Skąd wziąć aktywnych obywateli?

Trzy cechy aktywnego obywatela - bierze udział w wyborach - angażuje się w akcje obywatelskie i wyraża poglądy - działa w organizacjach pozarządowych - czwarta: sprawdza władzę, bierze udział w rządzeniu na co dzień

Szybka diagnoza: jest źle, a nawet dobrze... Źle, bo - niski społeczny kapitał zaufania (23% uważa, że większości ludzi można ufać) polityczna aktywność niepartyjna: ostatnie miejsce w UE (ok. 14% zaangażowanych) członkostwo w organizacjach (z 13% do 7%), uczniowie: jeden z najniższych poziomów i im starsi, tym gorzej (IEA) spadek liczby wolontariuszy (13% w 2007 r) słaba struktura OS, niejasne standardy działania, ale: dobre zaplecze, sytuacja prawna i podatkowa, niezależność

Dobrze, bo najbardziej aktywni: młodzi, dobrze wykształceni wysoka deklarowana gotowość: 40% chciałoby działać mocne wartości: przeciw przemocy, tolerancja, prawa człowieka, równość, pomoc wykluczonym, radość ze wspólnego działania - młodzi Polacy: wysoka wiara w sens głosowania i przekonanie, że „razem z innymi mogę zmienić świat”!

Aktywność w OS zależy od typu społeczeństwa - statyczne vs liberalne (w statycznych słabszy udział w „nowych” OS) - korporacyjne vs niekorporacyjne (w korporacyjnych lepiej się rozwija „stary” typ) - kultura protestancka vs katolicyzm (podwójny negatywny efekt) - wszędzie: zmiany w kierunku modelu anglosaskiego Jestem przekonany, że nie da się tu wymyślić żadnych cudów. Sęk w tym, że obywatelom się nie chce, a władza się z tej bierności tylko cieszy. Pozbawmy ją zatem tej przyjemności. (Marcin Król)

Uwaga! Zmiana repertuaru obywatelskich zachowań młodzi mniej chętnie organizują się wokół partii, kościoła, związków zawodowych chętniej wokół „spraw”: np. gender, konsumenckie, ekologiczne aktywizm o wysokim poziomie indywidualizmu ulubione formy: petycje, demonstracje, protesty… kiedyś: wpływanie na władzę i instytucje przedstawicielskie - teraz coraz częściej: problemy i adresaci ponad granicami

Zmiana modelu uczestnictwa w OS - nowe technologie, nowe generacje, inne problemy - tradycyjne członkostwo: stały zestaw wartości, szczeble, wertykalna struktura - społeczności i aktywności wirtualne: wartości do negocjacji, horyzontalne kontakty najważniejsze, płynne uczestnictwo - rozmyta definicja członkostwa, spadek w liczbach bezwzględnych - młodzi obywatele: wolne elektrony, podłączają się, gdy im odpowiada „poziom energetyczny”, niechęć do struktur, organizacji, legitymacji - rozwija się obywatelski second-life, a tymczasem dużo poważnych rzeczy się dzieje w realu

Dobre przykłady w różnych kategoriach duże organizacje o rozbudowanych zasadach członkowskich (najczęściej - profesjonalne): przykład ASCD: 175 tys. członków w 135 krajach, w tym wydawnictwa, sieci tematyczne i regionalne, grass-roots, rzecznicy różnych spraw

OS stosujące partycypacyjny mix (np. Citizenship Foundation) OS o przewadze aktywności wirtualnej (Cafebabel, Citizens online) portale społecznościowe (facebook: grupy)

Próby rekomendacji - nowa architektura dla starych organizacji i ruchów: bez płotów i drabin, znaleźć swoją niszę - klocki Lego: obywatele sami sobie układają swoją budowlę demokracja deliberatywna (deliberative opinion poll, Ateńska agora, Channel4, Szanghaj, UE – 320 osób z 27 krajów, playdecide.org)

- proste pomysły: listek z drzewa w Azerbejdżanie, rowery dla dziewcząt w Orisie, wioska masajskich wdów ze schroniskiem dla dziewczynek, liczenie ptaków w Anglii - proste pomysły w sieci: fix it, strony sąsiedzkie (np. Brooklyn), ludzi z problemami (Mesomoco) - obywatelskie meble: plastikowe krzesła (na rynkach i w parkach), okrągłe stoły (gdzie się da), małe podesty

Rekomendacje dla edukacji - edukacja obywatelska jako empowerment (a nie tylko wiedza) - doświadczenie demokracji w szkole (i przedszkolu) – sposoby pracy, klimat, etos jak budować zaufanie młodych ludzi do siebie nawzajem i do dorosłych (na pewno lepiej w realu…)

Aktywni i świadomi za 10 lat? ... i dla rządzących Rządy przechodzą kryzys legitymizacji, spada frekwencja wyborcza, a obywatele przeżywają rozczarowanie sposobami rządzenia i demokracją. Czy rządy mogą coś w tej sprawie zrobić? Nie robienie niczego na pewno nie jest dobrym rozwiązaniem. Wszędzie potrzeba więcej przejrzystości, konsultacji i uczestnictwa. (OECD) Aktywni i świadomi za 10 lat? przewidywanie trudne: bardziej przypomina meteorologię niż mechanikę - jak w złożonym ekosystemie: ważne, żeby - gdy giniemy - zostawić informację, dlaczego tak się stało… Alicja Pacewicz