób trzecich Prawo do obrony Granice prawa do obrony.

20 Osoba fizyczna lub prawna, a także jednostka organizacyjna i instytucja państwowa lub samorządowa choćby nie miała osobowości prawnej, której dobro prawne zostało bezprawnie naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Pokrzywdzenie – bezpośrednie naruszenie lub zagrożenie przez przestępstwo dobra prawnego. Dobro prawne – dobro chronione przez przepisy prawa karnego, np. majątkowe, osobiste. Jeśli naruszenie dóbr prawnych kilku osób – każdy ma status pokrzywdzonego i wykonuje uprawnienia samodzielnie. nowy 49 § 2 § 2. Pokrzywdzonym może być także niemająca osobowości prawnej: 1) instytucja państwowa lub samorządowa, 2) inna jednostka organizacyjna, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną. Pokrzywdzony – art. 49 k.p.k.

21  Art.49 § 3 zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub jest zobowiązany do jej pokrycia  Art.49 § 3a. W sprawach o przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, o których mowa w art. 218-221 oraz w art. 225 § 2 Kodeksu karnego, organy Państwowej Inspekcji Pracy mogą wykonywać prawa pokrzywdzonego, jeżeli w zakresie swego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania. § 4 W sprawach o przestępstwa, którymi wyrządzono szkodę w mieniu instytucji lub jednostki organizacyjnej, o której mowa w § 2, jeżeli nie działa organ pokrzywdzonej instytucji lub jednostki organizacyjnej, prawa pokrzywdzonego mogą wykonywać organy kontroli państwowej, które w zakresie swojego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania. Pokrzywdzony – art. 49 k.p.k.

22 Art. 299: W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony jest stroną. O wszczęciu, umorzeniu śledztwa lub dochodzenia zawiadamia się go. Jeśli pokrzywdzonych jest dużo – ogłoszenie w mediach. art. 131. W post. jurysdykcyjnym pokrzywdzony traci prawa strony (!!!!!) chyba, że występuje jako oskarżyciel posiłkowy, prywatny lub powód cywilny. Można być oskarżycielem posiłkowym, prywatnym i jednocześnie powodem cywilnym. Ale…. Nadal ma szerokie uprawnienia w postępowaniu przejściowym i pewne uprawnienia na rozprawie głównej Pokrzywdzony, który nie występuje w wyżej wymienionych rolach zawsze może być przesłuchany w roli świadka, może cofnąć wniosek o ściganie (art. 12) lub żądać odszkodowania z 46 kk. ( Art. 49a. Pokrzywdzony, a także prokurator, może aż do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć wniosek, o którym mowa w art. 46 § 1 Kodeksu karnego.) Pokrzywdzony – art. 49 k.p.k.

23 Art. 299a. § 1. Podczas czynności z udziałem pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym może być obecna osoba przez niego wskazana, jeżeli nie uniemożliwia to przeprowadzenia czynności albo nie utrudnia jej w istotny sposób. § 2. Na wniosek pokrzywdzonego zgłoszony w postępowaniu przygotowawczym, sąd powiadamia go o sposobie zakończenia sprawy listem zwykłym, przesłanym na wskazany przez pokrzywdzonego adres, wraz z odpisem prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie lub jego wyciągiem  Szczególne środki ochrony pokrzywdzonego Ustawa o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka z dnia 28 listopada 2014 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 21) Pokrzywdzony – art. 49 k.p.k.

24 UPRAWNIENIA KOMPENSACYJNE Art. 49a. Pokrzywdzony, a także prokurator, może aż do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć wniosek, o którym mowa w art. 46 § 1 Kodeksu karnego. Art. 59a KK Tzw. umorzenie restytucyjne Art. 59a.§ 1. § 1. Jeżeli przed rozpoczęciem przewodu sądowego w pierwszej instancji sprawca, który nie był uprzednio skazany za przestępstwo umyślne z użyciem przemocy, pojednał się z pokrzywdzonym, w szczególności w wyniku mediacji i naprawił szkodę lub zadośćuczynił wyrządzonej krzywdzie, umarza się, na wniosek pokrzywdzonego, postępowanie karne o występek zagrożony karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności, a także o występek przeciwko mieniu zagrożony karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, jak również o występek określony w art. 157 § 1. § 2. Jeżeli czyn został popełniony na szkodę więcej niż jednego pokrzywdzonego, warunkiem zastosowania § 1 jest pojednanie się, naprawienie przez sprawcę szkody oraz zadośćuczynienie za wyrządzoną krzywdę w stosunku do wszystkich pokrzywdzonych. § 3. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli zachodzi szczególna okoliczność uzasadniająca, że umorzenie postępowania byłoby sprzeczne z potrzebą realizacji celów kary. Art. 325e § 1b. W razie złożenia wniosku, o którym mowa w art. 59a Kodeksu karnego, postanowienie o umorzeniu dochodzenia wydaje prokurator. " Akt oskarżenia powinien zaś zawierać informację o złożeniu przez pokrzywdzonego wniosku, o którym mowa w art. 59a Kodeksu karnego. Pokrzywdzony

25 POKRZYWDZONY W POST. SĄDOWYM Nie jest stroną!!!!!!, ale ma status szczególny  Np. ma prawo być obecny na całej rozprawie 334 § 5. O przesłaniu aktu oskarżenia do sądu oraz o treści przepisów art. 343 i art. 343a oskarżyciel publiczny zawiadamia oskarżonego i ujawnionego pokrzywdzonego, a także osobę lub instytucję, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie. Pokrzywdzonego należy pouczyć o treści przepisu art. 49a, a także o prawie do złożenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. PRZY WARUNKOWYM UMORZENIU POSTĘPOWANIA NA POSIEDZENIU 341 § 1. Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania. Udział ich jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi. ponadto wyrok warunkowo umarzający doręcza się pokrzywdzonemu, który może złożyć od niego apelację!!!!!!!!!! Pokrzywdzony

26 POKRZYWDZONY W POST. SĄDOWYM PRZY TRYBACH KONSENSULANYCH: 343 § 1. Jeżeli nie ma zastosowania art. 46 Kodeksu karnego, sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku, o którym mowa w art. 335, od naprawienia szkody w całości albo w części lub od zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przepis art. 341 § 3 stosuje się odpowiednio. § 2. Uwzględnienie wniosku jest możliwe tylko wówczas, jeżeli nie sprzeciwi się temu pokrzywdzony, należycie powiadomiony o terminie posiedzenia. § 5. Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Zawiadamiając pokrzywdzonego o posiedzeniu poucza się go o możliwości zakończenia postępowania bez przeprowadzenia rozprawy oraz wcześniejszego złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 54 § 1. Udział podmiotów wskazanych w zdaniu pierwszym w posiedzeniu jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi. 343a k.p.k. 387 § 2. k.p.k. Pokrzywdzony

27 Art. 51 § 1. Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu. § 2. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje. § 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba nieporadna, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia, jego prawa może wykonywać osoba, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje. Art. 52 § 1. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia - prokurator, działając z urzędu. § 2. W przypadku gdy organ prowadzący postępowanie dysponuje informacjami o osobach najbliższych dla pokrzywdzonego lub osobach pozostających na jego utrzymaniu, poucza o przysługujących uprawnieniach co najmniej jedną z nich. Pokrzywdzony – art. 49 k.p.k.

28 Art. 300 § 2. § 2. Przed pierwszym przesłuchaniem poucza się pokrzywdzonego o posiadaniu statusu strony procesowej w postępowaniu przygotowawczym oraz o wynikających z tego uprawnieniach, w szczególności: do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia i warunkach uczestniczenia w tych czynnościach, określonych w art. 51, art. 52 i art. 315-318, do korzystania z pomocy pełnomocnika, w tym do złożenia wniosku o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu w okolicznościach wskazanych w art. 78, do końcowego zapoznania się z materiałami postępowania, jak również o uprawnieniach określonych w art. 23a § 1, art. 87a, art. 204 i art. 306 oraz o obowiązkach i konsekwencjach wskazanych w art. 138 i art. 139. Pouczenie obejmuje również informację o: możliwościach naprawienia szkody przez oskarżonego lub uzyskania kompensaty państwowej, dostępie do pomocy prawnej, dostępnych środkach ochrony i pomocy, możliwości wydania europejskiego nakazu ochrony, organizacjach wsparcia pokrzywdzonych oraz możliwości zwrotu kosztów poniesionych w związku z udziałem w postępowaniu. Pouczenie należy wręczyć pokrzywdzonemu na piśmie; pokrzywdzony otrzymanie pouczenia potwierdza podpisem Pouczenie należy wręczyć pokrzywdzonemu na piśmie; pokrzywdzony otrzymanie pouczenia potwierdza podpisem. UPRAWNIENIE Z 321!!!! – KOŃCOWE ZAZNAJOMIENIE Z MATERIAŁAMI + WNIOSKI DOWODOWE Pokrzywdzony – pouczenie

29 PEŁNOMOCNIK Z URZĘDU Art. 87a.§ 1. Na wniosek strony innej niż oskarżony, która nie ma pełnomocnika z wyboru, prezes sądu, sąd lub referendarz sądowy wyznacza w postępowaniu sądowym pełnomocnika z urzędu. Przepisy art. 81 § 1a i 1b stosuje się odpowiednio. § 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do wyznaczenia pełnomocnika w celu dokonania określonej czynności procesowej w toku postępowania sądowego. § 3. O uprawnieniu do złożenia wniosku oraz o tym, że w zależności od wyniku procesu strona taka może być obciążona kosztami wyznaczenia pełnomocnika z urzędu, należy pouczyć ją przy doręczeniu zawiadomienia o terminie rozprawy albo posiedzenia, o którym mowa w art. 341 § 1, art. 343 § 5 oraz art. 343a. § 4. Ponowne wyznaczenie pełnomocnika w trybie, o którym mowa w § 1 i 2, dopuszczalne jest jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. "; Pokrzywdzony

30 Pokrzywdzony w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarż publicznego może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego: I. obok oskarżyciela publicznego (ubocznie) lub II.zamiast niego (subsydiarnie).  Oznacza to, że warunkiem przystąpienia pokrzywdzonego do procesu w tej roli jest nie tylko wniesienie przez prokuratora oskarżenia (działa wówczas obok). Możliwe jest również wniesienie przez samego pokrzywdzonego „samodzielnej” (subsydiarnej) skargi posiłkowej w sprawie. o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego Art. 55. Działa on wówczas „zamiast” oskarżyciela publicznego, samoistnie. Art. 54 – samo przystąpienie pokrzywdzonego do postępowania ustnie do protokołu lub pisemnie, jeśli zostało złożone po wniesieniu aktu oskarżenia przez prokuratora przed rozpoczęciem przewodu sądowego na rozprawie głównej – powoduje, że staje się tzw. ubocznym oskarżycielem posiłkowym !!! - Sąd nie wydaje postanowienia o dopuszczeniu oskarżyciela posiłkowego, a jedynie o odmowie dopuszczenia!!! Oskarżyciel Posiłkowy

31 Jeśli jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania (art. 56) sąd może ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych. Jeśli komuś sąd z tego powodu odmówi, może w formie pisemnej przedstawić sądowi swoje stanowisko. Sąd może odmówić dopuszczenia osoby do udziału w takim charakterze w postępowaniu, jeśli nie jest ona osobą uprawnioną lub złożyła wniosek po terminie. Na postanowienie o odmowie ze względu na duża liczbę, brak uprawnienia lub przekroczenie terminu – brak zażalenia, chyba, że chodzi o oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego. Nie przysługuje więc oskarżycielowi posiłkowemu ubocznemu oraz posiłkowemu dodatkowemu. Oskarżyciel posiłkowy jest pełnoprawną stroną procesową - strona przeciwną wobec oskarżonego, może mieć pełnomocnika. Ograniczenia: 1)Sad może ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych – art. 56 2)Art. 57 § 1. W razie odstąpienia oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia nie może on ponownie przyłączyć się do postępowania.. Oskarżyciel Posiłkowy

32 Art. 55. Samodzielna skarga posiłkowa pokrzywdzonego dot. spraw o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, także na wniosek 1)zażalenie pokrzywdzonego na wydane przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postanowienie, 2)sąd może uchylić to postanowienie prokuratora, może je utrzymać w mocy 3)jeśli sąd uchyli postanowienie, prokurator ma obowiązek wyjaśnić okoliczności i dokonać czynności „nakazanych” przez sąd - art. 330. 4)jeżeli prokurator nadal nie znajduje podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, wydaje postanowienie o umorzeniu lub odmowie wszczęcia postępowania. pokrzywdzony, który wykorzystał wyżej wskazane uprawnienie, przewidziane w art. 306 k.p.k. może, w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu, wnieść subsydiarny akt oskarżenia określony w art. 55 § 1 k.p.k. Oskarżyciel Posiłkowy Subsydiarny

33 POSIŁKOWY AKT OSKARŻENIA – WYMAGANIA: Przymus adwokacki. Termin: miesiąc od doręczenia przez prokuratora zawiadomienia o „powtórnym” umorzeniu lub odmowie wszczęcia post. Terminu tego nie można więc przywrócić – PREKLUZYJNY!!! Do takiego zawiadomienia powinno się dołączyć stosowne pouczenie dla pokrzywdzonego. akt oskarżenia musi mieć pełną formę aktu oskarżenia w trybie zwyczajnym art. 55 § § 1. W razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania w wypadku, o którym mowa w art. 330 § 2, pokrzywdzony może w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia do sądu, dołączając po jednym odpisie dla każdego oskarżonego oraz dla prokuratora. Przepis art. 488 § 2 stosuje się odpowiednio. § 2. Akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego powinien być sporządzony i podpisany przez pełnomocnika, z zachowaniem warunków określonych w art. 332 i art. 333 § 1. Oskarżyciel Posiłkowy

34 § 3. Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do postępowania. § 4. W sprawie wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego może brać udział również prokurator. w art. 57 § 1. W razie odstąpienia oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia nie może on ponownie przyłączyć się do postępowania., § 2. O odstąpieniu oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia w sprawie, w której oskarżyciel publiczny nie bierze udziału, sąd zawiadamia prokuratora. Nieprzystąpienie przez niego do oskarżenia w terminie 14 dni od doręczenia zawiadomienia powoduje umorzenie postępowania. Postanowienie o umorzeniu postępowania może wydać także referendarz sądowy. „  Art. 58 § 1. § 1. Śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu postępowania; osoby najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu mogą przystąpić do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego w każdym stadium postępowania. " § 2. W razie śmierci oskarżyciela posiłkowego, który samodzielnie popierał oskarżenie, stosuje się odpowiednio art. 61. Oskarżyciel Posiłkowy

35  Oskarżyciel prywatny – osoba pokrzywdzona, która ws. o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego może wnosić do sądu i popierać akt oskarżenia jako pełnoprawna strona. Art. 59.  Wniesienie prywatnego aktu oskarżenia wszczyna postępowanie prywatnoskargowe.  Jeśli jeden z pokrzywdzonych wniesie skargę, a jest ich więcej – współuczestnictwo procesowe czynne.  Pokrzywdzony, który dołącza się do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej – staje się oskarżycielem na równi. Jest samodzielną stroną. Jeśli ten pierwszy odstąpi od oskarżenia, nie ma to znaczenia dla „drugiego”.  Oskarżyciel prywatny - „Pan procesu”. Do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej może odstąpić od oskarżenia. Potem – za zgodą oskarżonego aż do uprawomocnienia się wyroku. Jeśli tak się stanie – sąd umarza sprawę.  Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na posiedzenie pojednawcze bez usprawiedliwionej przyczyny – uważa się za odstąpienie od oskarżenia. Tak samo niestawiennictwo oskarżyciela na rozprawie głównej (prokurator).  Art. 60. Prokurator może „wstąpić” do oskarżenia prywatnego jeśli wymaga tego interes społeczny. Albo wszcząć postępowanie. Interes społeczny nie powinien podlegać kontroli sądu. Oskarżyciel Prywatny

36 Objęcie przez prokuratora: Art. 60 § 1. W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego prokurator wszczyna postępowanie albo wstępuje do postępowania już wszczętego, jeżeli wymaga tego interes społeczny. § 2. Postępowanie toczy się wówczas z urzędu, a pokrzywdzony, który przedtem wniósł oskarżenie prywatne, korzysta z praw oskarżyciela posiłkowego; do pokrzywdzonego, który przedtem nie wniósł oskarżenia prywatnego, stosuje się art. 54, 55 § 3 i art. 58. § 3. Jeżeli prokurator, który wstąpił do postępowania, odstąpił potem od oskarżenia, pokrzywdzony powraca w dalszym postępowaniu do praw oskarżyciela prywatnego. § 4. Pokrzywdzony, który nie wniósł oskarżenia, może w terminie zawitym 14 dni od daty powiadomienia go o odstąpieniu prokuratora od oskarżenia złożyć akt oskarżenia lub oświadczenie, że podtrzymuje oskarżenie jako prywatne, a jeżeli takiego oświadczenia nie złoży, sąd lub referendarz sądowy umarza postępowanie. "; SN: Prokurator może przyłączyć się tylko po stronie oskarżyciela,a nie obrońcy. Termin przedawnienia!!!!!! Rok od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawy, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia. Art. 101 kk. Jeżeli jednak w tym czasie wszczęto postępowanie, karalność ustaje z upływem 5 lat od zakończenia tego pierwszego okresu.

37 Oskarżenie wzajemne. Art. 497: Oskarżony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej, wnieść przeciwko oskarżycielowi prywatnemu, będącemu pokrzywdzonym, wzajemny akt oskarżenia o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego, pozostający w związku z czynem mu zarzucanym. Sąd wtedy rozpoznaje obie sprawy łącznie. Pierwszeństwo zadawania pytań i przemówień – ten, który skarżył pierwszy. Art. 498: Oskarżenie wzajemne jest niedopuszczalne, jeśli prokurator wcześniej wszczął postępowanie albo przyłączył się do postępowania. Oskarżyciel Prywatny

38 Art. 45 [Podmioty uprawnione] § 1. Oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator. § 1a.W wypadkach określonych w ustawie czynności procesowe wykonuje prokurator bezpośrednio przełożony lub prokurator nadrzędny. § 1b.Prokuratorem nadrzędnym jest prokurator kierujący jednostką organizacyjną wyższego stopnia, a także prokurator tej jednostki lub prokurator delegowany do niej w zakresie zleconych mu czynności. § 2. Inny organ państwowy może być oskarżycielem publicznym z mocy szczególnych przepisów ustawy określających zakres jego działania. Art. 45 § 2 k.p.k. Inny organ państwowy może być oskarżycielem publicznym z mocy szczególnych przepisów ustawy, określających zakres jego działania. W sprawie o niektóre występki mogą występować: organy PiH organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej urzędy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej Komisja rozwiązywania problemów alkoholowych Straż Graniczna Straż Leśna, Państwowa Straż Łowiecka. Oskarżyciel Publiczny

39 Art. 14 Oskarżyciel publiczny może cofnąć akt oskarżenia do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. W toku przewodu sądowego przed sądem pierwszej instancji cofnięcie aktu oskarżenia dopuszczalne jest jedynie za zgodą oskarżonego. Ponowne wniesienie aktu oskarżenia przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn jest niedopuszczalne. Cofnięcie aktu oskarżenia stanowi o konieczności umorzenia postępowania z uwagi na „brak skargi uprawnionego oskarżyciela”. Art. 4Oskarżyciela publicznego obowiązuje zasada bezstronności. Art. 47 – wyłączenie oskarżyciela publicznego odpowiednio jak przy sędziach (art. 40 i 41). Art. 48O wyłączeniu oskarżyciela publicznego (lub prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze, a także innych osób prowadzących post przygotowawcze orzeka prokurator bezpośrednio przełożony lub prokurator nadzorujący to postępowanie przygotowawcze Jeśli z mocy prawa – tylko oświadczenie na piśmie. Oskarżyciel Publiczny

40 Art. 48Czynności dokonane przez osobę podlegającą wyłączeni, zanim ono nastąpiło, nie są z tej przyczyny bezskuteczne, jednakże czynność dowodową należy – na żądanie strony – w miarę możności powtórzyć. Art 46 W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego udział prokuratora w rozprawie jest obowiązkowy, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Niestawiennictwo prokuratora na rozprawę, gdy jego udział był obowiązkowy powoduje, że rozprawa nie powinna się odbyć. Obowiązkowy też udział prokuratora w rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej. Art. 55 § 4 Udział prokuratora nie jest obowiązkowy w post. prowadzonym na podstawie subsydiarnego aktu oskarżenia Art. 96O ile ustawa nie stanowi inaczej, prokurator może wziąć udział w każdym posiedzeniu sądu, jeśli się stawi, chyba, że ustawa wprowadza obowiązek udziału prokuratora i wówczas jego udział w posiedzeniu jest obligatoryjny. Oskarżyciel Publiczny

41 Obrona formalna – prawo do korzystania z obrońcy i prawo do wyboru obrońcy. Art. 77 - maks. 3 obrońców. Art. 78 § 1. Podejrzany (postępowanie przygotowawcze!!!), który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. (tzw. prawo ubogich). Art. 80a § 1. Na wniosek oskarżonego, który nie ma obrońcy z wyboru, prezes sądu, sąd lub referendarz sądowy wyznacza w postępowaniu sądowym obrońcę z urzędu, chyba że ma zastosowanie art. 79 § 1 lub 2 albo art. 80. W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy. § 2. Przepis § 1 zdanie pierwsze stosuje się odpowiednio do wyznaczenia obrońcy w celu dokonania określonej czynności procesowej w toku postępowania sądowego. § 3. Ponowne wyznaczenie obrońcy w trybie, o którym mowa w § 1 i 2, jest dopuszczalne jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. § 4 Zażalenie!!! Obrońca Prawo oskarżonego do obrony formalnej.

42 Art. 79.§ 1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli: 1) nie ukończył 18 lat, 2) jest głuchy, niemy lub niewidomy, 3) zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona, 4) zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny. § 2. Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na inne okoliczności utrudniające obronę. § 3. W wypadkach, o których mowa w § 1 i 2, udział obrońcy jest obowiązkowy w rozprawie oraz w tych posiedzeniach, w których obowiązkowy jest udział oskarżonego. § 4. Uznając za uzasadnioną opinię biegłych lekarzy psychiatrów, że czyn oskarżonego nie został popełniony w warunkach wyłączenia lub znacznego ograniczenia zdolności rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem i że stan zdrowia psychicznego oskarżonego pozwala na udział w postępowaniu i prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny, sąd orzeka, że udział obrońcy nie jest obowiązkowy. Prezes sądu albo sąd zwalnia wówczas obrońcę z jego obowiązków, chyba że zachodzą inne okoliczności przemawiające za tym, aby oskarżony miał obrońcę wyznaczonego z urzędu. " Obrońca Prawo oskarżonego do obrony formalnej.

43 OBRONA OBLIGATORYJNA a OBRONA Z URZĘDU! Art. 80. Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym, jeżeli zarzucono mu zbrodnię. W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy. Art. 81.§ 1. Jeżeli w sytuacji określonej w art. 78 § 1, art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, prezes lub referendarz sądowy sądu właściwego do rozpoznania sprawy wyznacza mu obrońcę z urzędu. Art. 81a.§ 1. Obrońca z urzędu wyznaczany jest z listy obrońców. w postępowaniu wznowieniowym, gdy wznowiono je po śmierci oskarżonego i toczy się ono na jego korzyść (art. 548 k.p.k.) Obrońca Prawo oskarżonego do obrony formalnej.

44 art. 84 § 1. Ustanowienie obrońcy lub wyznaczenie obrońcy z urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń. § 2. Wyznaczenie obrońcy z urzędu nakłada na niego obowiązek podejmowania czynności procesowych do prawomocnego zakończenia postępowania. Jeżeli jednak czynności należy dokonać poza siedzibą lub miejscem zamieszkania obrońcy z urzędu, prezes sądu, przed którym ma być dokonana czynność, lub referendarz sądowy tego sądu, a w postępowaniu przygotowawczym prezes sądu rejonowego miejsca czynności lub referendarz sądowy tego sądu, na uzasadniony wniosek dotychczasowego obrońcy może wyznaczyć do dokonania tej czynności innego obrońcę spośród miejscowych adwokatów lub radców prawnych. "; § 3. 56 Obrońca wyznaczony z urzędu w postępowaniu kasacyjnym lub w postępowaniu o wznowienie postępowania powinien sporządzić i podpisać kasację lub wniosek o wznowienie postępowania albo poinformować na piśmie sąd, że nie stwierdził podstaw do wniesienia kasacji lub wniosku o wznowienie postępowania. Jeżeli kasacja lub wniosek zostaną wniesione, obrońca ten jest uprawniony do udziału w toczącym się postępowaniu. Obrońca

45 Tylko osoba uprawniona do obrony w myśl przepisów o adwokaturze, czyli adwokat lub aplikant adwokacki albo w myśl przepisów o radcach prawnych, a zatem radca prawny lub aplikant radcowski Obrońca działa obok oskarżonego i w takich warunkach, w jakich działa na jego korzyść, zachowuje niezależne od oskarżonego stanowisko. Oskarżony nie ma wpływu na sposób i skuteczność czynności procesowych obrońcy, chyba, że cofnie mu upoważnienie. Może więc działać wbrew woli oskarżonego pod warunkiem, że działa na jego korzyść. Art. 86. Obrońca w procesie reprezentuje interes oskarżonego, a jego czynności procesowe mogą być skuteczne, jeśli są podjęte na korzyść oskarżonego. Art. 20 k.p.k. : Jeśli zgłoszenie niekorzystnego dla oskarżonego dowodu czy wniosku stało się wynikiem rażącego niedbalstwa obrońcy, to należy zawiadomić o tym organ samorządu adwokackiego lub radcowskiego. Tak samo w przypadku zaniechań. Obrońca możę ujawnić własne zdanie wbrew woli oskarżonego. Jednak jego wnioski nie krępują oskarżonego, który może samodzielnie podejmować czynności w zakresie swoich uprawnień, nawet jeśli są one sprzeczne ze zdaniem obrońcy. Przy kolidujących wnioskach obrońcy i oskarżonego, sąd rozstrzyga o uwzględnieniu jednego z nich. Obrońca

46 Obrońca musi mieć umocowanie. Podstawą może być: Obrońca akt upoważnienia tzw. pełnomocnictwo obrończe – „upoważnienie do obrony” w formie oświadczenia woli oskarżonego, art. 83 lub przez inną osobę (jeśli pozbawiony jest wolności), a w wypadku gdy oskarżony jest nieletni lub ubezwłasnowolniony – także przez przedst ustawowego lub opiekuna. To tzw. obrona z wyboru. Upoważnienie – na piśmie lub ustanie do protokołu. Upoważnienie udzielone przez inną osobę wygasa, jeśli oskarżony osobiście udzieli upoważnienia do obronny innemu adwokatowi. Art. 83 decyzja organu proc. art. 81 – obrona z urzędu. Decyduje prezes sądu lub referendarz sądowy, gdy zachodzą przypadki z art. 78, 79 i 80, 80a - prezes sądu, sąd lub referendarz sądowy Z urzędu – gdy nie ma z wyboru. Obrona z urzędu jest obroną subsydiarną i późniejsze ustanowienie obrońcy z wyboru usuwa obrońcę z urzędu.

47 Upoważnienie do obrony może być przeniesione na innego adwokata, tzw. substytucja. Także obrońca z urzędu. Oskarżony może zawsze odwołać pełnomocnictwo obrończe. 378. Można odwołać pełnomocnictwo obrończe gdy z urzędu i wnioskować do sądu o innego. Jeśli przymusowy obrońca, można odwołać i sąd wezwie do ustanowienia nowego, jeśli tego nie zrobi oskarżony, sąd sam ustanowi. Do tego czasu dotychczasowy go broni, o ile są tak postanowi uznając, że nie spowoduje to uszczerbku dla prawo oskarżonego do obrony. Adwokat może wypowiedzieć pełnomocnictwo. Może także odmówić udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów, o których informuje zainteresowanego. Obrońca może bronić kilku oskarżony, jeśli ich interesy nie pozostają w sprzeczności. Patrz. Art. 85. Obrońca

48 Naruszenie prawa do obrony w znaczeniu formalnym stanowi bezwzględną przyczynę uchylenia orzeczenia, gdy oskarżony nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 KPK lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy (art. 439 § 1 pkt 10 KPK). W takim wypadku, zgodnie z art. 439 § 2 KPK, uchylenie orzeczenia może nastąpić wyłącznie na korzyść oskarżonego Obrońca – konsekwencje naruszenia prawa do obrony formalnej

49 Art. 87 Pełnomocnik § 1. Strona inna niż oskarżony może ustanowić pełnomocnika. § 2. Osoba nie będąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu. § 3. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może odmówić dopuszczenia do udziału w postępowaniu pełnomocnika, o którym mowa w § 2, jeżeli uzna, że nie wymaga tego obrona interesów osoby nie będącej stroną. Strona może mieć maks 3 pełnomocników. Pełnomocnik

50 art. 91 kpc pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa m.in. umocowanie do: 1)wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych 2)wszelkie czynności dotyczące zabezpieczenia 3)udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu 4)zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie 5)odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej. Art. 87a.§ 1. Na wniosek strony innej niż oskarżony, która nie ma pełnomocnika z wyboru, prezes sądu, sąd lub referendarz sądowy wyznacza w postępowaniu sądowym pełnomocnika z urzędu. § 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do wyznaczenia pełnomocnika w celu dokonania określonej czynności procesowej w toku postępowania sądowego. § 3. O uprawnieniu do złożenia wniosku oraz o tym, że w zależności od wyniku procesu strona taka może być obciążona kosztami wyznaczenia pełnomocnika z urzędu, należy pouczyć ją przy doręczeniu zawiadomienia o terminie rozprawy albo posiedzenia, o którym mowa w art. 341 § 1, art. 343 § 5 oraz art. 343a. § 4. Ponowne wyznaczenie pełnomocnika w trybie, o którym mowa w § 1 i 2, dopuszczalne jest jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. " Pełnomocnik

51 Rzecznik interesu społecznego. Art. 90 § 1. W postępowaniu sądowym do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego udział w postępowaniu może zgłosić przedstawiciel organizacji społecznej, jeżeli zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego, objętego zadaniami statutowymi tej organizacji, w szczególności ochrony wolności i praw człowieka. § 2. W zgłoszeniu organizacja społeczna wskazuje przedstawiciela, który ma reprezentować tę organizację, a przedstawiciel przedkłada sądowi pisemne upoważnienie. § 3. Sąd dopuszcza przedstawiciela organizacji społecznej, jeżeli leży to w interesie wymiaru sprawiedliwości. W zgłoszeniu określa się konkretną osobę i przedstawia upoważnienie. Dopuszczony może uczestniczyć w rozprawie, wypowiadać się i składać oświadczenia na piśmie. art. 91. Może wypowiedzieć się w ramach „głosów stron”. Art. 406. Każdy przedstawiciel społeczny przestaje mieć uprawnienia jeśli zlikwidowano organizację, która go wysłała. Przedstawiciel Społeczny

52 Np. osoby fizyczne występujące w roli tzw. źródeł dowodowych (świadkowie, biegli, specjaliści) oraz osoby wykonujące różnorodne funkcje pomocnicze, np. woźni, protokolanci, poręczyciele, mediatorzy. Pewne czynności procesowe robią: np. wezwania, zawiadomienia, wywołanie sprawy, itd. - zgodnie z regulaminem sądu. Uczestnikiem post o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie (art. 58 - może być także Skarb Państwa. Inni Uczestnicy Procesu

53 ... jakieś pytania?