proces formularny innowacje procesu kognicyjnego Prawo procesowe III proces formularny innowacje procesu kognicyjnego

Ustawa XII tablic Tabula I Tablica I 1. Si in ius vocat ito. Ni it, antestamino: igitur em capito. 2. Si calvitur pedemve struit, manum endo iacito. 3. Si morbus aevitasve vitium escit, qui in ius vocabit iumentum dato. Si nolet, arceram ne sternito. 1. Jeśli powód wzywa do sądu, niech pozwany idzie. Jeśli pozwany nie idzie, niech będą wezwani świadkowie: wtedy powód niech go pochwyci. 2. Jeśli pozwany ociąga się lub ucieka, niech go powód zatrzyma. 3. Jeśli choroba lub wiek pozwanego będą przeszkodą, niech powód da zaprzęg. Jeśli pozwany nie chce, niech nie wyścieła powozu.

8. Post meridiem praesenti litem addicito. 4. Adsiduo vindex adsiduus esto; proletario iam civi quis volet vindex esto. 6. Rem ubi pacunt, orato. 7. Ni pacunt, in comitio aut in foro ante meridiem caussam coiciunto. Com peroranto ambo praesentes. 8. Post meridiem praesenti litem addicito. 4. Bogatemu poręczycielem niech będzie bogaty, biednemu zaś obywatelowi kto chce, niech będzie poręczycielem. 6. Skoro zawrą ugodę, niech pretor ogłosi. 7. Jeśli nie zawrą ugody, niech stawią się na sprawę przed południem w miejscu zgromadzeń ludowych lub w miejscu odbywania sądu. Niech przemawiają, gdy obaj są obecni. 8. Po południu niech sędzia przysądzi przedmiot sporu na korzyść obecnego.

Postępowanie in iure, in ius vocatio vadimonium editio actionis gdzie przed pretorem wymagana jest równoczesna obecność obu stron in ius vocatio vadimonium editio actionis postulatio actionis

sposoby zakończenia procesu już w fazie in iure 1. denegatio actionis 2. confessio in iure (confessus pro iudicato est) 3. iusiurandum 4. tranactio

indefensus indefensio przełamywana inaczej gdy actio in rem (actio ad exhibendum) actio in personam (missio in bona)

obrona przez pozwanego 1. zaprzeczenie bezpodstawne zaprzeczenie – infitiatio (lis infitiando crescit in duplum) 2. zarzut procesowy – exceptio peremptoria dilatoria

litis contestatio 2. moment decydujący o stanie faktycznym 1. konsumpcja uprawnienia procesowego exceptio rei in iudicium deductae - exceptio rei iudicatae 2. moment decydujący o stanie faktycznym przekształcenie materialnoprawnego obowiązku świadczenia (dare oportere) w procesowy (condemnari oportere). [„uwiecznienie” zobowiązań osobistych i zaostrzenie odpowiedzialności pozwanego]

formuła procesowa zwyczajne części formuły nadzwyczajne części formuły

nadzwyczajne: praescriptio pro actore, exceptio części formuły zwyczajne: nominatio, intentio, condemnatio, demonstratio, adiudicatio nadzwyczajne: praescriptio pro actore, exceptio

Postępowanie apud iudicem zaoczność możliwa (Tab. I.8 - Po południu niech sędzia przysądzi przedmiot sporu na korzyść obecnego.) dowody: świadkowie zeznania stron dowód z biegłych dowód z dokumentów

condemnatio pecuniaria z czym w actiones in rem próbowano radzić sobie pośrednio przez wprowadzanie clausula arbitraria vel restitutoria: „i na podstawie twojego rozstrzygnięcia sędzio powodowi nie zostanie oddany”

wyrok to sententia, iudicatum zasądzenie uwolnienie ukształtowanie nowego stosunku prawnego res iudicata (stąd exceptio rei iudicatae)

wykonanie wyroku actio iudicati

egzekucja osobista uniwersalna majątkowa: 1. venditio bonorum missio in bona proscriptio magister bonorum bonorum emptor 2. cessio bonorum beneficium competentiae majątkowa syngularna – distractio bonorum

Proces kognicyjny

INNOWACJE pozew jest pisemny, wezwanie do sądu urzędowe bez podziału się na dwie fazy od początku proces może się toczyć bez udziału drugiej strony litis contestatio nie powoduje konsumpcji sąd powinien znać prawo, dowody dostarczają strony: facta probantur, iura novit curia – faktów się dowodzi, a prawo zna sąd, da mihi facta, dabo tibi ius – daj mi fakty, wskażę ci prawo

waga czy popularność poszczególnych środków dowodowych zostaje odwrócona testis unus testis nullus – jeden świadek, żaden świadek zasądzenie na wydanie rzeczy jest możliwe środek zaskarżenia wyroków w postaci apelacji suspensywność - zawieszenie wykonania i prawomocności wyroku dewolutywność - przeniesienie rozpatrywania sprawy do wyższej instancji inna „kolejność „egzekucji