2. Układ narządów artykulacyjnych przy wymowie wybranych głosek. 1. Klasyfikacja głosek języka polskiego. 2. Układ narządów artykulacyjnych przy wymowie wybranych głosek.

GŁOSKI JĘZYKA POLSKIEGO Głoski języka polskiego możemy podzielić na dwie podstawowe grupy: Samogłoski –a, o, e, u, i, y; Spółgłoski – b, c, d, f, g, h, k, l, m, n, p, r, s, t, w, z, ź, ż; oraz ich miękkie odpowiedniki. Jest jeszcze grupa głosek, które znajdują się w pasie przejściowym między samogłoskami a spółgłoskami. Są to ł i j zwane półsamogłoskami, półspółgłoskami lub samogłoskami niesylabicznymi. Samogłoski zasadniczo składają się z tonów, wymawiane są przy stosunkowo dużym rozwarciu ust- noszą nazwę głosek otwartych, są dźwięczne i zwykle pełnią funkcję zgłoskotwórczą, czyli są koniecznym składnikiem sylaby.

Spółgłoski zaś są szmerami lub połączeniami tonów ze szmerami; przy ich wymawianiu stopień zbliżenia narządów mowy w jamie ustnej jest znaczny; ponadto spółgłoski mogą być dźwięczne lub bezdźwięczne oraz nie mogą pełnić funkcji zgłoskotwórczych i nie są konieczne w budowie sylaby. Przy artykulacji samogłosek zasadnicze znaczenie mają ruchy języka: poziome – wyróżniamy wtedy samogłoski przednie, środkowe i tylne oraz Pionowe – wyróżniamy wtedy samogłoski wysokie, średnie i niskie.

Trójkąt samogłoskowy opracowany przez Tytusa Benni.

Spółgłoski języka polskiego dzielimy wg następujących kryteriów: stopień zbliżenia narządów mowy półotwarte – przy jednoczesnym rozwarciu narządów mowy w trakcie artykulacji tworzą się zwarcia (m, mi, n, ni, r, ł, l, li); szczelinowe – w trakcie artykulacji narządy mowy zbliżają się do siebie tworząc szczelinę dla przepływającego powietrza (f, w, s, z, sz, ż, h i ich miękkie odpowiedniki); zwarto-szczelinowe – w czasie artykulacji głoski tworzy się zwarcie , które stopniowo przechodzi w szczelinę ( c, dz, cz, dż i ich miękkie odpowiedniki); zwarte – pełne zwarcie w jamie ustnej kończy się krótkim wybuchem (p, b, t, d, k, g i ich miękkie odpowiedniki);

miejsce artykulacji wargowe: dwuwargowe (p, b, m i ich miękkie odpowiedniki), wargowo-zębowe (f, w i ich miękkie odpowiedniki); przedniojęzykowe: przedniojęzykowe-zębowe (t, d, c, dz, s, z, n i ich miękkie odpowiedniki), przedniojęzykowo-dziąsłowe (sz, ż, cz, dż, r, l i ich miękkie odpowiedniki); środkowojęzykowe (ś, ź, ć, dź, ń, ki, gi, hi); tylnojęzykowe (k, g, h); udział wiązadeł głosowych dźwięczne (b, m, w, d, dz, z, n, ż, r, ł, dż, g i ich miękkie odpowiedniki), bezdźwięczne (p, f, t, c, s, sz, cz, h i ich miękkie odpowiedniki);

droga przepływu powietrza ustne – przy wymawianiu podniebienie miękkie wraz z języczkiem przylega do tylnej ściany jamy gardłowej a powietrze wydostaje się wyłącznie przez jamę ustną, nosowe-przy wymawianiu języczek jest opuszczony i część powietrza swobodnie przepływa przez jamę nosową;

Tak wygląda buzia przy wymowie głosek „s”, „z”, „c”, „dz”: szeroki uśmiech, zęby przybliżone, język za dolnymi zębami.

Tak wygląda buzia przy wymowie głosek „ś”, „ź”, „ć”, „dź”: wargi lekko wysunięte do przodu, zęby przybliżone, środek języka uniesiony.

Tak wygląda buzia przy wymowie głoski „l”: wargi rozwarte a język unosi się do wałeczków dziąsłowych.

Tak wygląda buzia przy wymowie głosek „sz”, „ż”, „cz”, „dż”: usta do przodu, zęby przybliżone , język zbliżony do wałeczków dziąsłowych.

Tak wygląda buzia przy wymowie głosek „f” i „w”. Wargi rozchylone, dolna zbliża się do górnych zębów a język swobodnie leży w jamie ustnej. Tak wyglądają narządy artykulacyjne przy wymowie głosek „k” i „g”. Wargi rozchylone, lekko wysunięte do przodu a tył języka unosi się do góry.

Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „O” Dziecko układa wargi w koło i wysuwa lekko do przodu. Masa języka nieznacznie przesuwa się do tyłu i unosi ku górze. Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „A” Dziecko układa wargi w koło, rozwarcie jest szerokie a język leży swobodnie na dnie jamy ustnej.

Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „U” Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „U”. Dziecko układa wargi w koło i mocno wysuwa je do przodu – robi tzw. „dziobek”. Masa języka przesuwa się do tyłu i unosi ku górze. Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „E” Dziecko układa wargi w koło a kąciki ust rozciąga na boki. Masa języka nieznacznie przesuwa się do przodu i unosi ku górze.

Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „Y” Dziecko rozciąga wargi na boki, są one spłaszczone a masa języka przesuwa się do przodu i unosi ku górze. Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „I” Dziecko rozciąga wargi na boki, są one spłaszczone a masa języka przesuwa się do przodu i znacznie unosi ku górze.

Gorąco polecam ćwiczenia usprawniające „Minki Martynki” autorstwa Pani Małgorzaty Żywickiej. Wystarczy wpisać hasło „Minki Martynki” w google. Dziękuję !!!  logopeda przedszkolny mgr Monika Marszałek