Logopedia w pigułce, czyli co każdy rodzic wiedzieć powinien. . .

Rodzice niejednokrotnie zastanawiają się nad tym czy mowa jego dziecka rozwija się prawidłowo. Kilka wskazówek, które przygotowałam pozwolą ocenić na jakim etapie znajduje się mowa Państwa dziecka , a wspólne zabawy i ćwiczenia pozwolą miło spędzić czas i umocnić rodzinne relacje.

Dziecko 3 - letnie powinno wymawiać następujące głoski: samogłoski: a, e, ę, o, i, y, u spółgłoski: p (pan) pi (piłka) b(buty) bi(biały) m (mama) mi (miś) ł (łapa) f (fale) fi (film) w (woda) wi (wianek) t (tata) d (domek) n(noga) ni (niebo) l(lala) li (liść) j (jagody) si(siano) zi(ziemia) ci(ciocia) dzi (dzieci) k (kot) ki(kino) g (guma) gi (gil) ch(chata) chi(chinka) Czy Państwa dziecko potrafi tak mówić?

Dziecko 4 - letnie powinno wymawiać następujące głoski: samogłoski: a, ą, e, ę, o, i, y, u spółgłoski: p(pal) pi (piec) b (butelka) bi (bilet) m(małpa) mi( miska) ł(łata) f(fotel) fi (figa) w(wózek) wi(wiosło) t(taca) d(deska) n(namiot) ni(nitka) l(laska) li(lipa) j(jajko) si(sitko) zi(zimny) ci(ciastko) dzi(dzień) k(kogut) ki(kino) g(guma) gi(gips) ch(chusta) chi(cichot) s (sałata) z(zabawki) c(cegła) dz(dzbanek) Czy Państwa dziecko potrafi tak mówić?

Dziecko 5 - letnie powinno wymawiać następujące głoski: samogłoski: a, ą, e, ę, o, i, y, u spółgłoski: p (paw) pi (piana) b(bułeczka) bi(biuro) m(maczuga) mi(miecz) ł (łóżko) f(fartuszek) fi(figura) w(warzywa) wi(wierzba) t(taczka) d(daszek) n(nosze) ni(niebo) l(leżak) li(list) j(jarzębina) si(siwy) zi(ziarno) ci(cisza) dzi(dziura) k(kosz) ki(kibic) g(grzebień) gi (gitara) ch(chrząszcz) chi(chirurg) s(susza) z(zboże) c(cukier) dz(dzwoneczek) sz(szachy) ż(żyrafa) cz(czosnek) dż(dżem) Czy Państwa dziecko potrafi tak mówić?

Wyrazy dźwiękonaśladowcze, a rozwój mowy dziecka… Niezależnie od tego w jakiej części świata żyje dziecko, wyrazy dźwiękonaśladowcze stanowią bardzo ważny etap w mowie każdego z nich. Proponowane zestawy stanowią materiał do zabaw słowami, a ponieważ oparte są o prawidła wymowy polskiej, stwarzają szansę nauki poprawnej polszczyzny.

Rozwijanie i usprawnianie funkcji aparatu artykulacyjnego u dzieci 3-letnich: naśladowanie m. in. :krówki – muuuu kurki: ko ko ko kózki- meee… baranka- beee… bociana- kleee… wilka- ułu ułu ułu….. osiołka- io io io io….. poganiania konika- wio wio wio …. przeganiania kurki- a sio a sio a sio….. wietrzyka- f f f f f…. trzmiela- w w w w w…..

u dzieci 4-letnich: naśladowanie: syczenia gąski lub węża –ssssss pneumatycznego zamykania drzwi w autobusie- psss… bzyczenia owadów: bzzz….. u dzieci 5 –letnich: szumu drzew, wiatru: szszszsz… lecącego samolotu: żżżżżż….. krakania wrony: kra kra kra…. warczącego psa: wrrr wrrr ….. zimna: brrr brrr brrr…… lecącego ptaszka: frrr frrr frrr….

Melodię mowy ćwiczą…. Wyrazy dźwiękonaśladowcze zakończone na samogłoskę, którą podczas mówienia wydłuża się, np.. - meee - kózka - beee - baranek - muuu - krówka - ułuuuu- wilk e-o e-o e-o e-o- samochód policyjny e-u e-u –e-u – straż pożarna iha iha iha – konik kukurykuuuu – kogut ko ko ko… -kura

Właściwe akcentowanie… Akcent w języku polskim pada na przedostatnią sylabę wyrazu, aby utrwalić nawyk prawidłowego akcentowania, możemy bawić się z dzieckiem onomatopejami: halo halo- w naśladowaniu rozmowy telefonicznej kuku kuku – głos kukułki kici kici- wołanie kotka gruchu gruchu- głos gołąbka chlupu chlupu- mycie rąk taś taś- wołanie kaczki

Z akcentowaniem wiąże się natężenie głosu… czego obraz dają takie wyrazy dźwiękonaśladowcze, jak: a psik- kichanie hyc hyc – skakanie zająca bęc- upadek bach- uderzenie, upadek pif paf- strzelanie puk puk- pukanie kap kap- kapanie np. wody

Zabawy słuchowe dla dzieci 3-4 letnich rozpoznawanie naturalnych dźwięków z otoczenia np. otwieranie i zamykanie drzwi, przekręcanie klucza w drzwiach, dźwięki charakterystyczne dla różnorodnych pojazdów i urządzeń domowych, szukanie ukrytych źródeł dźwięku np. zegara, radia, rozpoznawanie dźwięków instrumentów muzycznych, określanie ilości dźwięków, głośności i tempa, naśladowanie dźwięków z otoczenia, wystukiwanie, wytupywanie, wyklaskiwanie rytmu piosenek i wierszy, ilustrowanie ruchem treści wierszy i piosenek, malowanie obrazków kojarzących się ze słuchaną przez dzieci muzyką,

Zabawy słuchowe dla dzieci 5-6 letnich zabawa w kończenie wyrazów: wskazywanych na obrazku bez wizualnej podpowiedzi wyodrębnianie słów w zdaniu w różny sposób – wrzucanie do kosza, pojemnika np. piłeczek, koralików, klocków zabawa w rymy- dobieranie par wyrazów, które się rymują wyodrębnianie samogłoski nagłosowej (rozpoczynającej wyraz), podawanie imion lub innych wyrazów, które zaczynają się na nią gry planszowe, podczas których dziecko wyodrębnia pierwszą bądź ostatnią sylabę w wyrazie, dobiera nazwy parami

Ćwiczenia oddechowe wdech nosem, wydech nosem; wdech jedną dziurką nosa, wydech drugą; zdmuchiwanie kawałków waty na gładkiej powierzchni; powolne nadmuchiwanie balonika; wąchanie kwiatków (wdech nosem, wydech ustami); puszczanie baniek mydlanych; zanurzamy rurkę w wodzie, nabieramy powietrza przez nos, wydychamy przez rurkę; zdmuchiwanie świeczki tak aby nie zgasł płomień (wdech nosem - wydech ustami), ćwiczenia w oddychaniu przeponą, ćwiczenia oddechowe wspomagane ruchem rąk, nóg.

Ćwiczenia języka kierowanie języka w kąciki ust w prawo i w lewo; unoszenie języka na górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego; dotykanie językiem zębów trzonowych dolnych i górnych; liczenie językiem zębów dolnych i górnych; mlaskanie czubkiem język, środkiem języka przyssanie języka do podniebienia miękkiego przy szeroko otwartych ustach; masowanie językiem podniebienia; czubek języka unosimy do góry zębów, otwieranie i zamykanie ust z takim samym położeniem języka (to samo ćwiczenie, kiedy język dotyka dolnych zębów); czubek języka unosimy raz do góry, raz na dół;

Ćwiczenia warg szerokie otwieranie i zamykanie warg; układanie górnej wargi na dolnej i odwrotnie; ssanie wargi górnej i dolnej; wysuwanie warg do przodu, ściąganie ich i przesuwanie w kąciki ust w prawo, w lewo, wykonywanie ruchu okrężnego; dolną wargą zasłaniamy zęby górne, dolną zęby dolne - w takiej pozycji otwieramy i zamykamy buzię; dmuchanie przez złączone wargi; nadymanie policzków; ściągamy wargi jak do głoski "u", robimy ryjek i podciągamy górną wargę do nosa; ściągamy wargi jak wyżej i wciągamy policzki do wewnątrz buzi; dodajemy cmokanie

Poznane wcześniej ćwiczenia można wykorzystać do układania opowiadań logopedycznych, prezentowania wierszyków, wspaniałej zabawy np.:

Pewnego dnia przy ulicy Szałasowej wybuchł pożar Pewnego dnia przy ulicy Szałasowej wybuchł pożar. Pani Szostkowa zadzwoniła do straży pożarnej. Strażak Staszek szybko wskoczył do wozu i „na sygnale” pojechał do pożaru (dziecko wymawia połączenie samogłosek e-o, e-o, e-o). Na miejscu zobaczył, że płonie dach (układa dolną wargę na górną wargę) i parter (układa górną wargę na dolną wargę). Rozwinął wąż (tworzy rulonik z języka) i zaczął gasić płomienie. Strażak biegał po całym domu, gasząc ogień (dziecko przesuwa czubkiem języka po górnych zębach, podniebieniu górnym i dolnych zębach). Nagle zabrakło wody. Staszek postanowił gasić ogień piaskiem (wysuwa i chowa szeroki i płaski język). W końcu ogień zgasł, słychać było tylko syk (wymawia – sss….).Strażak raz jeszcze sprawdził wszystkie pomieszczenia w domu ( dziecko czubkiem języka dotyka podniebienia górnego, górnych zębów, wewnętrznej strony policzków, dolnych zębów i podniebienia dolnego).Wokół rozległy się oklaski (klaszcze – uderzając szerokim językiem o podniebienie). Strażak Staszek zadowolony z wykonanej pracy (dziecko szeroko się uśmiecha) odjechał wozem strażackim ( wykonuje motorek wargami).

„Ko, ko, ko, kwa, kwa, kwa, kto mój język zna?” Ewa Stadtmuller    Jestem mały poliglota, Bo rozumiem psa i kota, Ptasi język także znam, Zaraz udowodnię wam. Kotek miskę mleka miał. Pyszne było- miaukną:….. Piesek tez by pewnie chciał, szczeka głośno: ……. Małej myszce ser się śni, Piszczy cicho: ……… Kurka zniosła jajek sto, Gdacze o tym: …… Kaczka śliczne piórka ma, Kwacze dumnie: ……. Nad jeziorem żabek tłum Kumka sobie….. Jak to dobrze kumie, kumie, Że ktoś po żabiemu umie.

Umawiamy się z dzieckiem że kiedy usłyszy nazwę ptaka, naśladuje jego głos Na przyjęciu u kury i koguta zebrała się cała ptasia rodzina. Kura z radością pełniła rolę gospodyni. Witała wszystkich miłym słowem. Bocianowi powiedziała, że ma piękny czarno-biały fraczek. Zwróciła uwagę na nowe korale indyka. Pogawędziła z gołąbkami o ich nowym mieszkaniu na wieży ratusza. Uśmiechnęła się radośnie do przechodzących obok przyjaciółek- kaczki i gąski. Kiedy pocieszała zmartwionego chorobą synka wróbla, przyszedł kogut z wiadomością, że kolacja gotowa. Kura zaprosiła gości na poczęstunek. Zastanawiała się, dlaczego nie ma wrony i kukułki. W tym momencie otworzyły się drzwi i stanęły w nich obie spóźnialskie. Wszystkie ptaki zasiadły do stołu.

Wyobraź sobie, że jesteś pieskiem Azorkiem, który zapomniał, gdzie zakopał kość. Odszukaj ją naśladując węszenie i wodząc palcem po liniach.

Literatura: Antos D., Demel G., Styczek I., Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy, W-wa 1971 Sprawka R., Graban J., Logopedyczne zabawy grupowe dla dzieci od 4 do 7 lat, Gdańsk 2004 Sachajska E., Uczymy poprawnej wymowy, WSiP , 1987 Szłapa K., Cmokaj, dmuchaj, parskaj, chuchaj – ćwiczenia oddechowe i artykulacyjne dla najmłodszych, Gdańsk 2004 Stadtmuller E., Ko ko ko, kwa kwa kwa, kto mój język zna, Opracowanie prezentacji: Marzenna Merwa- logopeda