Genetyczne przyczyny występowania ADHD wśród dorosłych Wstęp Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych u dzieci i często błędnie przypisywane tylko tej grupie wiekowej. Jednak u około 2/3 dzieci z ADHD objawy utrzymują się w okresie dojrzewania oraz w życiu dorosłym. Częstość występowania ADHD u osób dorosłych szacuje się na około 2-5 % populacji. Najbardziej rozpowszechnionym podtypem ADHD według klasyfikacji DSMIV jest podtyp mieszany (ADHD-C), który występuje u 50–75% populacji chorych. Podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi (ADHD-IA) stwierdza się u 20–30% pacjentów z ADHD, a podtyp z przewagą nadruchliwości i impulsywności (ADHD-HI) u mniej niż 15% chorych. Osoby dorosłe z przetrwałym ADHD z powodu deficytu uwagi nie mogą skupić się na prowadzonej rozmowie, czytanym materiale lub wykonywanych czynnościach, zapominają o umówionych spotkaniach i planach. Często też odczuwają stały niepokój i mają trudności z odprężeniem się, bywają bardzo drażliwe, a na stres reagują nadmiernie (obniżeniem nastroju, lękiem, złością). Funkcjonowanie utrudnia im także brak umiejętności organizacji pracy oraz czasu, niekończenie podjętych zadań i łatwe przerzucanie aktywności na nowe zajęcia, przez co ich działania stają się mało efektywne Piśmiennictwo Podsumowanie Dyskusja Główną przyczyną zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi jest defekt genetyczny. Ryzyko wystąpienia ADHD u krewnego pierwszego stopnia z rozpoznanym zaburzeniem wynosi w zależności od badań %. Znacznie częstsze współwystępowanie ADHD u bliźniąt monozygotycznych niż u dizygotycznych wskazuje na istotną odziedziczalność zaburzenia, która w różnych populacjach wynosi od 60 do 90%. Przeprowadzone dotychczas badania wskazują na wiele rejenów chromosomów mogących zawierać locus zwiększające ryzyko zachorowania na ADHD. Najbardziej obiecujące wydają się doniesienia dotyczące rejonów chromosomów: 4q, 5p13, 5q, 9q, 11q, i 17p11. Geny, których uszkodzenie może powodować zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, to :geny receptorów i transportera dopaminy, B- hydroksylazy dopaminy, geny receptora HTRB1 i transportera serotoniny, białka SNAP 25, gen anatgonisty receptora interleukiny 1 i inne. Zaburzenia neurotransmisji w układzie dopaminergicznym są uważane za jeden z czynników predysponujących do wystąpienia ADHD. Polimorfizm transportera dopaminy( chrom 5p15) stał się przedmiotem badań nad etiologią ADHD po stwierdzeniu szybkiej poprawy klinicznej u 70% dzieci z ADHD leczonych lekami psychostymulującymi (inhibitory transpotera dopaminy). Gen receptora dopaminowego D2 (DRD2) był jednym z pierwszych genów, z którym stwierdzono asocjację z ADHD (chrom. 11q23.1). Badania genu DRD2 w ADHD dotyczą najczęściej polimorfizmu TaqIA (rs ). Późniejsze badania wykazały, że polimorfizm ten leży w odległości większej niż 10 kb od DRD2 w eksonie sąsiedniego genu ANKK1. Liczne doniesienia wskazują na związek polimorfizmu genu DRD4 z ADHD. Gen jest zlokalizowany na chromosomie 11p15.5. Jego ekspresję obserwujemy w regionach płatów czołowych, szczególnie w korze wzrokowo-czołowej i zakręcie obręczy. Badania ostatnich lat sugerują istnienie zaburzeń układu noradrenergicznego u osób z ADHD. Gen beta- hydroksylazy dopaminy jest ważnym genem kandydującym w badaniach asocjacyjnych w ADHD, ze względu na bezpośrednie działanie na stężenie dopaminy i noradrenaliny. Najczęściej badany polimorfizm 38 DBH dotyczy intronu 5, w którym znajduje się miejsce restrykcyjne dla enzymu TaqI. Katechol-O-metyl-transferaza (COMT) jest enzymem odpowiedzialnym za rozkład katecholamin, dopaminy i noradrenaliny. Polimorfizm (rs4680) genu COMT w eksonie 4 wpływa na zmianę jego ekspresji. Allel COMT Val 158 odpowiada za wysoką aktywność enzymu, natomiast allel Met 158 za obniżoną aktywność COMT. W niektórych badaniach podkreśla się znaczenie nieprawidłowości układu serotoninergicznego w rozwoju ADHD. Dotychczas najintensywniej prowadzono badania związane z genem transportera serotoniny. Opisano trzy polimorfizmy związane z ADHD. Zmiany dotyczą też genów receptorów serotoniny 5HTR2A i 5HTR1B. Polimorfizm genetyczny odpowiedzialny za występowanie ADHD dotyczy układu dopaminergicznego, serotoninergicznego, noradrenergicznego zarówno na poziomie receptorów, enzymów, transporterów. Weronika Bulska Magdalena Bonk Kamila Orszulak 1.Agnieszka Słopień –Badania asocjacyjne genów kandydujących w zespole nadpobudliwości psychoruchowej i deficytu uwagi (ADHD) 2. Arcos-Burgos M, Castellanos FX, Pineda D, Lopera F, Palacio JD, Palacio LG, Rapoport JL, Berg K, Bailey- Wilson JE, Muenke M. Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in a Population Isolate: Linkage to Loci at 4q13.2, 5q33.3, 11q22, and 17p11. Am J Hum Genet 2004; 75(6): 998– Benjamin J, Osher Y, Kotler M, Gritsenko I, Nemanov L, Belmaker RH, Ebstein RP. Association between tridimensional personality questionnaire (TPQ) traits and three functional polymorphisms: dopamine receptor D4 (DRD4), serotonin transporter promoter region (5-HTTLPR) and catechol O- methyltransferase (COMT). Mol Psychiatry 2000; 5(1): 96– Isaksson J, Grigorenko EL, Oreland L, Af Klinteberg B, Koposov RA, Ruchkin V. Exploring possible association between DβH genotype (C1021T), early onset of conduct disorder and psychopathic traits in juvenile delinquents. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2015