Adam Tomaszewski TOŚ III rok Budowa wszechświata Adam Tomaszewski TOŚ III rok

Co to jest wszechświat? Wszechświat – wszystko, co fizycznie istnieje: cała przestrzeń, czas, wszystkie formy materii i energii oraz prawa fizyki i stałe fizyczne określające ich zachowanie. Obserwacje astronomiczne pokazują, że Wszechświat istnieje od 13,75 ± 0,11 miliarda lat. Zgodnie ze współczesną wiedzą Wszechświat powstał z osobliwości w Wielkim Wybuchu.

Wielki Wybuch Model ewolucji Wszechświata uznawany za najbardziej prawdopodobny. Według tego modelu ok. 13,75 (±0,11) mld lat temu dokonał się Wielki Wybuch – z bardzo gęstej i gorącej osobliwości początkowej wyłonił się Wszechświat (przestrzeń, czas, materia, energia i oddziaływania).

Potwierdzenie teorii Prawo Hubble'a Odkrycie mikrofalowego promieniowania tła Obserwacje oraz pomiary satelity COBE, WMAP

Z czego się składa wszechświat?

Obiekty we wszechświecie Galaktyki Mgławice Czarne dziury Kwazary Gwiazdy Planety Planety karłowate Naturalne Satelity Komety Planetoidy Meteroidy

Galaktyki Wyróżniamy galaktyki: Spiralne Nieregularne Eliptyczne

Eliptyczne Galaktyka Panna A ( M87) Zdjęcie: HST

Spiralne Galaktyka Bodego ( M81) Zdjęcie: HST

Zdjęcie: Chandra/HST/Spitzer Nieregularne Galaktyka Cygaro ( M82) Zdjęcie: Chandra/HST/Spitzer

Galaktyka Wrzeciono ( NGC 5866) Soczewkowate Galaktyka Wrzeciono ( NGC 5866) Zdjęcie: HST

Mgławice Mgławice – obłoki gazu i pyłu międzygwiazdowego lub bardzo rozległe otoczki gwiazd. Wyróżniamy 4 typy mgławic: - ciemne - emisyjne - refleksyjne - planetarne

Mgławica Głowa czarownicy( IC 2118) Refleksyjne Mgławica Głowa czarownicy( IC 2118) Zdjęcie: HST

Mgławica Ameryka Północna ( NGC 7000) Emisyjne Mgławica Ameryka Północna ( NGC 7000) Zdjęcie: HST

Mgławica Koński łeb( IC 434) Ciemne Mgławica Koński łeb( IC 434) Zdjęcie: HST

Mgławica Pierścień( M57) Planetarne Mgławica Pierścień( M57) Zdjęcie: HST

Gwiazdy Gwiazda - kuliste ciało niebieskie stanowiące skupisko powiązanej grawitacyjnie materii w stanie plazmy bądź zdegenerowanej. Przynajmniej przez część swojego życia gwiazda w sposób stabilny emituje powstającą w jej jądrze w wyniku procesów syntezy jądrowej atomów wodoru energię w postaci promieniowania elektromagnetycznego, w szczególności światło widzialne. Gwiazdy zbudowane są głównie z wodoru i helu.

Typy gwiazd Czerwony nadolbrzym Czerwony olbrzym Błękitny nadolbrzym Błękitny olbrzym Biały karzeł Czerwony karzeł Brązowy karzeł Czarny karzeł (hipotetycznie) Błękitny karzeł (hipotetycznie) Gwiazda neutronowa (pulsar)

Cykl życiowy protogwiazda → błękitny nadolbrzym → czarna dziura protogwiazda → błękitny nadolbrzym → supernowa → czarna dziura protogwiazda → błękitny nadolbrzym → czerwony olbrzym → supernowa → gwiazda neutronowa protogwiazda → gwiazda ciągu głównego typu naszego Słońca → czerwony olbrzym → mgławica planetarna → biały karzeł → czarny karzeł* protogwiazda → czerwony karzeł → błękitny karzeł protogwiazda → brązowy karzeł → czarny karzeł

Planety Planeta - Zgodnie z definicją Międzynarodowej Unii Astronomicznej – obiekt astronomiczny okrążający gwiazdę lub pozostałości gwiezdne, w którego wnętrzu nie zachodzą reakcje termojądrowe, wystarczająco duży, aby uzyskać prawie okrągły kształt oraz osiągnąć dominację w przestrzeni wokół swojej orbity. W odróżnieniu od gwiazd świecących światłem własnym, planety świecą światłem odbitym.

Planety karłowate Planeta karłowata – rodzaj obiektu astronomicznego, pośredni między planetami a małymi ciałami niebieskimi. Ceres Pluton Zdjęcie: HST Zdjęcie: HST

Komety Kometa – małe ciało niebieskie poruszające się w układzie planetarnym, które na krótko pojawia się w pobliżu gwiazdy centralnej. Ciepło tej gwiazdy powoduje, że wokół komety powstaje koma, czyli gazowa otoczka. W przestrzeń kosmiczną jądro komety wyrzuca materię, tworzącą dwa warkocze kometarne – gazowy i pyłowy, skierowane pod różnymi kątami do kierunku ruchu komety. Najbardziej popularne komety: Helleya Hale’a-Boppa Kometa Kohoutka (jednopojawieniowa)

Kometa inna niż wszystkie

Kometa inna niż wszystkie

Planetoidy Planetoida ciało niebieskie o małych rozmiarach - od kilku metrów do czasem ponad 1000 km, obiegające gwiazdę centralną, posiadające stałą powierzchnię skalną lub lodową, bardzo często – przede wszystkim w przypadku planetoid o mniejszych rozmiarach i mało masywnych – o nieregularnym kształcie, często noszącym znamiona kolizji z innymi podobnymi obiektami.

Meteroidy Meteoroidy – okruchy skalne (mniejsze od planetoid), poruszające się po orbitach wokół gwiazdy centralnej. Meteoroidy mają zwykle masę od 10−9 kg do 103 kg (choć najczęściej nie przekracza ona 10−6 kg). Ich rozmiary wynoszą od 0,1 mm do 10 m.

Bibliografia Brian Greene, „Struktura kosmosu”, Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2005, ISBN: 83-7459-191-3 Praca zbiorowa, red. Przemysław Rudź, „Niebo na weekend”, wydawnictwo Pascal, Warszawa 2003, ISBN: 83-7304-195-8 G. Sparrow: „Tajemnice Wszechświata", Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2010. ISBN: Numer ISBN: 9788311119451 http://www.nasa.gov/