2. Budowa transformatora. opracował mgr inż. Piotr Praczukowski

W transformatorze wyróżnia się trzy zasadnicze zespoły elementów warunkujące poprawną pracę: Obwód magnetyczny wykonany z ferromagnetyku, który stanowi drogę o dużej przenikalności magnetycznej dla strumienia magnetycznego (rdzeń magnetyczny). Obwody elektryczne, przez które płyną prądy obu uzwojeń transformatora, Układy izolacyjne, mające na celu izolację zwojów, cewek i stron transformatora.

Obwód magnetyczny transformatora Obwód magnetyczny transformatora (rdzeń) jest wykonany z odizolowanych od siebie blach transformatorowych o grubości 0,05 do 0,35 mm, przy czym mniejsze grubości stosuje się do transformatorów o wielkiej częstotliwości. W transformatorach o największej częstotliwości obwód magnetyczny wykonany jest jako powietrzny.

Celem stosowania blach do budowy transformatora jest ograniczenie prądów wirowych indukcyjnych w przekroju prostopadłym do kierunku zmiennego w czasie wektora indukcji magnetycznej. Jeśli przekrój ten jest podzielony na cienkie, odizolowane od siebie warstewki, to prądy wirowe mogą się zamykać jedynie w polu pojedynczego przekroju poprzecznego blachy.

Zmniejszenie grubości blachy ogranicza możliwość powstawania prądów wirowych, a tym samym zmniejsza straty mocy czynnej spowodowane prądami wirowymi. Do wykonywania blach magnetycznych stosuje się materiały magnetycznie miękkie. Blachy elektrotechniczne stosowane do wyrobu obwodów magnetycznych dzieli się na: gorącowalcowane zimnowalcowane.

Blachy gorącowalcowane są coraz rzadziej stosowane ze względu na swoje gorsze właściwości magnetyczne. Blachy zimnowalcowane wykonuje się jako: niezorientowane (izotropowe) zorientowane (anizotropowe) Własności te nadaje się blasze w procesie walcowania na zimno.

Blachy izotropowe mają jednakowe właściwości magnetyczne we wszystkich kierunkach w płaszczyźnie blachy (stratność i przenikalność magnetyczna) i są stosowane w obwodach magnetycznych, w których kierunek wektora indukcji ulega zmianie. Blachy anizotropowe charakteryzują się bardzo dobrymi własnościami magnetycznymi dla kierunku pola magnetycznego zgodnego z kierunkiem walcowania blachy, natomiast dla innych kierunków własności te się znacznie pogarszają. Najgorsze własności są dla kierunku nachylonego pod kątem ok. 54o do kierunku walcowania.

Do wykonywania rdzeni transformatorów stosuje się anizotropowe blachy zimno-walcowane. Poszczególne fragmenty obwodu magnety-cznego wykrawa się tak, aby kierunek strumienia magnetycznego pokrywał się z kierunkiem walcowania blachy.

Najczęściej stosowanym materiałem rdzenia jest stal silnie nakrzemiona (zawierająca ok. 4% Si), dzięki czemu możliwe jest osiągnięcie dużej rezystywności rdzenia przy zachowaniu właściwości materiału magnetycznie miękkiego. Blacha krzemowa jest twarda i krucha, a jej obróbka możliwa metodą wykrawania. Innymi materiałami stosowanymi do budowy rdzeni są permaloje (stopy niklu 79% i żelaza 21%) oraz magnetycznie miękkie ferryty.

Izolacja blach magnetycznych. Izolację blach magnetycznych wykonuje się przez dwustronne powlekanie lakierami termoutwardzalnymi, natomiast blachy zimnowalcowane są pokrywane izolacją ceramiczną już w procesie walcowania, a następnie mogą być dodatkowo dolakierowane.

Kształtki rdzeniowe. EI UI M

W zależności od drogi strumienia magnetycznego wyróżniamy transformatory o rdzeniu płaszczowym stanowiącym obwód magnetyczny rozgałęziony i transformatory tzw. rdzeniowe o obwodzie magnetycznym nierozgałęzionym. W transformatorze rdzeniowym uzwojenie pierwotne i wtórne są dzielone na połówki i umieszczone na obu kolumnach. W transformatorze płaszczowym (złożonym z trzech kolumn), uzwojenia umieszczone są na środkowej kolumnie rdzenia transformatora.

Transformator rdzeniowy

Transformator płaszczowy

Uzwojenia transformatora. Uzwojenia transformatora wykonuje się przeważnie z drutu miedzianego w izolacji emaliowanej. Izolacja taka wytrzymuje temperatury rzędu 373-393K (100-120oC), a jej napięcie przebicia wynosi od 0,5 do 2kV. Średnica drutu zależy od wartości natężenia prądu płynącego przez uzwojenie. Spotyka się również uzwojenia wykonane z drutu lub taśmy aluminiowej.