dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice Łacina Wykład monograficzny (fragmenty wybrane)
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice Nulla regula (est) sine exceptione. Nie ma reguły bez wyjątku.
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice Tullia puella Romana est. Terentia matrona Romana est. Terentia mater Tulliae est. Iulia, Aemiliae filia, Tulliae amica est. Terentia Syram vacat: Syra! Tulliae tunicam novam da! Quo properas, Tullia? - Syra rogat. In silvam cum amica propero – respondet Tullia. Puella, ae- dziewczynka rogat- pyta Romana, ae – rzymskasilva, ae- las est – jestIn z acc. – do matrona, ae – kobieta panicum z abl. – z (z kim, z czym) filia, ae –córkapropero- idę, śpieszę amica, ae –przyjaciółkarespondet- odpowiada vacat- wołaquo properas ?- dokąd idziesz ? (in silva propero- idę do lasu) tunica, ae- tunikaquo –cum properas ? – z kim idziesz ? nova, ae –nowa(cum amica propero – idę z przyjaciółką) Tullia, Iulia, Aemilia, Terentia –imiona Rzymianek; Syra -imie niewolnicy quo –dokąd ; por. Quo vadis ?- Dokąd idziesz properas – idziesz
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice Tullia et Iulia puellae Romanae sunt. Tunicae puellarum albae sunt. Puellae in silvam properant, in silva cantant et saltant. Syra puellas vocat: Tullia! Iulia ! properate! Cena parata iam est! Puellae Syrae obtemperant, in villam properant, sed Tullia maesta est et flet. Genae puellae lacrimis madidae sunt. Cur, tullia, fles? Syra puellam rogat. Et Tullia: Poenom timeo-inquit-, nam tunica nova iam sórdida est. Syra ridet et puellam nova tunica ornate. O, quam bona es, Syra! –puellae ancillam laudant.
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice alba - białalacrĭmis madĭda – mokry od łez (zwilżony łzami) In z abl. - w ; in silva – w lesielácrĭma, ae– łza Canto, cantāre- śpiewaćpoena, ae – kara Salto, saltāre- skakać, tańczyćtimĕo – boję się Voco, vocāre - wołaćinquit – mówi, powiada Cena, ae - obiad, jedzenienam – albowiem Parata, ae- przygotowanaiam – już Iam - jużsordĭda – brudna Obtémpĕro, obtemperāre - być posłusznymridet – śmieje się villa, ae - posiadłość, willa o rno, ornāre – stroić, ubierać Sed- leczquam – jak Maesa- smutnabona – dobra Flet- płaczees – jesteś Gena, ae- policzeklaudo, laudāre – chwalić Mádĭda- wilgotna, mokra Gena mádĭda - policzek wilgotny, mokry
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice Marcus Tullius Cicĕro clarus vir Romanus est. Tullius Tulliolam filiam et Marcum filium valde amat. Tullius Marcum vocat: Marce! Propĕra ad me! Puer Propĕrat et Tullius filio librum pulchrum dat. Marcus Tulliolae librum monstrat. En, Titus Marcum visĭtat. Titus Marci amīcus est. Marcus amīco quoque librum novum monstrat et fabūlam recĭtat. O Tite, - inquit- quam bonus pater meus est. Marcus Tullius Cicĕro Arpinum, oppidum in Latio situm, valde amat, nam ibi natus est. Tuscŭlum etiam, oppidum parvum, saepe visĭtat; ibi villam pulchram habet, ubi cum amĭcis saepe de philosophia dispŭtat.
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice Clarus, clara, clarum - sławny Oppĭdum, oppĭdi- miasto Vir, viri- mąż, mężczyzna Situs, sita, situm - położony Vir Romanus- Rzymianin (dosł. Mąż rzymski)Nam - albowiem Valde - bardzo, mocnoIbi- tam Amo, amare- kochaćNatus est- urodził się Ad z acc.- do; ad me – do mnieEtiam=quoque- także Liber, libri- książkaParvus, parva, parvum- mały Pulcher, pulchra, pulchrum – ładnySaepe- często Monstro, monstrae- pokazywać Dispŭto, disputāre- rozprawiać En- oto, wtem Amicus, amici- przyjaciel Quoque- także Novus, noca, nowum- nowy Fabŭla, fabŭlae- opowiadanie, bajka Recĭto, recitāre- głośno czytać Inquit (tylko w 3-ej os.)- mówi, powiada Quam - jak Bonus, bona, bonum- dobry Meus, mea, meum- mój, moja, moje
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice In villa opulenti viri Romani multi servi laborant. Multi domĭni severi sunt, servos saepe vitupĕrant et puniunt. Servi severos domĭnos non amant, sed timent. Bonos domĭnos servi laudant et amant. Etiam Marcus Tullius Cicero multos servos habet. Tiro servus domĭnum suum et Marcum, domĭni filium, valde amat. Ubi Tiro est? – Marcus rogat. At pater, Tiro in cubicŭlo suo manet, nam aeger est. Tullius medĭcos vocat et rogat: O viri boni! servum meum curate! Tiro vir bonus, doctus, et amicus meus est. Medĭci perīti servum currant, Cicěro medĭcis gratias agit et praemium dat.
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice opulentus,a,um – zamożny, bogaty suus, sua, suum – swój multi, multae, multa – wielu, liczni at – laboro, are – pracować cubicŭlum, i – sypialnia domĭnus, i – pan maneo, manēre – pozostawać, przebywać sevērus, a, um – surowy medĭcus, i – lekarz vitupěro, are – karcić, ganić curo, are – leczyć puniunt – karzą doctus, a, um – uczony, wykształcony sed – lecz perītus, a, um – doświadczony, biegły haběo, habēre – mieć praemium, i – nagroda
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice Latium in Italia est. Incolae Latii Latini erant. Latium patria linguae Latinae erat. Multae et pulchrae villae virorum Romanorum in Italia erant. Cur heri in schola non eras? – Titus Marcum rogat. Et Marcus Cum paedagogo meo – inquit – in villā nostrā eram. Tusculanum pulchrum est. Placet – ne tibi villă nostră? Valde mihi placet – Titus respondet, et Tusculanum vestrum libenter visito; in horto, ubi plantae pulchrae sunt, ambulare mihi placet.
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice Pueri Romani cum paedagogis in scholam properant. Paedagogi, viri docti, sed servi errant. Puellae domi manent. Pueros magister legěre, scriběre, recitare docet. Puellas mater domi docet. In tabŭla magistrum et discipŭlos videtis. Magister librum habet, pueri tabulas et stilos tenent. Pueri in tabulis sententias scribunt, deinde recĭtant. Magister bonus pulchre recĭtat, pueri libenter audiunt; magister malus male recĭtat: pueri dormiunt. Sed magister virgam habet et pueros verběrat. Orbilius, Horatii poetae magister, severus erat; Horatius Orbilium per iocum plagosumdicit, nam saepe pueris plagas dabat. Discipuli magistri verba memoria tenent: Discĭte pueri! Non scholae, sed vitae discĭmus!
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice domi – w domu malus, a, um – zły magister, magistri – nauczyciel male - źle doceo, docēre – uczyć dormio, dormīre - spać tabŭla, ae – obrazek, tabliczka virga, ae – gałązka, rózga discipŭlus, i – uczeń verběro, āre – bić, chłostać video, vidēre – widzieć iocus, i - żart stilus, i – rylec per iocum – w żarcie, żartem teněo, tenēre – trzymać plaga, ae – raz, uderzenie sententia, ae – zdanie, myśl plagas dare – wymierzać razy, bić deinde – następnie, potem plago sus – skłonny do bicia pulchre – ładnie, pięknie memoria teněo, tenēre – pamiętać, dosł. zatrzymywać w pamięci libenter – chętnie disco, discěre – uczyć się audio, audi re - słuchać
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice Graeci et Romani multos deos et multas deas colebant, multis deis deabusque apud aras et in templis sacrificabant. In Foro Romano rotundum templum Vestae deae erat, ubi Virgĭnes Vestāles ignem perpetŭum custodiebant; non procul Atrium Vestae erat, ubi Virgĭnes Vestāles habitabant. Etiam matronae Romanae deabus sacrificabant et festa dearum celebrabant.
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice Graecus, i – GrekVirgĭnes Vestāles – dziewice Westalki, kapłanki Westy Romanus, i – Rzymianinignis – ogień deus, dei – bóg perpetuum, a, um - wieczny dea, deae – bogini custodio, custodire – strzec, pilnować colo, colěre – czcić procul - daleko ara, arae – ołtarz Atrium Vestae – Atrium Westy, mieszkania Westalek apud – przy, u templum, templi – świątynia celěbro, are – uroczyście obchodzić rotundus, a, um – okrągły Forum, i – Forum, rynek festum, i – święto sacrifĭco, are – składać ofiary habĭto, are - mieszkać
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice Exercĭtus Romanus de equitatu et peditatu constabat. Exercĭtus Romanus pro patriā pugnabat et victoriă exercitŭum gloriam magnam patriae parabat. Exercitŭi Romano popŭlus gratias agebat, nam oppĭda, vicos, agros, templa deorum defendebat. Poetae saepe laudant exercĭtus, qui patriam defendunt, et de exercitŭum victoriis saepe narrant. Cornŭa et tubae exercĭtum ad pugnam vocant. In tabŭla milĭtem (żołnierza), qui (który) cornu canit, vides. Etiam cervi cornŭa habent et cornĭbus certant. Viri, qui (którzy) cervos necant, cornŭa cervorum servant aut magno pretio vendunt.
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice equitatus, us – konnica defendo, defendĕre – bronić equus, i – koń saepe – często peditatus, us – piechotacornu, us – róg consto, are – składać się tuba, ae – trąba pro patrīa – za ojczyznę, w obronie cornu, caněre – grać na rogu ojczyzny cervus, i – jeleń pugno, are – walczyć certo, are – walczyć victoria, ae – zwycięstwo neco, are – zabijać gloria, ae – sława, chwała servo, are – przechowywać, paro, are – zgotować, przynieść zachowywać popŭlus, i – naród pretium, i – cena vicus, i – wieś, wioska magno pretio – za wielką cenę, ager, agri – rola, pole drogo vendo, venděre - sprzedawać
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice Specta tabŭlam! En domum Romanam vides. Specta altěram tabŭlam: domum Romanam Graeco exemplo aedificatam vides. In prima tabula ostiu, vestibŭlum, atrium, tablīnum, cubicŭla sunt, in altěra etiam peristylium, Graeco modo paratum, statuis ornatum est. Post domum hortus erat, ubi pulchrae et multae plantae errant. Tullia amicae rubras et albas rosas et lilia alba dat. Etiam violae pulchrae sunt.
dr Joanna Ożarowska - Sobieraj Katowice specto, are – patrzeć, spojrzeć Graeco modo = Graeco exemplo alter, altěra, altěrum – drugi statua, ae – posąg exemplum, i – przykład, wzór ornatus, a, um – ozdobiony Graeco exemplo – na wzór grecki post – po, za, poza ostium, i – wejście post domum – za domem vestibŭlum, i – przedsionek, hortus, i – ogród przedpokój planta, ae – roślina atrium, i – atrium ruber, rubra, rubrum – czerwony impluvium, i – zbiornik wody lilium, i – lilia tablinum, i – pokój – gabinet rosa, rosae – róża peristylium, i - perystyl viola, ae – fiołek modus, i – sposób