Choroba zwyrodnieniowa stawów Jak sobie z nią radzić ? Dr n. med. Justyna Śliwińska

CZYM JEST CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW ? Choroba zwyrodnieniowa stawów– choroba, która jest wynikiem zdarzeń zarówno biologicznych, jak i mechanicznych, które zaburzają powiązane ze sobą procesy degradacji i syntezy chrząstki stawowej, zarówno w chondrocytach, jak i macierzy pozakomórkowej, jaki warstwie podchrzęstnej kości. Choroba klinicznie objawia się bólem stawów i ograniczeniem ich funkcji ruchowej, radiologicznie natomiast można stwierdzić całą gamę objawów 1995 - Keuttner i Goldberg

.

LATA 2000 – 2010 DEKADĄ KOŚCI I STAWÓW WHO 20 % ludności Europy i USA Co 5 Polak cierpi na OA Powyżej 65 roku życia cierpi na OA 60 % ludzi Jest najczęstszą przyczyną orzekania o inwalidztwie

Podział choroby zwyrodnieniowej Pierwotna( idiopatyczna ) Wtórna ( miejscowe uszkodzenia struktury , nieprawidłowa budowa stawów , choroby ogólno ustrojowe)

Klasyfikacja idiopatycznej choroby zwyrodnieniowej stawów według American College of Rheumatology(ACR) (oparta na lokalizacji zmian) Miejscowa ( ręce , stopy , staw biodrowy , staw kolanowy, kręgosłup i inne np. staw obojczykowo - barkowy , piszczelowo - skokowy , krzyżowo – biodrowy )

Klasyfikacja idiopatycznej choroby zwyrodnieniowej stawów według American College of Rheumatology(ACR) (oparta na lokalizacji zmian) Uogólniona - ( dotyczy jednoczasowo co najmniej 3 stawów z powyższych lokalizacji )

Klasyfikacja wtórnej choroby zwyrodnieniowej stawów według ACR (czynniki etiologiczne) Urazy - ( ostre , przewlekłe np. praca zawodowa , sport ) Wrodzone i rozwojowe choroby miejscowe ( np. choroby Perthesa wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego , koślawość lub szpotawość kolan )

Klasyfikacja wtórnej choroby zwyrodnieniowej stawów według ACR (czynniki etiologiczne) Choroby metaboliczne i endokrynologiczne - ( cukrzyca , nadczynność przytarczyc , niedoczynność tarczycy , otyłość , akromegalia , dna moczanowa )

Klasyfikacja wtórnej choroby zwyrodnieniowej stawów według ACR (czynniki etiologiczne) Inne choroby kości i stawów miejscowe – ( złamania kości , martwica aseptyczna , zakażenia ) rozsiane - ( reumatoidalne zapalenia stawów i inne zapalenia )

CZYNNIKI RYZYKA CHZS Wiek Nadwaga Rasa Czynniki genetyczne Przeciążenia Płeć żeńska Niedobór estrogenów Osłabienie siły okołostawowych mięśni szkieletowych Wzmożona gęstość kości Niedobory odżywiania Wszystkie przyczyny wtórnej CHZS

OBJAWY KLINICZNE CHZS ból - głównie podczas ruchu, który maleje lub ustępuje podczas spoczynku sztywność stawów - szczególnie po okresie dłuższego bezruchu. obrzęk - wokół stawów palców występują guzki nasilające obrzęk i stan zapalny ograniczenie ruchomości stawów - wskutek ubytku mazi stawowej (rodzaju ”smaru” minimalizującego tarcie w stawach) dochodzi do kłopotów z wykonywaniem prostych ruchów. bolesne napięcie mięśni

CECHY RADIOLOGICZNE Destrukcja chrząstki stawowej i podchrzęstnej warstwy kostnej Proces naprawczy – zwiększenie masy kostnej wyrażone kondensacją struktury w warstwie podchrzęstnej i wyrośla kostne na granicy chrzęstno – kostnej

CECHY PATOMORFOLOGICZNE CHZS .

PRZYCZYNY BÓLU STAWÓW U CHORYCH NA CHZS Źródło Mechanizm Maziówka Zapalenia Kość podchrzęstna Nadciśnienie szpikowe, mikrozłamania Osteofity Rozciąganie zakończeń nerwów okostnowych Więzadła Napięcie Torebka Zapalenia, rozstrzenia Mięsień Skurcz

Rozpoznanie CHZS Badanie podmiotowe i przedmiotowe Zdjęcie radiologiczne w dwóch płaszczyznach CT, MRI, artroskopia, scyntygrafia izotopowa Badanie płynu stawowego

Skala Kellgrena i Lawrence’a zaawansowania zmian RTG w CHZS Okres O - bez zmian uchwytnych radiologicznie Okres 1 – drobne osteofity Okres 2 – niewątpliwe, umiarkowane osteofity Okres 3 – duże osteofity, zwężenie szpary stawowej Okres 4 – bardzo duże osteofity, szpara bardzo zwężona lub niewidoczna

Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego DEFINICJA Chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego charakteryzują skargi na ból pochodzący ze stawu podczas ruchu i zmiany stwierdzone badaniem radiologicznym- co najmniej istnienie osteofitów panewki stawu i/lub główki kości udowej.

Kliniczne podtypy koksartrozy z panewką zbyt płytką (dysplastyczna) z panewką zbyt głęboką (protruzyjna) z prawidłową panewką

Zaawansowana (4 okres) koksartroza

Endoproteza stawu biodrowego

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego DEFINICJA Za gonartrozę należy uważać ból i dysfunkcję kolana, w którym radiologicznie potwierdzono proces zwyrodnieniowy. Za potwierdzenie uważa się co najmniej obecność osteofitów na krawędzi stawowej kości piszczelowej i/lub udowej. Do rozpoznania konieczne jest wyklucznie innych przyczyn objawów klinicznych.

Kliniczne podtypy gonartorozy przyśrodkowa ( szpotawość kolan) boczna (koślawość kolan) rzepkowo-udowa

Endoproteza stawu kolanowego

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA KRĘGOSŁUPA DEFINICJA Pojęcie spondyloartrozy (spondyloza,spondylosis deformans , spondyloarthritis)nie zostało nigdzie jednoznaczenie zdefiniowane. Neurochirurdzy pod pojeciem spondylozy rozumieją wielopoziomową dyskopatię , lekarz ogólnie praktykujący obecność osteofitów na krawędziach trzonów kręgowych.

RTG kręgosłupa szyjnego

RTG kręgosłupa piersiowego

RTG kręgosłupa lędźwiowego

Lokalizacja zmian zwyrodnieniowych w kręgosłupie krążki międzykręgowe trzony kręgowe (spondyloza) stawy międzykręgowe (spondyloartroza)

Postacie kliniczne choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa CHZS właściwych kręgosłupa (międzywyrostkowych) CHZS unkowertebralnych (stawów Luschki) CHZ segmentu kręgowego wtórna do przewlekłej przepukliny jądra miażdzystego CHZ kręgosłupowo-żeborwa Hiperostoza usztywniająca kręgosłupa Osteofitoza trzonów kręgowych

Choroba zwyrodnieniowa stawów rąk guzki Heberdena guzki Boucharda rhizarthrosis pollicis

Choroba zwyrodnieniowa stawów stóp hallux valgae (CHZS śródstopno-paliczkowego I z koślawością palucha) hallux rigidus

Leczenie i zapobieganie CHZS Długotrwała CHZS wymaga systematycznego, indywidualnego i kompleksowego programu leczenia oraz usprawniania cierpiącej osoby.

Zapobieganie CHZS Walka z otyłością (już w wieku rozwojowym) Korekcja nieprawidłowości w obciążaniu powierzchni stawowych Utrzymanie dobrego stanu mięśni szkieletowych Zwalczanie wszystkich czynników prowadzących do wtórnej CHZS

Leczenie CHZS Niefarmakologiczne Farmakologiczne Operacyjne Eksperymentalne

Postępowanie niefarmakologiczne w CHZS (zalecenia ACR z 2000 r.) Edukacja pacjenta Programy samopomocy Telefoniczny kontakt pracownika socjalnego Redukcja masy ciala Areobik Fizjoterapia i balneoterapia Ćwiczenia w podwieszaniu do granicy ruchu

cdn zaleceń ACR Ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni Laska, kule Zewnętrzna korekcja ustawienia rzepki Odpowiednie obuwie Korektory osi kończyny Opaski elastyczne Rehabilitacja zawodowa Ochrona stawu Urządzenia ułatwiające dzienną aktywność

Leczenie farmakologiczne CHZS Paracetamol Niesteroidowe leki przeciwzapalne Opioidy

Leki o przypuszczalnym wpływie na patomechanizm CHZS Siarczan glukozaminy (saszetki w dawce 1500 mg) Siarczan chondroityny (kapsułki a 400 mg) Diacereina (kapsłuki a 500 mg) Piaskledyna (wyciąg fitosteroli i kwasów tłuszczowych z owoców awokado i soi kapsułki a 300 mg) Wyciąg z imbiru

Leczenie miejscowe Dostawowe podanie GKS Dostawowe podanie kwasu hialuronowego Maści, żele przeciwzaplane i przeciwbólowe

Leczenie operacyjne Endoprotezy stawów biodrowych i kolanowych Patellektomia Osteotomie korekcyjne Artrodeza Artroskopia Nawiercanie przez szyjkę głowy kości udowej Artroplastyka abrazyjna Przeszczep chrząstki

Leczenie eksperymentalne Inhibitory cytokin Inhibitory metaloproteinaz Tlenek azotu Terapia genowa

ZAPAMIĘTAJ! Kontroluj masę ciała Noś wygodne obuwie na elastycznej podeszwie Unikaj przeciążeń stawów- biegów, chodzenia po schodach Unikaj przeciążeń stawów w noszeniu ciężarów Gimnastykuj się regularnie W okresach zaostrzeń korzystaj z fizykoterapii wg zaleceń rehabilitanta Przygotuj odpowiednio wysokość mebli Używaj zaleconych przez lekarza opasek, lasek, kul Poproś lekarza o skuteczne, ale równocześnie bezpieczne leki

A PRZEDE WSZYSTKIM ZACHOWAJ DOBRĄ FORMĘ PSYCHICZNĄ, NIE ZAŁAMUJ SIĘ ! BĄDŹ AKTYWNY PRZEZ CAŁE SWOJE ŻYCIE!

Dziękuję za uwagę.