Sposoby radzenia sobie przez rodziców i nauczycieli z zachowaniami agresywnymi u dzieci z autyzmem. Prezentacja wyników badań. mgr Justyna Pilecka Wydział Studiów Edukacyjnych UAM Justyna.Pilecka@amu.edu.pl www.justyna.pilecka.glt.pl

Definicja trudnego zachowania (w tym zachowania agresywnego): Zachowanie o takiej intensywności, częstotliwości lub czasie trwania, że fizyczne bezpieczeństwo danej osoby lub innych może być poważnie zagrożone, bądź zachowanie mogące w poważnym stopniu ograniczyć sprawny dostęp do ogólnie przyjętych sposobów komunikacji społecznej. Emerson i inni 1987

Zarkowska i Clements (1989) zaproponowali następujące kryteria, które można zastosować w wielu przypadkach zachowań trudnych: Zachowanie jest niewłaściwe pod względem charakteru lub natężenia, biorąc pod uwagę wiek lub poziom rozwoju danej jednostki. Zachowanie jest niebezpieczne dla jednostki przejawiającej je (np. samookaleczanie). Zachowanie jest niebezpieczne dla innych. Zachowanie powoduje poważny stres osób mieszkających i pracujących z danym osobnikiem. Zachowanie stanowi dodatkowe poważne niebezpieczeństwo dla danej jednostki, gdyż blokuje jej możliwości zdobywania nowych umiejętności i doświadczeń. Zachowanie jest sprzeczne z ogólnie przyjętymi normami społecznymi.

Zaprezentowane zostaną wyniki badań zgromadzone za pomocą ankiety przeprowadzonej wśród rodziców dzieci z autyzmem oraz na podstawie wywiadu z nauczycielem/terapeutą.

Celem badań jest pomoc rodzicom oraz nauczycielom/terapeutom w skutecznym radzeniu sobie z zachowaniami agresywnymi występującymi u dzieci autystycznych.

Cel teoretyczny: wzbogacenie wiedzy rodziców oraz nauczycieli/terapeutów na temat stosowanych strategii radzenia sobie z zachowaniami agresywnymi, a także wskazanie sposobów, które nie przynoszą pozytywnych skutków. Cel praktyczny: zaproponowanie rodzicom oraz nauczycielom/terapeutom skutecznych metod minimalizowania zachowań agresywnych u dzieci z autyzmem.

Wyniki badań na podstawie ankiety dla rodziców: Zachowania agresywne najczęściej występujące u dziecka: niszczenie różnych przedmiotów, zrzucanie przedmiotów z mebli, rzucanie różnymi przedmiotami, uderzanie pięścią (głową) inne osoby, szczypanie, drapanie, kopanie, gryzienie, plucie. Zachowania autoagresywne występujące u dzieci najczęściej wymieniane przez rodziców: drapanie różnych części ciała aż do krwi, gryzienie ręki, bicie się ręką po twarzy lub po głowie, uderzanie ręką o różne przedmioty, uderzanie pięścią w brodę, uderzanie głową o różne przedmioty. Wymienione zachowania pojawiają się często w następujących sytuacjach: gdy dziecko nie dostaje tego co chce gdy dziecko nudzi się i nie ma co robić gdy jest hałas np. głośno gra radio lub telewizor gdy dziecku coś nie wychodzi i nie potrafi sobie z czymś poradzić w chwili wzmożonej aktywności aby zwrócić na siebie uwagę gdy każe mu się coś zrobić gdy dziecko znajduje się w gronie osób, których nie zna

Wyniki badań na podstawie ankiety dla rodziców cd. Reakcje rodziców na pojawienie się zachowania agresywnego u dziecka: zainteresowanie dziecka czymś innym ignorowanie zachowania dziecka krzyk rodziców („uspokój się”) kara słowna („przestań”, „jest mi przykro gdy się tak zachowujesz”, „nie wolno”) zwrócenie dziecku uwagi podniesionym tonem głosu kara fizyczna (klaps) Powyższe reakcje zdaniem rodziców przynoszą zamierzony skutek: często zawsze czasami rzadko

Wyniki badań na podstawie ankiety dla rodziców cd. Ocena skuteczności stosowania przez rodziców własnych sposobów niwelowania zachowań agresywnych u dziecka z autyzmem: czasami są skuteczne często są skuteczne Źródła informacji dla rodziców na temat sposobów radzenia sobie z zachowaniami agresywnymi u dzieci z autyzmem: nauczyciele / terapeuci / lekarze Internet / telewizja / książki inni rodzice dzieci z autyzmem obserwacja zachowań dziecka

Wyniki badań na podstawie wywiadu z nauczycielem/terapeutą: Reakcje nauczycieli/terapeutów w sytuacji wystąpienia zachowania agresywnego u dziecka z autyzmem: izolacja dziecka (odstawienie na bok, wystawienie dziecka za drzwi) rozmowa („lubię gdy twoje ręce są spokojne”) próba wyciszenia przy stoliku zajęcie czymś innym relaksacja, masaż przytrzymanie dziecka odbieranie żetonów Nagrody jakie stosują nauczyciele/terapeuci aby wzmocnić zachowanie pozytywne dziecka z autyzmem: słodycze pochwała słowna przytulenie odpoczynek / spacer

Wnioski: Współpraca rodziców z nauczycielami/terapeutami to istotny element pracy z dzieckiem autystycznym. Poszerzanie wiedzy i umiejętności dotyczących metod minimalizowania zachowań agresywnych u dzieci z autyzmem przez nauczycieli/terapeutów poprzez szkolenia, kursy, hospitacje koleżeńskie zajęć, superwizje.

Dziękuję Państwu za uwagę. mgr Justyna Pilecka Wydział Studiów Edukacyjnych UAM Justyna.Pilecka@amu.edu.pl www.justyna.pilecka.glt.pl