Ku czemu zmierza bibliografia XXI wieku? Jadwiga Sadowska Uniwersytet w Białymstoku Instytut Filologii Polskiej Zakład Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa

Bibliografia XXI wieku Co zostało z międzynarodowych programów bibliograficznych? Jaka była bibliografia 30-20-10 lat temu? Jaki wpływ na rozwój bibliografii ma technologia (Internet)? Czego oczekuje się od współczesnej bibliografii? Jaka będzie bibliografia za lat ….?

Program UBC – Universal Bibliographic Control UBC – Program Powszechnej Rejestracji Bibliograficznej (Grenoble 1973) Idea jednolitej bibliografii narodowej. każdy kraj opracowuje swoje piśmiennictwo narodowe każdy kraj stosuje się do norm międzynarodowych (ISBD – International Standard Bibliographic Description,1969-1973-) każdy kraj udostępnia swoją bibliografię narodową innym (drukowaną, elektroniczną) MARC (UBC/IM)

Kongres w Paryżu 1977 UBC/IM (Universal Bibliographic Control/International MARC Programme) ISBD Bibliografie narodowe priorytety rejestracji, postać, układ, selekcja status i zadania narodowych central bibliograficznych odpowiedzialność za bibliografię narodową, normy, statystykę wydawniczą, CIP, ISBN/ISSN prawodawstwo EO

Kongres w Kopenhadze 1998 Dokumenty elektroniczne sieciowe Priorytety rejestracji (każdy kraj decyduje o tym, co zdoła zarejestrować) Współkatalogowanie/współtworzenie Postać bibliografii (komplementarność) drukowana elektroniczna (CD ROM, online) mikroformy

Etapy rozwoju bibliografii w formie elektronicznej Etap pierwszy Współistnienie wersji drukowanej z bibliograficzną bazą danych Bd jako odzwierciedlenie bibliografii drukowanej Bibliografia drukowana z bd Opis bibliograficzny „tradycyjny” w formacie MARC Jedna instytucja sprawcza

Etapy rozwoju bibliografii w wersji elektronicznej Etap drugi „odrywanie się” bd od wersji tradycyjnej częściowa rezygnacja z druku poszerzanie elementów opisu dokumentu (dane adresowe wydawcy, afiliacja autora, powiązanie dokumentu, streszczenia), bazy bibliograficzno-abstraktowe współtworzenie przez kilka ośrodków

Bibliografia po 2000 roku Stan bibliografii na świecie Opisy bibliograficzne ujednolicone (ISBD, AACR2) Hasła wzorcowe ujednolicone Format MARC21 (przewaga) Bibliografia jako baza danych i jeszcze drukowana lub w PDF Bibliografia w Internecie Bibliografia współtworzona Główny problem: dokumenty elektroniczne w sieci

UBC/IM 2003 - zakończenie programu UBC/IM Format UNIMARC – nadzór nad rozwojem Biblioteka Narodowa Portugalii Pozostałe zagadnienia – Alliance for Bibliographic Standards), czyli porozumienie między IFLA a CDNL - Conference of Directors of National Libraries

UBC/IM – IABS (cele) UBC/IM (Univeral Bibliographic Control/International MARC): koordynacja rozwoju standardów rejestracji bibliograficznej na gruncie narodowym usprawnienie międzynarodowej wymiany informacji bibliograficznej. IABS (International Alliance for Bibliographic Standards) : utrzymywanie, promocja i harmonizacja istniejących standardów służby bibliograficznej i informacyjnej, długoterminowe archiwizowanie zasobów elektronicznych.

Wytyczne IFLA i Biblioteki Kongresu (LC) 2008 opracowania dotyczące przyszłości rejestracji bibliograficznej: LC: On the Record : Report of The Library of Congress Working Group on the Future of Bibliographic Control IFLA: Guidelines for National Bibliographies in the Electronic Age

Wytyczne IFLA dla bibliografii narodowych (2008) Bibliografia narodowa i inne źródła informacji (katalogi biblioteczne, wydawnicze, dostawcy informacji typu Amazon) Badania użyteczności bibliografii (użytkownicy końcowi, bibliotekarze, księgarze, wydawcy)

Wytyczne IFLA Nierealność rejestrowania całości bieżącej produkcji wydawniczej. Selekcja dokumentów elektronicznych (maile, chaty, aplikacje, reklamy, gazety …). Rejestrować to, co wartościowe.

Wytyczne IFLA Format zapisu danych: MARC? XML? … Nowy format danych zbędny Konwersja formatów umożliwiająca dostęp do bibliografii przez wyszukiwarki internetowe (np. Google).

Wytyczne IFLA - wnioski 1. Konieczna współpraca środowiska bibliograficznego i bibliotekarskiego z wydawcami, księgarzami, autorami oraz użytkownikami

Wytyczne IFLA - wnioski 2. Zwrócenie uwagi na opracowanie i udostępnianie informacji o zbiorach specjalnych. 3. Rozważenie współpracy z ośrodkami, które zajmują się digitalizacją zbiorów.

Raport Biblioteki Kongresu (2008) 2006-2008 Grupa robocza przy LC badała: użytkowników bibliografii i wykorzystanie danych bibliograficznych, struktury i standardy rejestracji bibliograficznej, efektywność (ekonomiczność) i organizację prac bibliograficznych.

Raport Biblioteki Kongresu 1. Zwiększyć efektywność tworzenia rekordów bibliograficznych Eliminacja dublowania; usprawnienie współpracy; wykorzystanie informacji księgarskiej i wydawniczej, katalogowej Dopracować standardy (uprościć?) Wykorzystać charakterystyki treściowe dokumentów (CHWD) istniejące w sieci (abstrakty, recenzje, tagi) Dopracować automatyczną wymianę danych (konwersję) między formatami MARC, CIP, ONIX (Online Information Exchange) Pomoc wydawców, księgarzy, autorów i czytelników przy tworzeniu rekordów haseł wzorcowych (KHW)

Raport Biblioteki Kongresu PCC 2010, czyli Program for Cooperative Cataloging (USA) zakłada udział przy współkatalogowaniu również indywidualnych osób

Raport Biblioteki Kongresu 2. Skupienie się na opracowaniu i udostępnieniu materiałów unikatowych, mających znaczenie w edukacji i badaniach naukowych (archiwaliów, rękopisów, materiałów dźwiękowych i graficznych, fotografii i map) Zróżnicowanie stopnia szczegółowości opisu w zależności od typu dokumentu (III stopień?) Przyspieszenie opracowania

Raport Biblioteki Kongresu 3. Rozwiązania technologiczne. Rola Internetu Udostępnienie baz danych przeglądarkom internetowym Przygotowanie formatu czytelnego dla przeglądarek (format automatycznej wymiany danych)

Raport Biblioteki Kongresu 4. Środowisko użytkowników informacji bibliograficznej Zmiana zasad wyszukiwania bibliotecznego, dostosowanie do sposobów wyszukiwarek internetowych (rangowanie, grupowanie) Przyjmowanie danych od użytkowników (tagi, współtworzenie bd) Uproszczenie języków informacyjno-wyszukiwawczych (LCSH, ewentualnie innych JIW)

Raport Biblioteki Kongresu 5. Umocnienie pozycji bibliotekarza poprzez edukację oraz rozwój badań ilościowych i jakościowych dotyczących kosztów, zysków i wartości informacji bibliograficznej, m.in. wpływu globalizacji na jakość lub wartość tej informacji. Standaryzacja programów nauczania z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa. Wolny dostęp w Internecie lub przynajmniej w przystępnej cenie, udostępnianie na zasadzie e-learningu.

Raport Biblioteki Kongresu Wnioski ogólne. Przyszłość bibliografii bibliografia zdecentralizowana oparta na współpracy bibliotek, użytkowników (księgarzy, wydawców), sektora prywatnego Jedno źródło informacji bibliograficznej (bibliografia + kolekcje biblioteczne) Inne pojmowanie uniwersum bibliograficznego (udział bibliotek, księgarstwa, wydawnictw, twórców baz danych) Katalogowanie rozproszone

Opis bibliograficzny ISBD – International Standard Bibliographic Description (IFLA) AACR2 – Anglo-American Cataloguing Rules, wersja druga (Biblioteka Kongresu, Biblioteka Brytyjska) RDA – Resources Description and Access

Format MARC 1965 – LCMARC (Biblioteka Kongresu) 1978 – UNIMARC (IFLA) Lata 80. Formaty narodowe: MARC-BN, HUNMARC, FINMARC, DANMARC, RUSMARC, MAB …. 2000 – MARC21 2000 – DC (Dublin Core)

Zawartość bibliografii narodowych Kongres w Paryżu (1977) Podział dokumentów na 3 grupy, minimum: Książki Pierwsze numery nowych czasopism Dokumenty rządowe Kongres w Kopenhadze (1998) Tzw. Minimum Pozostałe typy wg uznania i możliwości narodowych central bibliograficznych Raport LC - Zmiana priorytetów: dokumenty rzadkie, rękopisy

Forma bibliografii Kongres w Paryżu (1977): Drukowana (podstawowa), mikrofisze, taśmy magnetyczne Kongres w Kopenhadze (1998): Komplementarne: drukowana, elektroniczna, mikrofisze Od 2000 r.: Rezygnacja z formy drukowanej, CD, mikrofisz Baza danych w Internecie Forma PDF

Organizacja prac Jedna instytucja/biblioteka Współtworzenie (biblioteki) 1993 – British National Bibliography Czechy, Litwa, Finlandia … 1998 – BazTech Bibliografie regionalne, dziedzinowe Współtworzenie (biblioteki + księgarze + wydawcy + inni)

Bibliografia 2.0 Udział nieprofesjonalistów „pomoc” zewnętrzna w uzupełnianiu bibliografii Tzw. tagi (słowa kluczowe) Komentarze, uwagi, propozycje