Diagnostyka hematologiczna Krwinki białe

Metody pomiarowe Metoda impedancyjna (konduktometryczna) – Coulter 1956 Metoda fotometryczna

Metody pomiarowe MAPSS Rodzaj światła laserowego Kąt ustawienia detektora pomiarowego Rodzaj badanej cechy Światło spolaryzowane 0  Wielkość komórki Światło spolaryzowane 7  Złożoność komórki Światło spolaryzowane 10  Stosunek jądra do cytoplazmy Światło spolaryzowane 90  Kształt jądra komórkowego Światło zdepolaryzowane 90  D Ocena ziarnistości komórkowych

Metody pomiarowe MAPSS cytogramy

Liczba bezwzględna vs odsetek Lepiej stosować liczbę bezwzględną niż wartość odsetkową Liczbę bezwzględną możemy obliczyć mnożąc liczbę białych krwinek przez procent

Metody pomiarowe Metoda aperturowa impedacyjna – Konduktometryczna (Coulter 1956) Metoda fotooptyczna – Pole elektryczne zastąpione światłem (laser)

Liczba bezwzględna vs odsetek 70% neutrofili = neutropenia –jeżeli WBC =2000 (2000*0.70=1400) 70% neutrofili = neutrofilia –jeżeli WBC= (50.000*0.70= )

Zmiany w leukogramie przesunięcie w lewo Odczynowe – W ostrych chorobach zakaźnych i zakażeniach (leukemoid reaction) – W kwasicy i w śpiączkach – Po wysiłku fizycznym Patologiczne – Przewlekła białaczka szpikowa (CML) – Erytroleukemia (M6) – Osteomielofibroza – Przerzuty nowotworowe do kości

Przesunięcie w lewo Zmiany w leukogramie przesunięcie w lewo

Zmiany w leukogramie przesunięcie w prawo Definicja – obecność granulocytów o hipersegmentarnych jądrach (> 5 płatów) – Niedokrwistości megaloblastyczne – Niewydolność nerek – Stany głębokiego niedożywienia – Jako anomalia dziedziczna

Zmiany w leukogramie przesunięcie w prawo nied. megaloblastyczna

Zmiany w lekogramie Hiatus leucaemicus Ostre białaczki mieloblastycznych (AML) mieloblast -> promielocyt -> mielocyt-> metamielocyt -> pałeczka (band) -> segment

Leukocytoza >10x10 9 /l

Leukopenia Leukopenia <4x10 9 /l

Neutrofilia >7,5x10 9 /l Wtórne (częstsza) – Infekcje (głównie bakteryjne, możliwa neutropenia) – Stres (wysiłek fizyczny, zawał serca, operacje, oparzenia) – Przewlekłe stany zapalne (towarzyszy monocytoza) – Leki (sterydy, adrenalina, agoniści β-receptorów, G-CSF, GM-CSF) – Nowotwory niehematologiczne – Ostry zespół wieńcowy – Krwawienie podpajęczynówkowe – Asplenia lub hiposplenizm – Palenie tytoniu Pierwotne – Przewlekła białaczka szpikowa (CML) – Inne zespoły mieloproliferacyjne (MPS) Czerwienica prawdziwa (PV) Nadpłytkowość samoistna (ET) Mielofibroza (MF)

Rozrost klonalny komórki macierzystej Translokacja t(9;22) (chromosom Ph) Objawy kliniczne: – Niedokrwistość – Hepatosplenomegalia – Hipermetabolizm – Hiperleukocytoza: leukostaza, priapizm Przebieg kliniczny: – Faza przewlekła – Faza akceleracji (odsetek blastów 10-19%) – Faza blastyczna (odsetek blastów >20%) CML

Leukocytoza (hiperleukocytoza) >100x10 9 /l u % pacjentów Przesunięcie w lewo (od mieloblastu) Bazofilia Eozynofila Nadpłytkowość (10-20%) >1000x10 9 /l Niedokrwistość (15-20%) Aktywność LAP zmniejszona Badania cytogenetyczne i molekularne (PCR – bcr/abl) CML Badania laboratoryjne

Przewlekły zespół mieloproliferacyjny Przewlekła białaczka szpikowa (Chronic myeliod leukaemia, CML) Leukocytoza, neutrocytoza, przesunięcie w lewo Obecne blasty Eozynofilia Niedokrwistość (erytroblasty 2/100 WBC) Nadpłytkowość

Przewlekły zespół mieloproliferacyjny Czerwienica prawdziwa (Polycythemia Rubra Vera) Nadkrwistość z tendencją do mikrocytozy i hipochromii z powodu upustów krwi Leukocytoza z neutrofilią Przesunięcie w lewo Nadpłytkowość

Odczynowa neutrofilia vs leukemoid reaction fosfataza zasadowa (LAP score) ziarnistości toksyczne eozynofilia bazofila chr. Filadelfia

Neutropenia <1,5x10 9 /l Agranulocytoza <0,5x10 9 /l Zmniejszona produkcja – Niedokrwistość aplastyczna – Naciek szpiku kostnego (nowotworowy, nienowotworowy) – Zespół mielodysplastyczny (MDS) – Niedokrwistość megaloblastyczna – Infekcje: Bakteryjne: gruźlica, dur brzuszny, kiła, błonica, bruceloza, tularemia (LIMOCYTY?) Wirusowe: odra, różyczka, ospa wietrzna, świnka, CMV, wirusowe zapalenie wątroby, mononukleoza zakaźna (LIMFOCYTY?) Pasożytnicze: malaria (LIMFOCYTY?) – Polekowe!! (chemioterapia) – Radioterapia Zwiększona degradacja Zmiana dystrybucji (marginalizacja)

Zespół mielodysplastyczny Niedokrwistość oporna na leczenie, ze zwiększoną anizocytozą i liczbą retikulocytów Obecne erytroblasy 28/100 WBC Neutrocytopenia z odmłodzeniem komórkowym

Zespoły mielodysplastyczne. Jadwiga Dwilewicz-Trojaczek

MDS pierwotny Wtórny s-MDS t-MDS

MDS Cytopenia Dysplazja (dyserytro-, dysgranulo, dysmegakariopoeza) Transformacja w kierunku AML

MDS Zespoły mielodysplastyczne. Jadwiga Dwilewicz-Trojaczek

MDS

Zespół mielodysplastyczny Niedokrwistość oporna na leczenie, ze zwiększoną anizocytozą i liczbą retikulocytów Obecne erytroblasy 28/100 WBC Neutrocytopenia z odmłodzeniem komórkowym

MDS-MPS Monika Prochorec-Sobieszek – Nowotwory mielodysplastyczne/mieloproliferacyjne – nowości i problemy diagnostyczne

Pancytopenia po chemioterapii poprzedzającej transplantację szpiku Leukopenia, agranulocytoza, limfocytopenia niedokrwistość małopłytkowość

Neutropenia <1,5x10 9 /l Zwiększona degradacja – Hipersplenizm – Ciężka infekcja – Degradacja na podłożu immunologicznym – Polekowe!! – leki jako hapteny – Związana z kolagenozami (SLE, zespół Felty) Zmiana dystrybucji (marginalizacja)

Neutropenia - LEKI ALKYLUJĄCE Busulfan chlorambucil cyclophosphamide ANTYMETABOLITY methotrexate 6-mercaptopurine 5-flucitosine ANTYBIOTYKI penicyliny chloramfenicol sulfonamidy anti-TBC makrolidy prawie wszystkie PRZECIWTARCZYCO WE(wszystkie) tiouracil ANTYPSYCHOTYKI promazine risperidone clozapine P-PADACZKOWE carbamazepine phenytoin diazepam NSAID (NLPZ) ibuprofen aspirin ANTWIRUSOWE AZT Acyclovir Gancyclovir Allopurinol Colchicine Thiazides Quinine Arsenic

Eozynofilia Łagodna <1,5x10 9 /l Umiarkowana 1,5-5,0x10 9 /l Ciężka >5,0x10 9 /l Wtórna (reaktywna) – Infekcje pasożytnicze – Infekcje niepasożytnicze – Choroby alergiczne (alergiczny nieżyt nosa, atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, astma oskrzelowa, eozynofilowe zapalenie płuc, z. Churg- Straussa) – Nowotworowe (ch. Hodgkina 30%) – Choroby tkanki łącznej – Endokrynopatie (niedoczynność kory nadnerczy) – Polekowe (sulfonamidy, karbamazepina) Pierwotna – Klonalna AML, ALL MPS – Idiopatyczna – HES (z. hipereozynofilowy)

Eozynocytoza i monocytoza w przebiegu choroby pasożytniczej leukocytoza eozynocytoza monocytoza

Monocytoza 0,2-1,0x10 9 /l 1-9% leukocytów choroby zapalne – Infekcje (przewlekłe) Gruźlica, kiła, bakteryjne zapalenie wsierdzia – Choroby autoimmunologiczne SLE, RZS, zapalenie tętnicy skroniowej Choroby nowotworowe – Zespół mielodysplastyczny (MDS) – Przewlekła białaczka mielomonocytowa – AML – Ch. Hodgkina (30%) – Chłoniaki nieziarnicze – Raki – Przerzuty nowotworowe – Histiocytoza

Bazofilia 0,0-0,1x10 9 /l Ok. 1% leukocytów Alergie Endokrynopatie Infekcje Nowotwory: CML, MPS

Limfocytoza >4,0x10 9 /l Choroby wirusowe z prawidłowymi limfocytami z reaktywnymi limfocytami (mononukleoza, wzw, CMV) Choroby nowotworowe – CLL Limfocytoza względna (odsetkowa) – granulocytopenie – odra, świnka, ospa wietrzna, różyczka – Infekcje bakteryjne: gruźlica, kiła, malaria, dur brzuszny, błonica, bruceloza

CLL Proliferacja i akumulacja małych dojrzałych limfocytów we: – krwi obwodowej – szpiku kostnym – tkankach limfatycznych > 5,0x10 9 /l Odsetek atypowych komórek (prolimfocytów) <55% Limfocytoza o charakterze monoklonalnym (CD5+, CD19+, CD20+,CD23+) Łagodna monoklonalna limfocytoza (<5,0x10 9 /l)

Monoklonalna limfocytoza > 5,0x10 9 /l (>10, >100) Prolimfocyty <55% Cienie komórkowe (Gumprechta) Badanie immunofenotypowe CD5+, CD19+, CD20+,CD23+ Zaburzenia cytogenetyczne >90% chorych – Del(13q) – małe ryzyko – Del(11q), del(17q) – duże ryzyko Biopsja aspiracyjna (limfocyty >30% komórek) Trepanobiopsja szpiku kostnego – rodzaj nacieku Hipogammaglobulinemia Dodatni odczyn Coombsa (AIHA – 10-26% CLL) CLL Badania laboratoryjne

Przewlekła białaczka limfatyczna (komórki B) Leukocytoza Limfocytoza z obecnością atypowych limfocytów Niedokrwistość Małopłytkowość

Przewlekła białaczka limfatyczna w fazie zaostrzenia Leukocytoza! Limfocytoza z obecnością atypowych limfocytów Niedokrwistość Małopłytkowość Blasty

Mononukleoza zakaźna Względna limfocytoza z obecnością reaktywnych limfocytów Względna monocytoza Zwykle leukocytoza (WBC do 30 10e9/L, z bezwzględną limfocytozą Odsetek limfocytów często >60%, a niekiedy ok. 90%. Tendencja do niedokrwistości niedobarwliwej

Limfopenia <0,8x10 9 /l Głód Choroby infekcyjne – AIDS, WZW, gruźlica, grypa Leki – Cytostatyki, sterydy, immunosupresyjne Choroba Hodgkina

Pancytopenia po chemioterapii poprzedzającej transplantację szpiku Leukopenia, agranulocytoza, limfocytopenia niedokrwistość małopłytkowość

Bibliografia Roman Pińkowski. Krwinki białe: automatyczna analiza, trudności, kontrowersje