Choroby odkleszczowe borelioza kleszczowe zapalenie mózgu PSSE Braniewo, 24.10.2011 r.

Kleszcze - rozprzestrzenienie Kleszcze żyją zazwyczaj w środowisku lekko wilgotnym obfitym w roślinność: w lasach i na ich skraju, w zagajnikach, zaroślach, na łąkach, pastwiskach i leśnych polanach, na obszarach porośniętych paprociami, jeżynami, leszczyną, nad brzegami rzek, jezior i stawów. Larwy kleszczy spotykane są zazwyczaj w trawie do 30 cm, nimfy na trawach i roślinach niższych niż 1m a postać dorosła na chwastach i krzewach do 1,5m wysokości Na świecie znanych jest około 800 gatunków kleszczy. W Polsce do tej pory stwierdzono występowanie 20 gatunków. Większość rodzimych gatunków kleszczy zamieszkuje nory bądź gniazda zwierząt i nie stanowi realnego zagrożenia dla ludzi.

Aktywność sezonowa kleszczy Wzrasta: wiosną jesienią Aktywność kleszczy rozpoczyna się w marcu lub kwietniu, kiedy gleba osiąga temperaturę 5-7°C i kończy się, gdy średnia temperatura powietrza obniży się do powyższych, co ma miejsce w październiku lub listopadzie.

Aktualna sytuacja epidemiologiczna Niewątpliwie problemem województwa warmińsko-mazurskiego jest wysoki współczynnik zapadalności na boreliozę (dwukrotnie wyższy niż w kraju) i kleszczowe zapalenie mózgu (sześciokrotnie wyższy niż w kraju). Zakażeniom sprzyja endemiczne występowanie zakażonych kleszczy, wysoki procent zalesienia terenu, istnienie wielu ośrodków turystycznych na terenach zalesionych Warmii i Mazur, masowe zbieranie jagód oraz grzybów w okresie lata i jesieni.

Kleszcze przenoszą wiele groźnych chorób Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) Borelioza

Kleszczowe zapalenie mózgu Kleszczowe zapalenie mózgu jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusy, które rozwijają się w organizmie zakażonego kleszcza. Są one przekazywane człowiekowi po przyssaniu się kleszcza do skóry. Wirusy rozmnażają się w miejscu wniknięcia do organizmu. Drogą limfatyczną dostają się do węzłów chłonnych, szpiku kostnego, śledziony, migdałków, gdzie namnażają się dalej. Następnie przez krew przenoszone się do ośrodkowego układu nerwowego. KZM może mieć różny przebieg, od łagodnego – chory przechodzi jedynie pierwszy etap choroby – do ciężkiego z objawami ze strony OUN i długotrwałymi skutkami neurologicznymi.

Obszary rozprzestrzenienia KZM w Europie

Kleszczowe zapalenie mózgu - etapy choroby Okres inkubacji: W większości przypadków przed wystąpieniem dolegliwości wynosi on od 7 do 14 dni, ale może trwać od 2 do 28 dni. Pierwszy etap: Pierwszy etap trwa średnio od 2 do 4 dni (rzadko obserwowano okresy trwające od 1 do 8 dni) i odpowiada fazie wiremii (krążenia wirusa we krwi). Jest związany z występowaniem niespecyficznych objawów grypopodobnych oraz wzrostem temperatury ciała do 38°C u większości osób. Objawy grypopodobne w trakcie pierwszego etapu KZM: gorączka > 38,0°C, zmęczenie, ból głowy, ból pleców i kończyn, objawy zakażenia górnych dróg oddechowych, objawy żołądkowo-jelitowe, utrata łaknienia, nudności.

Kleszczowe zapalenie mózgu - etapy choroby Okres bezobjawowy: Po pierwszym etapie następuje okres bezobjawowy trwający około 8 dni (obserwowano czas trwania od 1 do 20 dni). W tym okresie pacjenci nie mają zazwyczaj żadnych objawów. Drugi etap: W około 2 do 4 tygodni po zakażeniu jedna trzecia pacjentów rozwija drugą fazę choroby charakteryzującą się zajęciem OUN. Objawami drugiego etapu KZM są: wzrost ciepłoty ciała do 40 °C, oczopląs, depresje, paraliż, porażenia i uszkodzenia nerwów czaszkowych, niedowłady niesymetryczne w 24% przypadków porażeń U osób w wieku powyżej 40 lat - 2% przypadków śmiertelnych. U dzieci i dorosłych w wieku poniżej 40 lat, w większości przebieg choroby łagodny, często zakażenia bezobjawowe.

Diagnozowanie i leczenie KZM KZM można zdiagnozować tylko na podstawie badań laboratoryjnych krwi i płynu mózgowordzeniowego. Nie ma przyczynowego leczenia KZM, medycyna nie dysponuje lekiem, który zwalczałby wirus lub hamował jego rozmnażanie. Terapia zmierza jedynie do łagodzenia objawów np. obniżania gorączki, łagodzenia bólu itp. W przypadku wystąpienia drugiej fazy choroby niezbędna jest hospitalizacja, która może trwać od tygodnia do roku leczenia Przechorowanie kleszczowego zapalenia mózgu daje trwałą odporność organizmu.

Szczepienia ochronne Jedynym skutecznym sposobem w pozwalającym uniknąć KZM jest szczepienie ochronne. Jak działa szczepienie przeciw KZM? W organizmie osoby zaszczepionej następuje produkcja swoistych przeciwciał przeciw wirusowi KZM. Po ukłuciu przez zakażonego kleszcza, przeciwciała te zwalczają zakażenie i nie dochodzi do rozprzestrzeniania się wirusa w organizmie. Szczepienie najlepiej rozpocząć przed okresem żerowania kleszczy, czyli w zimie lub wczesną wiosną. Rekomendowany schemat szczepienia podstawowego składa się z trzech kolejnych dawek, jednak już po przyjęciu dwóch pierwszych dawek szczepienia zyskujemy ochronę na najbliższy sezon aktywności kleszczy. By zapewnić długotrwałą niezbędne są także pojedyncze szczepienia przypominające podawane w odstępach kilkuletnich.

Borelioza Borelioza (choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa) to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie – krętki z rodzaju Borrelia. W woj. warmińsko-mazurskim ok. 30% kleszczy jest zakażonych krętkami Borrelia. Krętki namnażają się w jelicie kleszcza. Aby kleszcz mógł zakazić żywiciela, musi być odpowiednio długo przyssany do skóry - postać dorosła ok. 2 dni, larwa lub nimfa kilka godzin Borrelia burgdorferi

Borelioza – etapy choroby I ETAP - rumień wędrujący Trwa 2-30 dni. Pojawia się w 30-50% przypadków zakażeń po kilku dniach po ukąszeniu przez kleszcza. Najpierw tworzy się grudka, a następnie zaczerwieniony pierścień o średnicy min. 5 cm. Rumień jest niebolesny, nie swędzi, rozszerza się w ciągu kilku dni, potem goi się sam w ciągu kilku dni – miesięcy. I etapowi choroby mogą towarzyszyć łagodne objawy grypopodobne.

Borelioza – etapy choroby II ETAP Trwa 1-4 miesięcy. Mogą wystąpić objawy (nie wszystkie u wszystkich zakażonych): skórne - pojawiające się i znikające w różnych miejscach zaczerwienienia, ze strony układu krwionośnego - zapalenie mięśnia sercowego, bloki serca (w 5 % przypadków), ze strony układu nerwowego - bóle głowy, sztywność karku, zmęczenie; u 20% chorych: zapalenie opon mózgowych, nerwów czaszkowych (głównie nerwu twarzowego), nerwów obwodowych – bóle korzonkowe dwustronne. Inne objawy nawracające: zapalenie wątroby, mięśni, błony naczyniowej oka, powiększenie węzłów chłonnych, kaszel o nieznanym pochodzeniu. II etap choroby wymaga oznaczenia przeciwciał w klasie IgM i IgG lub klasy IgG dwukrotnie w odstępie 2-3 tygodni.

Borelioza – etapy choroby III ETAP Trwa od kilku miesięcy do kilku lat. Objawy (nie występują wszystkie u każdego chorego): uogólnione zapalenie stawów - w 60% przypadków dotyczą jednego lub rzadziej wielu stawów powodując: duży obrzęk, wysięk, bolesność, zaczerwienienie; te dolegliwości ustępują, a po kilku dniach powracają w tym samym lub innym stawie, późne zmiany neurologiczne - zaburzenia czucia, mowy, pamięci, stany depresyjne, zanikowe zmiany skórne - miejscowo „pergaminowa” skóra. W III etapie choroby oznacza się przeciwciała w klasie IgG; utrzymują się one przez wiele lat na stałym poziomie.

Borelioza Przechorowanie boreliozy nie chroni przed ponownym zachorowaniem . Nie ma szczepionki przeciwko boreliozie. Boreliozę leczy się terapią antybiotykową. Każde podejrzenie zakażenia należy skonsultować z lekarzem i wykonać badanie diagnostyczne. Kleszcza należy usuwać pęsetą. Nie wolno smarować go tłuszczem, gdyż dusi się i wydala do krwi żywiciela krętki Borellia.

Kleszczowe zapalenie mózgu Porównanie Kleszczowe zapalenie mózgu Borelioza Choroba wirusowa – wirus KZM Choroba bakteryjna – krętki z grupy Borrelia Można zdiagnozować tylko na podstawie badań laboratoryjnych krwi i płynu mózgowordzeniowego. Rumień wędrujący. Oznaczenia przeciwciał w klasie IgM i IgG. Brak leczenia przyczynowego (skierowanego przeciw wirusowi KZM) Dostępne leczenie przyczynowe ( antybiotykoterapia) Dostępne skuteczne szczepienia profilaktyczne Brak możliwości profilaktyki Tylko bardzo szybkie usunięcie kleszcza może być pomocne. Zakażenie następuje od momentu rozpoczęcia ssania. Wirus bytuje w gruczołach ślinowych. Ważne szybkie usuniecie kleszcza Zazwyczaj zakażenie następuje nie wcześniej niż po 24 godzinach od rozpoczęcia ssania.

Sposoby ochrony przed kleszczami i przenoszonymi przez nie chorobami: noszenie ubrania ochronnego podczas przebywania w siedliskach kleszczy (wysokie buty, długie spodnie, bluza z długim rękawem, okrycie głowy), unikanie siadania, leżenia na trawie i pod krzewami, stosowanie preparatów odstraszających kleszcze, staranne oglądanie ubrania po wyjściu z miejsc, gdzie mogą występować kleszcze, dokładne przeglądanie powierzchni ciała oraz wczesne i ostrożne usuwanie kleszcza ze skóry,

Dziękuję za uwagę