P O S T Ę P O W A N I E K A R N E Jarosław Sypko

T Ł U M A C Z E Tłumacz nie jest źródłem dowodowym, natomiast jest pomocnikiem procesowym. Tłumacz umożliwia przekaz informacji płynącej od źródła osobowego do organu procesowego. Do tłumacza stosujemy odpowiednie przepisy dotyczące biegłych.

Należy wezwać tłumacza, jeżeli zachodzi potrzeba przesłuchania: - głuchego lub niemego, a nie wystarcza porozumienie się z nim za pomocą pisma, - osoby nie władającej językiem polskim, - należy także wezwać tłumacza, jeżeli zachodzi potrzeba przełożenia na język polski pisma sporządzonego w języku obcym lub odwrotnie albo zapoznania strony z treścią przeprowadzonego dowodu. (art. 204 k.p.k.)

Nie może być tłumaczem: - osoba, która była świadkiem czynu lub została powołana w charakterze świadka, - uczestniczyła w postępowaniu w roli prokuratora, przedstawiciela procesowego strony lub prowadzącego postępowanie, - jest bezpośrednio zainteresowana wynikiem sprawy lub jest małżonkiem, krewnym bądź powinowatym strony, jej przedstawiciela lub pozostaje ze stroną lub jej przedstawicielem we wspólnym pożyciu, - jako świadek mogłaby odmówić złożenia zeznań lub być od nich zwolniona, - osoba, co do której ujawnią się okoliczności osłabiające zaufanie co do jej bezstronności.

O G L Ę D Z I N Y W razie potrzeby dokonuje się oględzin miejsca, osoby lub rzeczy. Jeżeli przedmiot może ulec przy badaniu zniszczeniu lub zniekształceniu, część tego przedmiotu należy w miarę możności zachować w stanie niezmienionym, a gdy to nie jest możliwe – stan ten utrwalić w inny sposób ( art. 207 k.p.k.). Oględzin lub badań ciała, które mogą wywołać uczucie wstydu, powinna dokonać osoba tej samej płci, chyba, ze łączą się z tym szczególne trudności. Inne osoby odmiennej płci mogą być obecne tylko w razie konieczności.

Oględziny – zmysłowe zapoznanie się przez organ procesowy z miejscem, rzeczą lub ciałem osoby w celu poznania ich cech lub właściwości mających znaczenie dla rozstrzygnięcia albo dla ujawnienia źródła bądź środka dowodowego. Należy pamiętać, że oględziny są z reguły czynnością niepowtarzalną, zwłaszcza oględziny miejsca zdarzenia, osoby, zwłok. Oględziny miejsca mogą obejmować zarówno przestrzeń otwartą, jak i pomieszczenia. Mogą mieć charakter statyczny, ale również charakter wykrywczy ( poszukiwanie śladów i dowodów przestępstwa).

Oględziny osoby – dotyczą ciała osoby żyjącej. Oględziny osoby możliwe są jedynie wtedy, gdy ustawa na to pozwala. Wobec oskarżonego – art. 74 § 2 k.p.k., wobec osoby podejrzanej – art. 74 § 3 i art. 308 § 1 k.p.k., natomiast wobec świadka art. 192 § 1 i 4 k.p.k. Oględziny z założenia przeprowadza organ procesowy. W postępowaniu przygotowawczym stają się często czynnością niecierpiącą zwłoki, przeprowadzaną w ramach dochodzenia w niezbędnym zakresie. Z przeprowadzenia oględzin zawsze spisuje się protokół, w razie potrzeby w oględzinach mogą uczestniczyć specjaliści.

Jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci, przeprowadza się oględziny i otwarcie zwłok. Oględzin zwłok dokonuje prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd, z udziałem biegłego lekarza, w miarę możliwości z zakresu medycyny sądowej. W wypadkach niecierpiących zwłoki oględzin dokonuje Policja z obowiązkiem niezwłocznego powiadomienia prokuratora. Oględzin zwłok dokonuje się na miejscu ich znalezienia. Do czasu przybycia biegłego oraz prokuratora lub sądu przemieszczać lub poruszać zwłoki można tylko w razie konieczności. Otwarcia zwłok dokonuje biegły lekarz ( w miarę możności z zakresu medycyny sądowej) w obecności prokuratora lub sądu. Z oględzin i otwarcia zwłok biegły sporządza opinię. (art. 209 k.p.k.)

EKSPERYMENT PROCESOWY W celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy można przeprowadzić, w drodze eksperymentu procesowego, doświadczenie lub odtworzenie przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów (art. 211 k.p.k.). Eksperyment jako doświadczenie polega na sprawdzeniu możliwości wystąpienia określonych faktów lub zjawisk albo zbadaniu możliwości ich postrzegania w określonych warunkach. Eksperyment jako odtworzenie (rekonstrukcja) ma na celu sprawdzenie, czy zdarzenie mogło mieć określony przebieg. Odtworzenie zawsze powinno odbywać się na miejscu zdarzenia, w warunkach maksymalnie zbliżonych do tych, jakie miały miejsce, gdy zdarzenie zaistniało.

Eksperyment procesowy jest dowodem samoistnym o charakterze zmysłowym. Eksperyment przeprowadzony w postępowaniu dowodowym jest czynnością procesową. Wartość dowodowa eksperymentu w znacznym stopniu zależy od prawidłowej taktyki przeprowadzenia tej czynności, odpowiedniego przygotowania eksperymentu. Z przeprowadzenia eksperymentu procesowego zawsze sporządza się protokół, eksperyment powinien być utrwalony za pomocą obrazu i dźwięku ( samego obrazu). Udział podejrzanego (oskarżonego w eksperymencie jest dobrowolny). W czynności tej mogą brać udział specjaliści.

O K A Z A N I E Osobie przesłuchiwanej można okazać inną osobę, jej wizerunek lub rzecz w celu rozpoznania. Okazanie powinno być przeprowadzone tak, aby wyłączyć sugestię. W razie potrzeby okazanie można przeprowadzić również tak, aby wyłączyć możliwość rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną. Podczas okazania osoba okazywana powinna znajdować się w grupie obejmującej łącznie co najmniej cztery osoby. Okazanie to: czynność procesowa o charakterze dowodowym, zmierza do identyfikacji przedmiotu lub podmiotu rozpoznania, rozpoznanie lub brak rozpoznania jest tylko wynikiem okazania.

Kiedy można stosować okazanie: podejrzanego ( oskarżonego) wolno okazać w celach rozpoznawczych innym osobom – art. 74§2 pkt 1 k.p.k., osobę podejrzaną wolno okazać w celach rozpoznawczych innym osobom – art. 74§3 i art. 308 k.p.k. Okazanie: bezpośrednie – osoby, rzeczy, pośrednie – wizerunku ( pod pojęciem wizerunku rozumiemy fotografię, zapis obrazu w ruchu). Okazanie wizerunku to np. okazanie albumów policyjnych ze zdjęciami osób.

Okazanie właściwe może być poprzedzone okazaniem ślepym- pozwala to na sprawdzenie wiarygodności świadka, pokrzywdzonego, pozwala ustalić stopień sugestywności. Wymogi okazania: wyłączenie sugestii – okazanie osoby lub rzeczy w grupie innych podobnych przedmiotów lub podmiotów okazania. okazanie osób – okazywani muszą być podobnej postury, podobnie ubrani, konieczność zachowania innych szczegółów, osoby okazywane są w grupie łącznie co najmniej czterech osób,

wśród osób okazywanych nie mogą być funkcjonariusze organu dokonującego czynność, wśród okazywanych nie mogą być osoby znane np. świadkowi, wśród okazywanych muszą być osoby zbliżone wiekiem, sylwetką, ubiorem, innymi szczegółami, wygląd okazywanego nie może różnić się od wyglądu w chwili zdarzenia, Naruszenie wymogów okazania podważa wartość dowodową przeprowadzonej czynności.

Okazanie: jawne – podejrzany (oskarżony) widzi osobę, która go rozpoznaje, tajne – wyłączenie możliwości rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez rozpoznawanego. Pamiętaj: istnieje tzw. ryzyko okazania – krytycznie podchodzimy do przeprowadzonej czynności, weryfikacja, konfrontacja z innymi dowodami, osoba okazywana wybiera sama miejsce wśród osób przybranych, w uzasadnionych przypadkach osoby mogą być okazywane w ruchu.

K O N F R O N T A C J A Osoby przesłuchiwane mogą być konfrontowane w celu wyjaśnienia sprzeczności. Konfrontacja nie jest dopuszczalna w wypadku określonym w art ( art. 172 k.p.k.). Konfrontacja – przesłuchanie szczególne. Konfrontacja polega na tym, że w trakcie jednego przesłuchania na ten sam temat wypowiadają się kolejno obie przesłuchiwane osoby, których poprzednie zeznania ( wyjaśnienia ) były sprzeczne.

W trakcie konfrontacji każda z osób słyszy wypowiedź poprzednika i może się do niej ustosunkować. Może także, za zgodą prowadzącego czynność, zadawać drugiej osobie pytania. Nie stosujemy konfrontacji do świadka incognito. Konfrontacja jest czynnością fakultatywną, uzależnioną od oceny organu procesowego, który ustala, czy istnieją sprzeczności w oświadczeniach osób przesłuchiwanych oraz czy zachodzi potrzeba i można je usunąć w drodze tej czynności procesowej.