Budowa I Funkcje Krwi Człowieka Skład osocza Rodzaje krwinek i ich funkcje Krzepnięcie krwi Choroby krwi Badania krwi i ich rola w diagnostyce medycznej

Skład Osocza OSOCZE to płynna substancja pozakomórkowa, jest produktem wielu komórek organizmu. Stanowi 55% objętości krwi ssaków. Składa się z: - woda – 92% - białka – 7% - albuminy, globuliny, fibrynogen - inne związki organiczne – glukoza, aminokwasy, lipidy - składniki nieorganiczne o charakterze elektrolitów – zawierają jony sodowe, potasowe, chlorowe, wapniowe, magnezowe, węglowodanowe, fosforowe.

Funkcje Osocza Dzięki zawartości albumin i elektrolitów utrzymuje stałe ciśnienie osmotyczne płynów ciała oraz ich PH - transportuje substancje odżywcze, tlen, dwutlenek węgla, szkodliwe produkty przemian związków azotowych, hormony - dzięki globulinom pełni funkcję ochronną, tzn. Chroni organizm przed szkodliwymi związkami – ANTYGENAMI – wielkocząsteczkowe substancje o charakterze białek, węglowodanów i kwasów nukleinowych: w kurzu, pyłkach kwiatowych, bakteriach, wirusach, grzybach, pasożytach. GLOBULINY są białkami, które wiążą się z antygenami, które stają się nieszkodliwe dla organizmu. Globuliny są inaczej PRZECIWCIAŁAMI, neutralizują ciała obce - rozpuszczony w osoczu fibrynogen może przekształcać się w FIBRYNĘ, która „zatyka” uszkodzone naczynia krwionośne, zapobiega krwotokom.

Rodzaje Krwinek Erytrocyty Leukocyty Trombocyty

Erytrocyty ERYTROCYTY – u zarodków wytwarzane są w pęcherzyku żółciowym, potem w wątrobie, a od drugiej połowy życia w szpiku kostnym. Są to jednojądrowe komórki o owalnym kształcie. Tylko u ssaków tracą one jądro i przyjmują formę spłaszczonych krążków, cieńszych w środku. W cytoplazmie erytrocytów – HEMOGLOBINA (czerwona), która umożliwia transport tlenu i dwutlenku węgla. W organizmie człowieka ok. 4,3 mln. (Kobiety) i 4,8 mln. (Mężczyźni) erytrocytów w 1ml krwi. Czerwona barwa krwi pochodzi od erytrocytów, czyli tzw. Czerwonych krwinek, zawierających w sobie barwnik - hemoglobinę. Substancja ta łączy się z tlenem w płucach (hemoglobina utlenowana, barwa krwi jest wtedy jasnoczerwona) a oddaje go we wszystkich tkankach i narządach (krew pozbawiona tlenu ma barwę ciemnoczerwoną). Po odłączeniu tlenu, hemoglobina odtlenowana trafia do płuc, gdzie ponownie wiąże się z tlenem.

Leukocyty LEUKOCYTY (tzw. Krwinki białe) stanowią niejednorodną grupę komórek wytwarzane w CZERWONYM SZPIKU KOSTNYM, a niektóre (limfocyty) w grasicy, śledzionie węzłach chłonnych. Najliczniejsze wśród nich są granulocyty obojętnochłonne (55-75% wszystkich leukocytów), do zadań których należy pochłanianie (tzw. Fagocytoza) drobnoustrojów, które wtargnęły do organizmu i unieszkodliwienie ich. Inną grupę komórek stanowią limfocyty (25 - 40%), które także niszczą drobnoustroje m.in. Przez wytwarzanie przeciwciał czyli cząsteczek białkowych (z grupy immunoglobulin), specyficznie wiążących się z niszczonym drobnoustrojem, co skutecznie go unieszkodliwia. Monocyty obecne są w ilości 4 - 8 % wszystkich krwinek białych i spełniają podobną funkcję jak granulocyty obojętnochłonne: fagocytują i unieszkodliwiają organizmy chorobotwórcze.

Jeszcze mniej licznie reprezentowane są granulocyty kwasochłonne (tzw Jeszcze mniej licznie reprezentowane są granulocyty kwasochłonne (tzw. Eozynofile, 2-4 %), również aktywnie niszczące drobnoustroje, oraz biorące udział w hamowaniu reakcji uczuleniowych. Najrzadziej wśród krwinek białych spotyka się granulocyty zasadochłonne (bazofile - 1% krwinek białych). Odgrywają one podstawową rolę w powstawaniu reakcji uczuleniowych (alergicznych), a uwalniana przez nie substancja - histamina - jest bezpośrednio odpowiedzialna za objawy uczulenia (m.In. Zaczerwienienie skóry, pokrzywka, obrzęk, napad duszności i kaszlu, w skrajnych przypadkach gwałtowny spadek ciśnienia krwi i nawet zgon).

Trombocyty TROMBOCYTY – jednojądrowe komórki o owalnym kształcie. Wytwarzane są w czerwonym szpiku kostnym. W 1 ml krwi człowieka znajduje się 200 – 400 tyś płytek krwi. Trombocyty rozpoczynają proces krzepnięcia krwi. Podczas pękania naczyń krwionośnych uwalniają TROMBOKINAZĘ – enzym, który rozpoczyna proces przekształcania fibrynogenu w fibrynę (włóknik) krwi. Płytki krwi czyli trombocyty są odpowiedzialne za prawidłowe krzepnięcie krwi. Ich liczba wynosić powinna 150 - 400 tys. W 1 mm3. Są to małe, mniejsze od erytrocytów komórki, pozbawione jąder komórkowych, przylegające w miejscu uszkodzenia do ściany naczynia krwionośnego. Dzięki nagromadzeniu płytek, dochodzi do "tymczasowego" naprawienia ściany naczynia przez tzw. Czop płytkowy, co skutkuje zatrzymaniem krwawienia z uszkodzonego naczynia.

Krzepnięcie Krwi Krzepnięcie krwi to naturalny, fizjologiczny proces zapobiegający utracie krwi w wyniku uszkodzeń naczyń krwionośnych. Obok płytek krwi ważną rolę w procesie hamowania krwawienia odgrywają białkowe substancje rozpuszczone we krwi - tzw. Osoczowe czynniki krzepnięcia. W wyniku aktywacji kolejnych białek tego układu dochodzi do przepojenia nitkami tzw. Włóknika (fibryną) wytworzonego wcześniej czopu płytkowego. Stanowi to końcowy etap w procesie krzepnięcia. Niedobór choćby jednego z czynników krzepnięcia może prowadzić do poważnych zaburzeń krzepnięcia. Krzepnięcie krwi jest jednym z mechanizmów obronnych organizmu w wypadku przerwania ciągłości skóry.

Zaburzenia krzepnięcia krwi mogą polegać na: Niedostatecznym krzepnięciu krwi - skutkiem jest krwawienie i niekiedy wykrwawienie, Nadmiernym krzepnięciu krwi - skutkiem jest powstawanie zakrzepów.

Choroby Krwi Choroby krwi i układu krwiotwórczego (choroby hematologiczne) stanowią ważną grupę chorób, są mniej znaną, ale bardzo ważną częścią nauk medycznych. Stykamy się z nimi na co dzień, począwszy od stosunkowo "łagodnej" niedokrwistości z niedoboru żelaza do bardzo złośliwych i niebezpiecznych białaczek.

Hemofilia Przykładem zaburzeń w osoczowym układzie krzepnięcia może być hemofilia, wrodzona choroba, na którą chorują nieomal wyłącznie mężczyźni (kobiety nie chorują lecz ją przenoszą). Istnieją trzy typy hemofilii, najczęstsza hemofilia A (niedobór czynnika VIII krzepnięcia), dziesięciokrotnie rzadsza jest hemofilia B (niedobór czynnika IX). Nasilenie objawów choroby zależy od poziomu danego czynnika, przy ilości < 5% wartości prawidłowej, objawy w postaci samoistnych wylewów, zwłaszcza do stawów i mięśni są znacznie nasilone. Powtarzające się wylewy upośledzają ruchomość w stawach co z czasem prowadzi do ich unieruchomienia. W chwili obecnej leczenie polega na uzupełnieniu brakującego czynnika. Wykonuje się to okresowo, w przypadkach krwawienia lub jako przygotowanie do zabiegu chirurgicznego, można podnieść stężenie czynnika krzepnięcia poprzez transfuzję koncentratu danego czynnika, który jest uzyskiwany z osocza krwi oddawanej w stacjach krwiodawstwa.

Niedokrwistość (Anemia) Właśnie niedokrwistości są najczęstszą z chorób hematologicznych. Nazywamy tak zmniejszenie stężenia hemoglobiny (czerwonego barwnika krwi), hematokrytu (stosunku objętości krwinek czerwonych do objętości pełnej krwi) lub liczby erytrocytów poniżej wartości prawidłowych. Biorąc pod uwagę najczęściej używany parametr, czyli stężenie hemoglobiny, niedokrwistość (anemię) rozpoznaje się przy wartości tego stężenia poniżej 13,5 g/dl (gram na decylitr) u mężczyzn i poniżej 12,0 g/dl u kobiet. Niedokrwistości można dzielić w zależności od etapu, w którym zaczyna brakować krwinek. Anemia może więc powstać w wyniku zmniejszenia wytwarzania (erytrocytów lub hemoglobiny), bądź w wyniku zwiększenia rozpadu krwinek czerwonych, bądź z powodu ich utraty. Do pierwszej grupy należą między innymi niedokrwistości niedoborowe (niedobór żelaza czy witaminy B12), do drugiej niedokrwistości hemolityczne, a do trzeciej niedokrwistości pokrwotoczne.

Inny popularny podział wykorzystuje średni ciężar hemoglobiny w krwince (MCH). Im jest on większy, tym krwinki są "bardziej czerwone". Rozróżniamy więc niedokrwistości niedobarwliwe, hipochromiczne (niskie MCH, np. Niedokrwistości z niedoboru żelaza), niedokrwistości normochromiczne (prawidłowe MCH, np. Niedokrwistości hemolityczne) i niedokrwistości nadbarwliwe, hiperchromiczne (wysokie MCH, np. Niedokrwistości z niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego. Anemie możemy też podzielić w zależności od wielkości krwinek na normoblastyczne (krwinki prawidłowe), megaloblastyczne i mikrocytarne (krwinki małe). W podziale tym wykorzystuje się inny spotykany na wynikach badania krwi parametr: MCV, czyli średnią objętość krwinki.

Najważniejszą i najczęściej występującą grupą niedokrwistości są anemie z niedoboru żelaza. Stanowią prawie 80% wszystkich niedokrwistości i dotyczą głównie kobiet. Przyczyną jest najczęściej utrata krwi (i związanego z nim żelaza) w wyniku przewlekłych krwawień z dróg rodnych (krwawienia miesiączkowe), z przewodu pokarmowego (spowodowane głównie chorobą wrzodową), z dróg moczowych i innych narządów. Rzadziej zdarza się, że nie dostarczamy organizmowi żelaza w odpowiedniej ilości (np. W przypadku ścisłej diety wegetariańskiej) albo że zapotrzebowanie na ten makroelement wzrasta (w ciąży, podczas karmienia). Niedobór żelaza (związanego z utraconymi erytrocytami) jest przyczyną niedokrwistości niedoborowej, która jest jednocześnie mikrocytarna (krwinki są małe) i niedobarwliwa.

Nowotwory Kolejną dużą grupą chorób układu krwiotwórczego są nowotwory. Należą do nich między innymi chłoniaki złośliwe, które dzielimy na dwie duże grupy: ziarnicę złośliwą (chłoniak Hodgkina) i chłoniaki nieziarnicze (nie-Hodgkin). Ziarnica złośliwa, czyli choroba Hodgkina, jest głównie chorobą młodych ludzi (szczyt występowania - 20-30 r.Ż.), Przeważnie mężczyzn. Jej zasadniczą cechą jest nowotworowy rozrost komórek, początkowo w węzłach chłonnych, a później (w zaawansowanych stadiach) w innych narządach. Biorąc pod uwagę to zaawansowanie, przebieg choroby dzieli się na cztery okresy: od zajęcia jednej grupy węzłów chłonnych (okres I) do rozsianego zajęcia wątroby, śledziony, płuc, szpiku kostnego i innych narządów (okres IV).

Głównym objawem jest powiększenie węzłów chłonnych, przeważnie karkowych, rzadziej pachowych lub pachwinowych. Węzły są charakterystycznie niebolesne i zbite w pakiety. Może być również powiększona wątroba albo śledziona. Często pojawiają się także objawy zwane ogólnymi: gorączka, poty nocne, utrata masy ciała. W badaniach laboratoryjnych obserwujemy zwiększenie OB, niedokrwistość, zmniejszenie ilości limfocytów. Aby rozpoznać ziarnicę, potrzebne jest potwierdzenie histologiczne. Pobiera się zatem próbkę tkanki na drodze biopsji powiększonych lub podejrzanych z innych przyczyn węzłów chłonnych. Charakterystyczna jest obecność tak zwanych komórek Sternberga. W celu ustalenia zaawansowania choroby wykonuje się też badania radiologiczne, ultrasonografię, tomografię komputerową, bada się szpik kostny (po wcześniejszej biopsji) i wykonuje scyntygrafię kośćca.

Niestety gorszymi prognozami co do wyleczenia charakteryzuje się druga grupa chłoniaków - chłoniaki nieziarnicze. Są to nowotwory złośliwe wywodzące się z limfocytów (T lub B), zlokalizowane w tkance chłonnej. Najczęściej chorują osoby w starszym wieku, mężczyźni częściej niż kobiety. W ich powstawaniu odgrywają rolę zakażenia wirusowe i czynniki genetyczne. Podział chłoniaków nieziarniczych jest dosyć skomplikowany. Istnieją różne jego kryteria. I tak wyróżniamy chłoniaki o mniejszej i o większej złośliwości; Chłoniaki typu B i typu T. Istnieje także podział według kryteriów morfologicznych, m.In.: Limfocytowe, plazmocytowe, centrocytowe. Chłoniaki stopniuje się również w zależności od okresu zaawansowania. Tutaj podział jest bardzo zbliżony do tego, któremu podlega ziarnica złośliwa - również wyróżniamy okresy od I do IV. Chorzy zauważają zwykle powiększenie węzłów chłonnych i z tym objawem zgłaszają się do lekarza. Często występują objawy ogólne (gorączka, poty nocne, utrata masy ciała). We krwi może wystąpić niedokrwistość, zmniejszenie ilości białych krwinek i płytek krwi. Do postawienia rozpoznania potrzebne jest badanie mikroskopowe "podejrzanego" węzła.

Ważne jest także określenie zaawansowania choroby dokonane za pomocą przedstawionych przy okazji ziarnicy metod obrazowych. Leczenie zależy od rodzaju chłoniak. W chłoniakach o mniejszej złośliwości usuwamy chirurgicznie zajęte węzły albo w okresie zmian uogólnionych czekamy, aż zaistnieją wskazania do chemioterapii. To raczej paradoksalne, ale w chłoniakach o mniejszej złośliwości chemioterapia nie wyleczy choroby, może jedynie zmniejszyć uciążliwość objawów. Przebieg choroby jest tutaj długoletni, a czas przeżycia wynosi od 2 do 10 lat. Chłoniaki o dużej złośliwości przebiegają dużo szybciej, rozpoznaje się je głównie w okresie uogólnionym, rozsianym. Jeśli jednak zastosuje się chemioterapię, to istnieje szansa (50%) na wyleczenie.

Białaczka Białaczka jest chorobą nowotworową rozpoznawaną w każdym wieku. Nazwa tej choroby wiąże się z często (chociaż nie zawsze) występującym objawem - zwiększoną liczbą białych krwinek. Dochodzi w jej przebiegu do powstawania w szpiku bardzo dużej ilości identycznych komórek o nieprawidłowym wyglądzie i upośledzonej funkcji. Z drugiej strony, zmniejsza się ilość prawidłowych krwinek, co jest odpowiedzialne za typowe objawy choroby: osłabienie, bladość, nawracające ciężkie infekcje, skłonność do krwawień i siniaczenia, obecność drobnych punkcikowatych, fioletowo-czerwonych wybroczyn na skórze. W zależności od rodzaju występujących komórek nowotworowych, białaczki dzieli się na ostre, w których pierwsze objawy wyprzedzają rozpoznanie zwykle na kilka tygodni, oraz białaczki przewlekłe, w których od momentu pojawienia się symptomów choroby do ustalenia rozpoznania mija wiele miesięcy, a nawet lat.

Każdy z tych dwóch typów białaczek dzieli się ponadto na szpikowe i limfatyczne. Leczenie białaczek prowadzi się nieomal wyłącznie przy pomocy tzw. „chemioterapii", czyli leków niszczących komórki nowotworowe. W przypadku białaczek ostrych, leczenie musi być podjęte bezzwłocznie po ustaleniu rozpoznania; Nie leczone zawsze prowadzą do zgonu. Podobnie, dość pilnie wdraża się odpowiednią terapię w przewlekłej białaczce szpikowej. Natomiast w przypadku przewlekłych białaczek limfatycznych, z wdrożeniem terapii wyczekuje się określonego stopnia zaawansowania.

Badania Krwi I Ich Rola W Medycynie W badaniu ogólnym krwi (morfologia krwi) podawane są wartości RBC - ilość krwinek czerwonych, WBC -ilość białych krwinek, hematokryt - procentowa zawartość krwinek w stosunku do pełnej krwi. Ponadto podawana jest liczba płytek krwi.

Badanie krwi zawiera także wskaźniki opisujące: MCH - średnią zawartość hemoglobiny w krwinkach, MCHC - średnie procentowe stężenie hemoglobiny w krwince, MCV -średnią objętość krwinki. Powyższe wskaźniki pomocne są w diagnostyce niedokrwistości. Badanie stężenia cukru w krwi możne posłużyć w diagnostyce cukrzycy, kwasu moczowego w diagnostyce dny moczanowej, mocznika i kreatyniny w ocenie funkcji nerek, enzymów wątrobowych w ocenie wątroby a bilirubiny w diagnostyce chorób wątroby i dróg żółciowych. Ryzyko rozwoju miażdżycy i jej powikłań można ocenić badając wartości czynników jej ryzyka. Rozpatrując ryzyko wystąpienia miażdżycy należy brać pod uwagę następujące parametry: Triglicerydy. Cholesterol. HDL-cholesterol. LDL-cholesterol. Stosunek chol/HDL.

Poziom całkowitego cholesterolu jest związany z ryzykiem zgonu z powodu chorób układu krążenia u osób pomiędzy 30 a 50 rokiem życia. Ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia wzrasta o 9% na każdy wzrost cholesterolu o 10mg/dl przy poziomie wyjściowym 180 mg/dl. Prawie 80% populacji mężczyzn ma podwyższony poziom cholesterolu w surowicy krwi, tak wiec ustanowienie zakresu normy stanowi pewien problem diagnostyczny. Poziom cholesterolu prawie nie wpływa na wskaźnik umieralności w grupie osób powyżej 50 rokiem życia, jest to związane z występowaniem innych chorób przewlekłych na które narażone są starsze osoby. Ważnym wskaźnikiem w przebiegu wielu chorób jest stężenie jonów sodu, potasu, wapnia, żelaza oraz chloru.

Przygotowanie Do Pobrania Krwi Do pobrania krwi do badań pacjent powinien zgłosić się: W godzinach porannych. Na czczo, Po przespanej nocy, Po odstawieniu leków i preparatów witaminowych (za zgodą lekarza), W dniu poprzedzającym badanie ograniczyć wysiłek fizyczny i stosować normalną dietę. Dopuszcza się pobranie krwi bez zachowania powyższych zaleceń, ale tylko dla nielicznej grupy badań, lub na wyraźne zlecenie lekarza.