Marek Bolanowski Metabolizm kostny w chorobach tarczycy Marek Bolanowski Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami.

Prezentacja na temat: "Marek Bolanowski Metabolizm kostny w chorobach tarczycy Marek Bolanowski Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami."— Zapis prezentacji:

1 Marek Bolanowski Metabolizm kostny w chorobach tarczycy Marek Bolanowski Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami

2 Nadczynność tarczycy Hormony tarczycy niezbędne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju (także szkieletu) Objawy kostne nadczynności tarczycy opisał Recklinghausen (1891) jako „worm eaten” wygląd kości długich u młodej kobiety, która zmarła w przebiegu tyreotoksykozy Znaczenie ma nasilenie a nie przyczyna nadczynności Wpływ TSH ?

3 Nadczynność tarczycy W nadczynności tarczycy 2x przyspieszony obrót kostny (utrata kości) Obecne receptory dla HT i TSH w kości Bezpośrednie działanie HT na OC i OB IL-6 może być mediatorem zależnego od nadczynności tarczycy utraty kości IL-6 pobudza OC i może być efektorem działania kostnego PTH

4 Nadczynność tarczycy W nadczynności tarczycy resorpcja (OC) jest pobudzana nieproporcjonalnie do stopnia remineralizacji (OB) Skrócenie o połowę cyklu przebudowy (do około 100 dni) co powoduje około 10% zmniejszenie mineralizacji Spadek BMD o 10-20% w pierwszych 3 latach nadczynności Potem już nie… Prawie nigdy BMD nie wraca do stanu sprzed leczenia

5 Czynniki ryzyka osteoporozy Duże Wiek > 65 lat Obciążenie rodzinne złamaniami Wcześniejsze złamanie Osteopenia w obrazie rtg Hipogonadyzm/wczesna menopauza Pierwotna nadczynność przytarczyc Skłonność do upadków Steroidoterapia > 3 m-cy Zespół złego wchłaniania Małe Mała podaż wapnia w diecie Przewlekłe leczenie p.padaczkowe Leczenie heparyną Nadczynność tarczycy w wywiadzie Reumatoidalne zapalenie stawów Nadużywanie alkoholu Palenie papierosów Nadużywanie kawy Masa ciała < 57 kg Utrata 10% masy ciała od 25 r.ż. Wzrost > 167 cm

6 Ocena 10-letniego ryzyka złamań w oparciu o kliniczne czynniki ryzyka, BMI i/lub BMD szyjki kości udowej

7 Kliniczne czynniki ryzyka Wiek Płeć Masa ciała Wzrost Wcześniejsze złamania Złamanie biodra u rodzica Obecne palenie Steroidy Reumatoidalne zapalenie stawów Wtórne osteoporozy Alkohol > 3 jednostek dziennie BMD szyjki kości udowej

8 Niedoczynność tarczycy Niedobór hormonów tarczycy powoduje zaburzenia przebudowy kości i nieprawidłowe wzrastanie szkieletu w niedoczynności wydłuża się cykl przebudowy (do około 700 dni = 15% wzrost mineralizacji)

9 Hyperthyroid levels of TSH correlate with low bone mineral density: the HUNT 2 study 5778 kobiet bez chorób tarczycy w anamnezie 944 kobiety z przeszłością chorób tarczycy TSH BMD przedramienia Svare et al. Eur J Endocrinol, 2009

10 Hyperthyroid levels of TSH correlate with low bone mineral density: the HUNT 2 study Kobiety bez przeszłości tarczycowej, z TSH < 0.5 mU/l miały mniejszą o 10.7 mg/cm2 dystalną BMD i o 9.1 mg/cm2 ultradystalną BMD niż kobiety z TSH = 0.50–1.49 mU/l. Kobiety z nadczynnością tarczycy w wywiadzie miały większe ryzyko osteoporozy w dystalnej i ultradystalnej części przedramienia (OR 1.35, 95% CI 1.00–1.82); (OR 1.48, 95% CI 1.10–1.99). Svare et al. Eur J Endocrinol, 2009

11 Hyperthyroid levels of TSH correlate with low bone mineral density: the HUNT 2 study Zależność BMD od TSH Svare et al. Eur J Endocrinol, 2009

12 Hyperthyroid levels of TSH correlate with low bone mineral density: the HUNT 2 study In conclusion, no association was found between TSH within and above the reference range and forearm BMD. Subnormal TSH was associated with a decreased BMD, especially prominent in the TSH < 0.10 mU/l group. Self-reported hyperthyroid women had an increased prevalence of osteoporosis. Svare et al. Eur J Endocrinol, 2009

13 Impact of severity, duration, and etiology of hyperthyroidism on bone turnover markers and bone mineral density in men 52 mężczyzn z nadczynnością tarczycy Wiek 23-65 lat 25 mężczyzn - grupa kontrolna BMD przedramienia Markery przebudowy El Hadidy M et al. BMC Endocrine Disorders, 2011

14 Impact of severity, duration, and etiology of hyperthyroidism on bone turnover markers and bone mineral density in men Porównanie BMD i markerów przebudowy u chorych z nadczynnością tarczycy i zdrowych El Hadidy M et al. BMC Endocrine Disorders, 2011

15 Impact of severity, duration, and etiology of hyperthyroidism on bone turnover markers and bone mineral density in men Korelacja stężeń markerów przebudowy i fT3 El Hadidy M et al. BMC Endocrine Disorders, 2011

16 Impact of severity, duration, and etiology of hyperthyroidism on bone turnover markers and bone mineral density in men Korelacja stężeń markerów przebudowy i TSH El Hadidy M et al. BMC Endocrine Disorders, 2011

17 Impact of severity, duration, and etiology of hyperthyroidism on bone turnover markers and bone mineral density in men Korelacja BMD i czasu trwania choroby El Hadidy M et al. BMC Endocrine Disorders, 2011

18 Impact of severity, duration, and etiology of hyperthyroidism on bone turnover markers and bone mineral density in men Men with hyperthyroidism have significant bone loss with higher biochemical markers of bone turnover. The severity and the duration of the thyrotoxic state are directly related to the derangement of biochemical markers of bone turnover and bone loss. El Hadidy M et al. BMC Endocrine Disorders, 2011

19 Assessment of bone metabolism in premenopausal females with hyperthyroidism and hypothyroidism Zmiany BMD w nadczynności, niedoczynności tarczycy i w grupie kontrolnej Zmiany istotne w nadczynności tarczycy Tuchendler D, Bolanowski M. Endokrynol Pol, 2013

20 Assessment of bone metabolism in premenopausal females with hyperthyroidism and hypothyroidism Zmiany BMD w nadczynności, niedoczynności tarczycy i w grupie kontrolnej Większa zmiana w zakresie kręgosłupa Tuchendler D, Bolanowski M. Endokrynol Pol, 2013

21 Assessment of bone metabolism in premenopausal females with hyperthyroidism and hypothyroidism Zmiana markerów przebudowy kości w nadczynności, niedoczynności tarczycy i w grupie kontrolnej Spadek markerów po leczeniu nadczynności Tuchendler D, Bolanowski M. Endokrynol Pol, 2013

22 Assessment of bone metabolism in premenopausal females with hyperthyroidism and hypothyroidism Stężenie wapnia, fosforanów nieorganicznych, magnezu, PTH i aktywność zasadowej fosfatazy w surowicy w chwili rozpoznania. ZmiennaNadczynność NiedoczynnośćGrupa kontrolnaNorma lab. tarczycy tarczycy Wapń (mmol/l) 2,4±0,09 2,36±0,08 2,35±0,072,05-2,65 Fosf (mg/dl) 3,74±0,61* # 3,17±0,4 # 3,36±0,64 2,5-5,6 Magnez (mmol/l) 0,78±0,06 0,86±0,43 0,77±0,050,65-1,05 PTH (pg/ml) 36,77±19,98* 39,88±18,1* 53,2±17,65 12-72 FA (IU/L) 96,92±37,83* 81,57±19,45 81,9±15,64 30-120 * p < 0,05 w porównaniu do grupy kontrolnej # p < 0,05 pomiędzy badanymi grupami Tuchendler D, Bolanowski M. Endokrynol Pol, 2013

23 Assessment of bone metabolism in premenopausal females with hyperthyroidism and hypothyroidism Stężenie wapnia, fosforanów nieorganicznych, magnezu, PTH i aktywność zasadowej fosfatazy w surowicy w badanych grupach po 12 miesiącach terapii. ZmiennaNadczynnośćNiedoczynnośćGrupa kontrolnaNorma lab. tarczycy tarczycy Wapń (mmol/l) 2,4±0,12 2,44±0,09* 2,35±0,072,05-2,65 Fosf. (mg/dl) 3,38±0,4 3,42±0,47 3,36±0,64 2,5-5,6 Magnez(mmol/l) 0,81±0,07 0,82±0,05* 0,77±0,050,65-1,05 PTH (pg/ml) 40,34±25,16* 38,2±15,19* 53,2±17,65 12-72 FA (IU/l) 83,32±29,76 75,03±17,48 81,9±15,64 30-120 * p < 0,05 w porównaniu do grupy kontrolnej Tuchendler D, Bolanowski M. Endokrynol Pol, 2013

24 Serum TSH values and risk of vertebral fractures in euthyroid post-menopausal women with low bone mineral density. 130 kobiet po menopauzie z prawidłową czynnością tarczycy TSH, fT4 BMI BMD złamania (rtg) Mazziotti G, et al. Bone, 2010

25 Serum TSH values and risk of vertebral fractures in euthyroid post-menopausal women with low bone mineral density. Osteoporozę stwierdzono u 80 kobiet (61.5%), podczas gdy 49 kobiet (37.7%) miało osteopenię. Złamania kręgów stwierdzono u 49 kobiet (37.7%) które były istotnie starsze, miały częściej osteoporozę, miały niższe wartości TSH w porównaniu do kobiet bez złamań. Złamania kręgów były częstsze (p=0.004) w najniższym tercylu (56.8%) wartości TSH w porównaniu z drugim (23.3%) i trzecim tercylem (32.6%). Mazziotti G, et al. Bone, 2010

26 Serum TSH values and risk of vertebral fractures in euthyroid post-menopausal women with low bone mineral density. Multivariate logistic regression analysis demonstrated that low serum TSH maintained a significant correlation with vertebral fractures even after correction for age, BMD, BMI and serum free-thyroxine values. Low-normal TSH values are associated with high prevalence of vertebral fractures in women with post- menopausal osteoporosis or osteopenia, independently of thyroid hormones, age and BMD. Mazziotti G, et al. Bone, 2010

27 Flynn RW et al., J Clin Endocrinol Metab, 2010 Serum thyroid-stimulating hormone concentration and morbidity from cardiovascular disease and fractures in patients on long-term thyroxine therapy 17 684 osoby stosujące L-tyroksynę TSH zahamowane<0.03 mU/l niskie0.03 – 0.4 mU/l prawidłowe0.4 – 4.0 mU/l wysokie> 4.0 mU/l złamania

28 Flynn RW et al., J Clin Endocrinol Metab, 2010 Serum thyroid-stimulating hormone concentration and morbidity from cardiovascular disease and fractures in patients on long-term thyroxine therapy Większa częstość złamań: u pacjentów z wysokim TSH: 1.83 (1.41-2.37); u pacjentów z zahamowanym TSH: 2.02 (1.55-2.62), w porównaniu do pacjentów z TSH w granicach normy. Pacjenci z niskim TSH nie mieli zwiększonego zagrożenia złamaniami: 1.13 (0.92-1.39).

29 Flynn RW et al., J Clin Endocrinol Metab, 2010 Serum thyroid-stimulating hormone concentration and morbidity from cardiovascular disease and fractures in patients on long-term thyroxine therapy Patients with a high or suppressed TSH had an increased risk of fractures, but patients with a low but unsuppressed TSH did not. It may be safe for patients treated with T(4) to have a low but not suppressed serum TSH concentration

30 Negative correlation between bone mineral density and TSH receptor antibodies in long-term euthyroid postmenopausal women with treated Graves’ disease 57 kobiet z nadczynnością tarczycy (GB) w wywiadzie 30 przed, 27 po menopauzie od 6 m-cy w eutyreozie 52 kobiet – grupa kontrolna T4, TSH, TRAb BMD Ercolano MA et al. Thyr Res, 2013

31 Negative correlation between bone mineral density and TSH receptor antibodies in long-term euthyroid postmenopausal women with treated Graves’ disease Prolaktyna > 15 ng/ml u mężczyzn E 2, T, LH, FSH przydatne do określenia charakteru następstw hiperprolaktynemii Ercolano MA et al. Thyr Res, 2013

32 Negative correlation between bone mineral density and TSH receptor antibodies in long-term euthyroid postmenopausal women with treated Graves’ disease Prolaktyna > 15 ng/ml u mężczyzn E 2, T, LH, FSH przydatne do określenia charakteru następstw hiperprolaktynemii Ercolano MA et al. Thyr Res, 2013

33 Negative correlation between bone mineral density and TSH receptor antibodies in long-term euthyroid postmenopausal women with treated Graves’ disease In euthyroid women with a history of Graves’ hyperthyroidism, BMD was only affected in the postmenopausal group. The negative correlation of Z-score of lumbar spine BMD with TRAb suggests this antibody may affect the bone metabolism. This study does not show a direct causal relationship nor does it elucidate the mechanisms by which TRAb could affect bone measurements. Ercolano MA et al. Thyr Res, 2013

34 Thyroid function within the upper normal range is associated with reduced bone mineral density and an increased risk of nonvertebral fractures in healthy euthyroid postmenopausal women 2374 kobiet po menopauzie w tym 1278 kobiet bez choroby tarczycy fT3, fT4, TSH BMD markery przebudowy złamania biodra, kręgów, pozakręgowe Murphy E et al. J Clin Endocrinol Metab, 2010

35 Thyroid function within the upper normal range is associated with reduced bone mineral density and an increased risk of nonvertebral fractures in healthy euthyroid postmenopausal women Wyższe fT4 (p = 0.004) i fT3 (p = 0.005) były związane z mniejszą BMD biodra, a wyższe fT4 były związane ze zwiększeniem utraty kości biodra (p = 0.015). Po uwzględnienie wieku, BMI, BMD, ryzyko złamania pozakręgowego było większe o 20% (p = 0.002) i o 33% (p = 0.006) u kobiet z wyższym fT4 lub fT3, odpowiednio, podczas gdy wyższe TSH miało znaczenie ochronne, ryzyko było mniejsze o 35% (p = 0.028). Murphy E et al. J Clin Endocrinol Metab, 2010

36 Thyroid function within the upper normal range is associated with reduced bone mineral density and an increased risk of nonvertebral fractures in healthy euthyroid postmenopausal women Stwierdzono także niezależne związki między fT3 a częstością tętna (p = 0.006), zwiększoną siłą uchwytu (p < 0.001), i lepszą równowagą ciała (p < 0.001), wskazujące na kompleksowość wpływu funkcji hormonalnej tarczycy na zagrożenie złamaniami. Physiological variation in normal thyroid status is related to BMD and nonvertebral fracture. Murphy E et al. J Clin Endocrinol Metab, 2010

37 Bone mineral density and bone fracture in male patients receiving long-term suppressive levothyroxine treatment for differentiated thyroid carcinoma 33 mężczyzn leczonych z powodu raka tarczycy wiek 56±14 lat 33 mężczyzn – grupa kontrolna markery BMD złamania Reverter JL et al. Endocrine, 2010

38 Bone mineral density and bone fracture in male patients receiving long-term suppressive levothyroxine treatment for differentiated thyroid carcinoma Nie było różnic między pacjentami a grupą kontrolną w zakresie markerów przebudowy, BMD, T-score, Z-score w badanych lokalizacjach. Nie stwierdzono wcześniejszych złamań ani epizodów bólowych kręgosłupa w żadnej z grup, a występowanie asymptomatycznych złamań kręgów nie różniło się między pacjentami (18.8%) a groupą kontrolną (16.7%), (p = 0.9). Reverter JL et al. Endocrine, 2010

39 Bone mineral density and bone fracture in male patients receiving long-term suppressive levothyroxine treatment for differentiated thyroid carcinoma In conclusion, long-term suppressive treatment with levothyroxine in men with DTC does not appear to exert deleterious effects on bone mineral density or increase the prevalence of fracture Reverter JL et al. Endocrine, 2010

40 Low serum thyrotropin level and duration of suppression as a predictor of major osteoporotic fractures – The OPENTHYRO Register Cohort pojedyncze, pierwsze oznaczenie TSH u osób bez choroby tarczycy 1996-2010 złamania Abrahamsen B et al. J Bone Miner Res, 2014

41 Low serum thyrotropin level and duration of suppression as a predictor of major osteoporotic fractures – The OPENTHYRO Register Cohort W badanej populacji 222138 (96%) osób miało prawidłowe TSH a 9217 (4%) obniżone TSH (< 0.3 mIU/l). Stwierdzenie niskiego TSH wiązało się ze zwiększonym zagrożeniem złamaniami biodra (1.16; 1.07-1.26, p < 0.001) ale nie dużego złamania osteoporotycznego (MOF, 1.06, 0.99-1.12, p = 0.058) przez okres 7.5 roku obserwacji. Wyniki u mężczyzn nie były istotne statystycznie. Abrahamsen B et al. J Bone Miner Res, 2014

42 Low serum thyrotropin level and duration of suppression as a predictor of major osteoporotic fractures – The OPENTHYRO Register Cohort Stwierdzono zależność między czasem trwania tyreotoksykozy a wystąpieniem złamania. Dla każdych 6 m-cy obniżonego TSH (<0.3 mIU/L), ryzyko złamania biodra zwiększało się 1.07x (1.04-1.10, p < 0.001) a MOF 1.05x (1.03-1.07, p < 0.001). Jawna tyreotoksykoza wiązała się ze zwiększeniem ryzyka złamania biodra, lecz nie MOF. U pacjentów w eutyreozie ryzyko złamań zwiększało się z każdym SD spadku TSH: złamanie biodra (1.45, 1.22-1.71, p < 0.001) a MOF (1.32, 1.19-1.46, p < 0.001). Abrahamsen B et al. J Bone Miner Res, 2014

43 Low serum thyrotropin level and duration of suppression as a predictor of major osteoporotic fractures – The OPENTHYRO Register Cohort In a population-based cohort, a single, first measurement of decreased TSH in patients without known thyroid disease was associated with an increased long-term risk of hip fracture, which remained significant in women but not in men after adjusting for confounders. Moreover, the risk of both hip fracture and major osteoporotic fracture increased exponentially by the length of time during which TSH had remained low Abrahamsen B et al. J Bone Miner Res, 2014

44 A prospective study of thyroid function, bone loss, and fractures in older men: The MrOS study mężczyźni powyżej 65 r.ż. TSH, fT4 397 mężczyzn miało potwierdzone złamania pozakręgowe, w tym 157 złamań biodra 1420 mężczyzn bez złamań DXA Waring AC et al. J Bone Miner Res, 2013

45 A prospective study of thyroid function, bone loss, and fractures in older men: The MrOS study Obniżenie TSH nie wiązało się z ryzykiem złamania pozakręgowego [RH] 0.92 na 1 SD spadku TSH; (0.74-1.14), ale było istotnie związane z ryzykiem złamania biodra (RH 1.31; 1.01-1.71), w porównaniu do prawidłowych wartości TSH (RH 1.21; 1.00-1.47). Nie było związku między TSH i fT4 a utratą kości, ryzyko złamań nie różniło się zależnie od kategorii czynności tarczycy. Waring AC et al. J Bone Miner Res, 2013

46 A prospective study of thyroid function, bone loss, and fractures in older men: The MrOS study We conclude that although neither TSH nor fT4 are associated with bone loss, lower serum TSH may be associated with an increased risk of hip fractures in older men. Waring AC et al. J Bone Miner Res, 2013

47 Subclinical thyroid dysfunction and incident hip fracture in older adults badanie prospektywne 3567 osób w wieku 65 lub starszych, z biochemicznie określoną subkliniczną dysfunkcją tarczycy lub w eutyreozie lata 1989-2004 złamania biodra Lee JS et al. Arch Int Med, 2010

48 Subclinical thyroid dysfunction and incident hip fracture in older adults W czasie 39 952 osobo-lat (mediana follow-up = 13 lat), występowanie złamań biodra (na 1000 osobo-lat) = 13.65 u mężczyzn z subkliniczną nadczynnością tarczycy (n = 29), i 10.27 u mężczyzn z sublkiniczną niedoczynnością tarczycy (n = 184), w obu przypadkach większe niż 5.0 u mężczyzn w eutyreozie (n = 1159). Mężczyźni z subkliniczną niedoczynnościa tarczycy mieli wieloczynnikowe ryzyko 2.31 (1.25-4.27); z subkliniczną nadczynnością 3.27 (0.99-11.3). Po wykluczeniu leczonych lekami wpływającymi na metabolizm kostny, ryzyko u mężczyzn z subkliniczną nadczynnością 4.91 (1.13-21.27), a z subkliniczną niedoczynnością tarczycy (2.45, 1.27-4.73). Lee JS et al. Arch Int Med, 2010

49 Subclinical thyroid dysfunction and incident hip fracture in older adults Występowania złamań biodra (na 1000 osobo-lat) było 8.93 u kobiet z subkliniczną niedoczynnością tarczycy (n = 359) i 10.9 u kobiet z subkliniczną nadczynnościa tarczycy (n = 142) w porównaniu do 10.18 u kobiet w eutyreozie (n = 1694). Nie było związku subklinicznej dysfunkcji tarczycy ze złamaniami u kobiet. Lee JS et al. Arch Int Med, 2010

50 Subclinical thyroid dysfunction and incident hip fracture in older adults Older men with subclinical hyperthyroidism or hypothyroidism are at increased risk for hip fracture. Whether treatment of the subclinical syndrome reduces this risk is unknown Lee JS et al. Arch Int Med, 2010

51 Levothyroxine dose and fracture risk according to the osteoporosis status in elderly women 11155 kobiet > 65 lat leczonych tyroksyną dawki tyroksyny < 50 µg/d 50 – 100 µg/d 100-150 µg/d > 150 µg/d występowanie złamań Ko Y-J et al. J Prev Med. Public Health 2014

52 Levothyroxine dose and fracture risk according to the osteoporosis status in elderly women Spośród 11155 w badanej kohorcie, 35.6% miało w wywiadzie osteoporozę. Ryzyko złamań dla stosujących dawkę L-T4 >150 μg/d w porównaniu do grupy z dawką 51-100 μg/d było 1.56 (1.03- 2.37) w subgrupach z osteoporozą. W grupie z osteoporozą, stosujących leki przeciw- osteoporotyczne ryzyko złamań dla stosujących dawki L-T4 >150 μg/d w porównaniu do grupy z dawką 51-100 μg/d było 1.93 (1.14 to 3.26). Ko Y-J et al. J Prev Med. Public Health 2014

53 Levothyroxine dose and fracture risk according to the osteoporosis status in elderly women In conclusion, prescribed levothyroxine doses of >150 μg/d were associated with a higher risk of fracture in elderly female patients with severe osteoporosis. While further studies are needed to establish evidence for the risk-benefit balance, physicians should be concerned about potential levothyroxine overtreatment in elderly women with histories of severe osteoporosis. Ko Y-J et al. J Prev Med. Public Health 2014

54 Bone mineral density and bone turnover markers in patients on long-term suppressive levothyroxine therapy for differentiated thyroid cancer 94 kobiety 50.8 ± 11.4 lat chore na raka tarczycy L-T4 od 12.2 ± 4.3 lat 3 grupy zależnie od TSH TSH < 0.001 µIU/mL TSH 0.001 – 0.17 µIU/mL TSH > 0.17 µIU/mL 4 grupy zależnie od fT4 fT4 < 1.44 ng/dL fT4 1.44 – 1.63 ng/dL fT4 1.63 – 1.86 ng/dL fT4 > 1.86 ng/dL Lee MY, et al. Ann Surg Treat Res, 2014

55 Bone mineral density and bone turnover markers in patients on long-term suppressive levothyroxine therapy for differentiated thyroid cancer Lee MY, et al. Ann Surg Treat Res, 2014

56 Bone mineral density and bone turnover markers in patients on long-term suppressive levothyroxine therapy for differentiated thyroid cancer No significant decrease was detected in BMD or bone turnover markers according to TSH level or free T4 level. Also, the prevalence of osteoporosis and osteopenia was not different among groups. Long-term L-T4 suppressive therapy after thyroid cancer management did not affect bone density or increase the prevalence of osteoporosis even though TSH levels were supraphysiologically suppressed. Lee MY, et al. Ann Surg Treat Res, 2014

57 FRAX score calculations in postmenopausal women with subclinical hypothyroidism 82 kobiety ze świeżo rozpoznaną subkliniczną niedoczynnością tarczycy 51 kobiet bez dysfunkcji tarczycy – grupa kontrolna FRAX BMD kręgosłupa i szyjki kości udowej markery przebudowy Polovina S et al. Hormones 2013

58 FRAX score calculations in postmenopausal women with subclinical hypothyroidism Wartość ryzyka złamań wg. FRAX istotnie większa w grupie z subkliniczną niedoczynnością tarczycy niż w grupie kontrolnej (6.50±4.58 vs. 4.35±1.56; p=0.001). Współczynnik FRAX (biodro) istotnie większy w grupie z subkliniczną niedoczynnością tarczycy (1.11±1.94 vs. 0.50±0.46; p=0.030). Nie było różnic w markerach: osteokalcyna (23.99±12.63 vs. 21.79±5.34 ng/mL; p=0.484) i beta cross-laps (365.76±184.84 vs. 306.88±110.73 pg/mL; p=0.21) między grupami. Polovina S et al. Hormones 2013

59 FRAX score calculations in postmenopausal women with subclinical hypothyroidism Postmenopausal patients with subclinical hypothyroidism, in particular of autoimmune origin, have higher FRAX scores and a thus greater risk for low-trauma hip fracture than euthyroid postmenopausal women. Our results point to the need to monitor postmenopausal patients with subclinical hypothyroidism for avoidance of fractures. Polovina S et al. Hormones 2013

60 Thyroid dysfunction in an adult female population: A population-based study of Latin American vertebral osteoporosis study (LAVOS) Hypothyroidism in LAVOS - Puerto Rico site 400 kobiet TSH DXA występowanie złamań Gonzalez-Rodriguez LA et al. PR Health Sci J 2013

61 Thyroid dysfunction in an adult female population: A population-based study of Latin American vertebral osteoporosis study (LAVOS) Hypothyroidism in LAVOS - Puerto Rico site Częstość nadczynności tarczycy w tej populacji = 0.0043% (0.0021%-0.0107%). Częstość niedoczynności tarczycy = 24.2% (19.9%-28.4%). Szczególnie u starszych niż 70 lat. Wartości BMD kręgów, biodra, szyjki kości udowej podobne w poszczególnych grupach. Nie było różnicy w częstości złamań kręgowych ani pozakręgowych między grupami. Gonzalez-Rodriguez LA et al. PR Health Sci J 2013

62 Thyroid dysfunction in an adult female population: A population-based study of Latin American vertebral osteoporosis study (LAVOS) Hypothyroidism in LAVOS - Puerto Rico site In conclusion, our study found a high prevalence of hypothyroidism among adult postmenopausal females in Puerto Rico. No difference in BMDs nor prevalence of vertebral and non-vertebral fractures were found when compared to the non-hypothyroid group. Gonzalez-Rodriguez LA et al. PR Health Sci J 2013

63 Nadczynność tarczycy Nadmierne wydzielanie hormonów tarczycy Nasilenie resorpcji kości (korowej) Ubytek BMD Hiperkalciuria Aktywacja receptora α dla hormonów tarczycy na powierzchni osteoblastów i osteoklastów Zwiększone zagrożenie złamaniami

64 Nadczynność tarczycy Jawna nadczynność tarczycy w wywiadzie = uznany czynnik ryzyka złamań osteoporotycznych TSH < 0.1 mU/L wiąże się z kilkukrotnym wzrostem ryzyka złamań u kobiet po menopauzie Jatrogenna subkliniczna nadczynność tarczycy (u leczonych tyroksyną z powodu raka tarczycy) prowadzi do osteoporozy u kobiet po menopauzie

65 Dziękuję za uwagę !

66

67 Nadczynność tarczycy Nadczynność tarczycy w anamnezie jest istotnym czynnikiem ryzyka złamań w późniejszym życiu, co zwiększa ryzyko zgonu Nasilenie tyreotoksykozy koreluje ze spadkiem BMD i wzrostem ryzyka złamań Tyreotoksykoza w większym stopniu wpływa na kość korową niż beleczkową

68 Nadczynność tarczycy Kobiety > 65 r.ż. z TSH < 0.1 mają największe ryzyko złamań Normalizacja funkcji tarczycy zatrzymuje utratę kości Częsta subkliniczna nadczynność tarczycy u leczonych tyroksyną > 60 r.ż. zwiększa ubytek kości

69 Nadczynność tarczycy w jawnej nadczynności tarczycy przyspieszony remodeling obniżona BMD zwiększone ryzyko złamań rożny stopień odwracalności zmian przy leczeniu ujemny bilans wapniowy hiperkalciuria rzadko hiperkalcemia

70 Osteoporoza w zaburzeniach hormonalnych (wtórna) Często Nadczynność tarczycy terapia tyroksyną Cukrzyca Rzadziej Hipogonadyzm Hiperprolaktynemia Akromegalia Zespół Cushinga steroidoterapia Niedoczynność przysadki Nadczynność przytarczyc pierwotna wtórna

71 Osteoporoza Układowa choroba szkieletu charakteryzująca się ubytkiem masy kostnej i zaburzeniem mikroarchitektury kości powodującymi zmniejszenie wytrzymałości kości, co zwiększa zagrożenie złamaniami. WHO 1994 Wytrzymałość kości jest pochodną gęstości i jakości kości. NIH 2001

72 Nadczynność tarczycy Nadmierne wydzielanie hormonów tarczycy Nadpobudliwość, utrata masy ciała, kołatanie serca, drżenie rąk, uczucie gorąca, poty, luźne stolce, męczliwość, bezsenność … Wole, zmiany oczne (wytrzeszcz)

73 Osteoporoza wtórna Utrata kości, zmiany mikroarchitektury i złamania niskoenergetyczne spowodowane inną chorobą lub działaniem leku. Kobiety przed menopauzą, młodzi mężczyźni, osoby nie będące typowymi „kandydatami” w rutynowych badaniach przesiewowych w kierunku osteoporozy. Ograniczona odpowiedź na leczenie. Wtórne przyczyny – 30% osteoporozy u kobiet. Wtórne przyczyny – 70% osteoporozy u mężczyzn.

74 Ocena zagrożenia złamaniami Badanie densytometryczne met. DXA Kręgosłup lędźwiowy, bliższy odcinek kości udowej, przedramię Osteofiity, zwapnienia aorty mogą zaburzać wyniki badania kręgów Rtg kręgosłupa Złamania, ogniska osteolizy, guzy Markery przebudowy kości Ograniczona wartość dla rozpoznania, przydatne w monitorowaniu FRAX Z /bez BMD BMI Odpowiednia grupa referencyjna

75 Densytometryczne kryteria wtórnej osteoporozy T-score Norma +1.0 SD - -1.0 SD Osteopenia - 1.0 SD - -2.5 SD Osteoporoza poniżej -2.5 SD Zaawansowana (ciężka) poniżej -2.5 SD osteoporoza + złamanie Z-score Wtórna osteoporoza poniżej -2.0 SD