Małgorzata Wieczorek, K.Zaniewicz-Kaniewska, M.Rell-Bakalarska* Rola ultrasonografii w ocenie stopnia zaawansowania zmian w RZS – porównanie z badaniem RTG Małgorzata Wieczorek, K.Zaniewicz-Kaniewska, M.Rell-Bakalarska* Zakład Radiologii * Przychodnia Przykliniczna Instytutu Reumatologii w Warszawie

Materiał 44 chorych ( 39 K i 5 M ) z rozpoznanym klinicznie rzs w wieku 21 -72 lat (śr. 51 lat) 118 badań usg rąk i/lub stóp - 76 badań rąk i 42 badania stóp Badania RTG

Metoda RTG – CR, kasety z wysoką rozdzielczością – 50 μ USG - HDI 5000 sonda 12 MHz, PD z wysoką czułością

Metoda RTG – ocena zmodyfikowaną metodą Sharpa USG - ocena powierzchni kostnych zmodyfikowaną metodą Sharpa Odstęp między badaniami do tygodnia

Ocena zmian Okres I – wczesny – zmiany niewielkie (ręce) (przynajmniej 1 z poniższych objawów) RTG - osteoporoza przystawowa, - niewielkie zwężenie przestrzeni stawowych - płyn i/lub obrzęk błony maziowej w pochewkach ścięgien - płyn i/lub obrzęk błony maziowej wewnątrzstawowej - obrzęk części miękkich okołostawowych, - geody okres niejednoznaczny, wczesnych zmian. Taki sam może być u ludzi starszych, w przebiegu urazów lub atrofii Sudecka USG

RTG / - osteoporoza przystawowa, - zwężenie przestrzeni stawowych, USG Ocena zmian Okres II -– zdefiniowane wczesne zmiany: RTG / - osteoporoza przystawowa, - zwężenie przestrzeni stawowych, USG - obrzęk tkanek miękkich, - nadżerki

Ocena zmian RTG / USG Okres III – średnie zmiany destrukcyjne: - osteoporoza przystawowa, - zwężenie przestrzeni stawowych, USG - obrzęk tkanek miękkich, - geody w tkance podchrzęstnej, - nadżerki na powierzchniach stawowych różnych stawów.

Radiologiczna ocena zmian (modyfikacja) Okres IV – deformacji stawowych: RTG / - uogólniona osteoporoza, USG - obrzęk tkanek miękkich, - nadżerki kostne, okres niejednoznaczny, wczesnych zmian. Taki sam może być u ludzi starszych, w przebiegu urazów lub atrofii Sudecka - zniekształcenia powierzchni stawowych, - nadwichnięcia, - przykurcze.

Radiologiczna ocena zmian (modyfikacja) Okres V – ciężkich deformacji stawowych: RTG / - uogólniona osteoporoza, USG - obrzęk tkanek miękkich, - nadżerki kostne, - zniekształcenia powierzchni stawowych, okres niejednoznaczny, wczesnych zmian. Taki sam może być u ludzi starszych, w przebiegu urazów lub atrofii Sudecka - nadwichnięcia, - przykurcze, - kostne zesztywnienia.

K. l. 48 Mirosława Scencelek l. 48 zwężenie szpary stawowej w III stawie śródręczno-pal prawej ręki, z drobnymi geodami głowy 3. k. śródręcza. Poza osteoporozą - bz RZS 1

RZS 2

M. l.57 osteoporoza okołostawowa, zwł. kk. nadgarstków. Geody w niektórych kk. nadg. i nasadach dalszych kk. przedramion. Przykurze(?) w stawach śródr. pal ręki lewej Nadwichnięcie ze współistnieniem zmian zwyrodnieniowych w stawie śródr. pal kciuka prawego. Zmiany zwyrodnieniowe w stawach m-paliczkowych dalszych palców rąk. Przykurcze (?) 5. palca Stan po przebytym złamaniu (?) wyr. rylcowatego prawj k.łokciowej RZS?

RZS 3

okres IV w postaci wyraźnych zwężeń szpar stawowcy nadg okres IV w postaci wyraźnych zwężeń szpar stawowcy nadg. i nadg- promieniowych, międzypaliczkowych. widoczne geody, możliwość nadżerek. Obrzęk tkanek miękkich, osteoporoza. RZS IV

RZS V

Porównanie wyników badań RTG z USG Io IIo IIIo IVo Vo 12 8 2 40 (34%) 1 11 13 5 17 18 3 6 11 ( 9% ) 67 (57%)

Porównanie wyników badań RTG z USG Io IIo IIIo IVo Vo 12 8 2 40 (34%) 1 11 13 5 17 18 3 6 11 ( 9% ) 67 (57%)

Porównanie wyników badań RTG z USG Io IIo IIIo IVo Vo 12 8 2 40 (34%) 1 11 13 5 17 18 3 6 11 ( 9% ) 67 (57%)

Ocena zmian wyniki RTG fałszywie ujemne Okres I: Obrzęk pochewek ścięgien – najczęściej zginaczy może nie pogrubiać zarysu tkanek miękkich. Nadżerki na przednich i tylnych powierzchniach widoczne są w projekcji AP jako geody. Okres ≥ II: Część nadżerek na bocznych i przyśrodkowych powierzchniach nie jest widocznych z powodu nasilonej osteoporozy. Okres> II opisywano wtedy nierówne zarysy boczne

Ocena zmian wyniki RTG fałszywie dodatnie Okres I: Nasilona, uogólniona osteoporoza. Obrzęk limfatyczny. Okres > III: Nakładające się zmiany zwyrodnieniowe i pozapalne. Okres V: Duże zwężenia przestrzeni stawowych i osteoporoza Okres> II opisywano wtedy nierówne zarysy boczne

Ocena zmian wyniki USG fałszywie dodatnie: Okres ≥ II: Odmiany anatomiczne kształtu kości udające nadżerki. Błąd jest tym większy im większy obrzęk błony maziowej i przekrwienie. Usztywnienie stawów wynikające ze zmian i bólu – badanie czynnościowe może nie wykazać przesuwania się kości względem siebie. Okres> II opisywano wtedy nierówne zarysy boczne

Ocena zmian wyniki USG fałszywie ujemne Okres ≥ II: Część nadżerek na trudno dostępnych powierzchniach nie jest widocznych. Trudności w uwidocznieniu zwężonej przestrzeni stawowej, zwłaszcza gdy ograniczony jest ruch w stawie. Okres> II opisywano wtedy nierówne zarysy boczne

Wnioski Badanie usg zmienia klasyfikację zmian w przebiegu RZS, szczególnie we wczesnych postaciach choroby.

Wnioski jest badaniem nieinwazyjnym, stosunkowo tanim i łatwym do zniesienia przez chorego, powinno być włączone w standardy postępowania diagnostycznego.

Dziękuję!