SZTUKA ROMAŃSKA Paulina Szkoda

Romanizm Sztuka romańska (styl romański, romanizm) - styl w sztukach plastycznych wykonywanych z kamienia XI – XIII wieku. Najwcześniej formy stylistyczne zostały ukształtowane na terenach zajmowanych obecnie przez dzisiejsze północne Włochy, Francję i zachodnie Niemcy (XI – XII wiek). Wkrótce zasięgiem nowego stylu objęte zostały kolejne tereny Europy i wraz z prowadzonymi wyprawami krzyżowymi przeniknął na Bliski Wschód.

Architektura Większość obiektów w stylu romańskim to były kościoły, których charakterystyczną cechą jest to, że budowane były na planie krzyża. Wznoszenie ich na szeroką skale rozpoczęto po przekroczeniu 1000 roku. Te budowle pełniły w tym okresie podwójną rolę: były ośrodkami kultu i często spełniały funkcję obronną, dając schronienie podczas oblężeń. Kościół romański złożony był z prostych brył o surowym, ciężkim i monumentalnym charakterze. Grube mury i wąskie otwory okienne i drzwiowe, masywne wieże, podkreślają obronność założeń. Surowy wygląd rekompensowały bogate zdobnictwo kolumn oraz bram wejściowych. Najczęściej używanym materiałem budowlanym w okresie romańskim był piaskowiec, wapień, granit i inne głazy narzutowe.

Rzeźba Rzeźba romańska wykonywana była najczęściej w kamieniu, a rzadziej z drewna i brązu. Charakterystyczną jej cechą było to że była nierozerwalnie związana z architekturą. Najczęściej wypełniała miejsca na portalach, w tympanonach, zagłębieniach muru i pokrywała głowice kolumn, trzony filarów i węgary. Tematyką rzeźby romańskiej była przede wszystkim sceny ze Starego i Nowego Testamentu oraz żywoty świętych. Częste były również motywy roślinne i zwierzęce. W rzeźbie romańskiej stosowano tzw. "prawo ram" które kazało komponować postacie ludzkie tak aby mieściły się one w kwadracie. Efektem tego prawa były nierealistyczne proporcje przedstawianych sylwetek.

Malarstwo Wiązało się ono z architekturą. Malowidła malowano tam, gdzie nie było rzeźb, czyli zazwyczaj na sklepieniach i fragmentach ścian (np. we Włoszech popularne były przedstawienia w postaci mozaik). Przedstawiały one również sceny z Biblii, jednak w dużo bardziej naturalnych i ożywionych pozach. Miały ograniczoną skalę barw (ochra żółta i czerwona, zieleń i błękit).

Romanizm w Polsce W Polsce sztukę romańską reprezentują np.: pierwsze katedry w Gnieźnie (1000), Płocku (1126-1141), Poznaniu (1050-1079), Krakowie (poświęcenie 1142), Wrocławiu (1149-1169), kolegiaty w Opatowie (ok. połowy XII w.), Tumie (ok. 1140-1161), Kruszwicy (1120-1140), klasztor w Tyńcu (2. połowy XI w.), kościół grodowy w Inowłodzu (1086), portal i (częściowo) polichromia w kościele NMP w Czerwińsku nad Wisłą (XII w.).

Cechy Stylu Romańskiego: grube mury małe okna wrażenie przysadzistej budowli sklepienia krzyżowe i kolebkowe prostota, surowość mało dekoracji proporcjonalność portal symbolizuje drogę do wieczności

Drzwi Gnieźnieńskie Pochodzący z około 1175 roku wspaniały zabytek sztuki romańskiej w Polsce, znajdujący się w południowym portalu katedry gnieźnieńskiej. Składa się z dwóch odlanych z brązu skrzydeł z 18 płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z życia i męczeńskiej śmierci św. Wojciecha.

Wieża w Pizie Niewątpliwie jednym z najsłynniejszych przykładów architektury romańskiej jest Krzywa Wieża w Pizie, we Włoszech. Wkrótce po rozpoczęciu budowy w 1174 wieża zaczęła odchylać się od pionu, co próbowano korygować w czasie budowy (np. wydłużając kolumny po jednej stronie wieży). Mimo niebezpieczeństwa, jeszcze w 1350 dodano ostatnie piętro, w którym umieszczono dzwony.

Elementy architektoniczne: gomółki - niewielkie, najczęściej okrągłe szybki stosowane do szklenia okien, łączone ołowiem gurty - pojawiły się w sklepieniu kolebkowym, jako tzw. łęki jarzmowe, dzieliły kolebkę na pola sklepienne lizeny - wzmocnienie ściany - w miejscu skupiska sił oddziaływujących od strony sklepienia; jest to uproszczony, płaski pilaster - bez głowicy ani bazy służka - pionowy element o małym przekroju dostawiony do ściany lub filaru stosowany w budownictwie kościelnym

gurty gomółki lizeny służka

słownictwo "Portal" - brama wejściowa. "Tympanon" - wewnętrzne trójkątne pole frontonu, często wypełnione rzeźbą. "Węgar" - zakończenie muru.