Akcje na tle innych instrumentów finansowych

Literatura Jajuga K., Jajuga T. „Inwestycje” Jajuga K., Jajuga T. „Jak inwestować w papiery wartościowe” Luenberger D.G. „Teoria inwestycji finansowych” Wierzbicki M. „Analioza portfelowa” Hull J. „Kontrakty terminowe i opcje” Sopoćko A. „Instrumenty finansowe”

Komponenty teorii rynku finansowego Matematyka finansowa i ubezpieczeniowa Instrumenty finansowe i ich wycena Analiza ryzyka Teoria inwestycji finansowych. (Teorie portfelowe) Finanse behawioralne Ekonometria finansowa Analiza finansowych szeregów czasowych

Analiza ryzyka Charakteryzacja źródeł ryzyka Subiektywne ujęcie w analizie ryzyka Konstrukcja miar ryzyka, miar wrażliwości Modele abstrakcyjne, modele empiryczne Ewaluacja ryzyka Zarządzanie ryzykiem, strategie osłonowe (hedgingowe)

Teoria inwestycji finansowych Inwestycje w aktywa pozbawione ryzyka Inwestycje w aktywa obarczone ryzykiem akcje instrumenty pochodne Teoria portfelowe Strategie zabezpieczające

Instrumenty finansowe (financial instruments) Instrument finansowy - pewna forma pieniądza lub kontraktu między stronami, regulującego wzajemne zobowiązania oraz płatności

Cele wprowadzenia instrumentów finansowych łatwiejsze i sprawniejsze zarządzanie finansami możliwość stosowania strategii osłonowych sprawniejsze rozliczenia pozbawienie transakcji charakteru gotówkowego możliwość spekulacji

Wycena instrumentów finansowych Ustalenie sprawiedliwej wartości (fair value) instrumentu finansowego, która może być ceną kupna i sprzedaży instrumentu dla uczestników rynku, dysponujących pełną informacją, w warunkach rynku zrównoważonego bez możliwości arbitrażu

Instrument finansowy Wartość instrumentu finansowego wynika z obietnic jakie są zawarte między umawiającymi się stronami (Instrumenty finansowe mają formę umowy sporządzonej na papierze lub są zapisami komputerowymi w odpowiednich bazach danych)

Papier wartościowy Przykłady IF: bony skarbowe, obligacje, depozyty, renty, kredyty, kontrakty terminowe, opcje. Jeżeli dla danego IF istnieje rozwinięty rynek, na którym może być swobodnie wymieniany, to taki instrument staje się papierem wartościowym (security)

Instrumenty o charakterze wierzycielskim / instrumenty dłużne depozyty bankowe bony skarbowe obligacje renty finansowe kredyty hipoteczne listy zastawne weksle, czeki

Instrumenty o charakterze własnościowym (udziału w majątku) akcje prawa do akcji certyfikaty inwestycyjne świadectwa udziałowe

Instrumenty pochodne kontrakty forwards (towarowe) kontrakty forwards (na stopę procentową, na kurs waluty) kontrakty futures (towarowe) kontrakty futures (walutowe) kontrakty futures (indeksowe) kontrakty wymiany - swapy kontrakty opcyjne warranty

Instrumenty o charakterze wierzycielskim / depozyty bankowe Rachunek a vista (DEMAND DEPOSIT) Lokaty terminowe (TIME DEPOSIT ACCOUNT) Certyfikat depozytowy (CERTIFICATE OF DEPOSIT) - jeżeli mogą być wymieniane na rynku, mają charakter papierów wartościowych

Instrumenty o charakterze wierzycielskim Obligacja (treasury bond) – papier wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Obligacje możemy podzielić ze względu na: Rodzaj emitenta Okres do wykupu Wartość nominalna i oprocentowanie obligacji Opcje dodatkowe Poziom ryzyka inwestycyjnego

Obligacje/ rodzaj emitenta Obligacje emitowane przez Skarb Państwa, korporacje (mogą być wtedy dopuszczane do obrotu giełdowego) Obligacje emitowane gminy lub miasta (obligacje komunalne lub obligacje municypalne). Obligacje skarbowe to dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, reprezentowany przez Ministra Finansów. Skarb Państwa - emitent obligacji - pożycza od nabywcy obligacji określoną sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić obligacje) - w określonym czasie wraz z należnymi odsetkami.

Dlaczego warto kupować obligacje skarbowe? pewność lokaty w przypadku obligacji skarbowych (o ile państwo jest wypłacalne) możliwość wycofania się z inwestycji w dowolnym momencie (sprzedaż na giełdzie bez utraty oprocentowania) możliwość stałego śledzenia wartości swoich inwestycji możliwość uzyskiwania kredytów pod zastaw obligacji

Obligacje/ okres do wykupu Okres do wykupu to liczba lat, w których emitent zobowiązuje się wywiązywać z obowiązków, jakie nakłada na niego obligacja. Data wykupu oznacza termin, kiedy dług przestanie istnieć, gdyż emitent wykupi obligację. Obligacje z terminem spłaty: od 1-5 lat - nazywa się obligacjami krótkoterminowymi, od 5-12 - nazywa się obligacjami średnioterminowymi, powyżej 12 lat - nazywa się obligacjami długoterminowymi.

Obligacje/ wartość nominalna i oprocentowanie Obligacje można dzielić na kuponowe (coupon bonds) i zerokuponowe (zero-coupon bonds). Obligacje zerokuponowe są zwykle emitowane z dyskontem. Obligacje kuponowe wiążą się z okresową płatnością kuponu, którego wysokość jest zwykle zależna od ratingu emitenta. Oprocentowanie obligacji może być stałe bądź zmienne. Zwykle wysokość kuponu obligacji o zmiennym oprocentowaniu przedstawiana jest w formie "stopa bazowa + x%", Możliwe jest także oprocentowanie uzależnione od stopy inflacji (takie obligacje emituje polski Skarb Państwa).

Obligacje / Opcje dodatkowe Wiele emisji obligacji zawiera klauzulę, która daje inwestorowi i/lub emitentowi prawo do podjęcia określonych działań. Najczęściej stosowana jest opcja przedterminowego wykupu na żądanie emitenta (call feature), która daje emitentowi prawo do wcześniejszej spłaty całości lub części zobowiązań. Obligacje zamienne (convertible bond) Obligacje zamienne - rodzaj obligacji dające jej posiadaczowi możliwość do zamiany ich na akcje firmy emitującej. Obligacja wymienna (exchangable bonds) Obligacja wymienna - papier wartościowy umożliwiający posiadaczowi obligacji ich wymianę na określoną liczbę akcji zwykłych przedsiębiorstwa innego niż emitent.

Obligacje / poziom ryzyka inwestycyjnego Poziom ryzyka inwestycyjnego mierzony jest jakością kredytową (rating) Rating - niezależna ocena ryzyka kredytowego dokonywana przez wyspecjalizowane agencje ratingowe takie jak Moody's, Standard&Poor's oraz Fitch Ratings w stosunku do podmiotu zaciągającego dług. Rating oznacza jakość dłużnych papierów wartościowych pod kątem wiarygodności finansowej emitenta oraz warunków panujących na rynku. Badaniu wiarygodności finansowej podlegają emisje obligacji, krótkoterminowe papiery dłużne, podmioty zaciągające zobowiązania na rynku finansowym oraz rządy państw.

Bony skarbowe Bony skarbowe (treasury bills) – krótkoterminowe papiery na okaziciela emitowane przez Skarb Państwa terminy wykupu: 13, 26 i 52 tygodnie sprzedaż na przetargach nominał jednego bonu wynosi 10 000 zł nabywcy bonów - firmy krajowe i zagraniczne, instytucje finansowe

Bony skarbowe Bony skarbowe są sprzedawane z dyskontem, czyli poniżej wartości nominalnej, gdyż są nieoprocentowane. Pełną kwotę nominalną otrzymuje się w momencie wykupu bonu skarbowego. Ceny bonów są odzwierciedleniem przewidywanego przez rynek pieniężny poziomu inflacji, dlatego mogą być one miarodajnym odniesieniem dla określania oprocentowania innych instrumentów finansowych, np. obligacji.

Renty finansowe Renta finansowa jest umową, na mocy której jej posiadacz otrzymuje okresowe świadczenie pieniężne, zgodnie z przyjętym harmonogramem RF – na ogół – nie są papierami wartościowymi, ze względu na brak możliwości wymiany na rynku RF mogą być traktowane jak instrumenty przynoszące stały dochód np. obligacje

Kredyty hipoteczne (mortgages) Przyszły właściciel nieruchomości sprzedaje hipotekę swego domu aby uzyskać gotówkę niezbędną do nabycia nieruchomości, zobowiązując się do dokonywania okresowych płatności na rzecz posiadacza hipoteki Sytuacja przyszłego właściciela nieruchomości zaciągającego KH przypomina pozycję emitenta obligacji (przyjmuje pewną kwotę, później wypłaca regularnie kupony i na koniec – nominał – o ile spłata końcowa jest większa od poprzednich)

Kredyty hipoteczne (mortgages) Kredyty hipoteczne nie są papierami wartościowymi, jednakże hipoteki są łączone w pakiety, pod które instytucje finansowe emitują nowe instrumenty, tzw. instrumenty zabezpieczone hipoteką (mortgage-backed securities)

Wartość obecna przyszłych przepływów pieniężnych (PV – present value) Zagadnienia matematyki finansowej użyteczne w opisie instrumentów dłużnych Wartość obecna przyszłych przepływów pieniężnych (PV – present value) Wartość przyszła regularnych płatności (FV – future value) Pojęcia związane ze stopą zwrotu Mierniki efektywności inwestycji finansowych (NPV, IRR, ERR) Wartość obecna renty Równanie bankierów

Zagadnienia dotyczące bonów i obligacji Wycena bonów skarbowych Stopa rentowności bonu skarbowego Wycena obligacji Stopa dochodu z obligacji (YTM – Yield To Maturity) Wypukłość obligacji (wpływ stopy dochodu na cenę obligacji)

Instrumenty o charakterze własnościowym Akcje - najważniejszy element rynku kapitałowego. Akcja jest papierem wartościowym potwierdzającym udział w kapitale akcyjnym spółki, stanowiącym jednocześnie uosobienie praw i obowiązków jej posiadacza - akcjonariusza.

Akcje / Instrumenty o charakterze własnościowym charakterystyki akcji wartość nominalna - wartość kapitału akcyjnego spółki przypadająca na jedną akcję wartość emisyjna - cena po jakiej akcja jest sprzedana przez emitenta jej pierwszemu właścicielowi wartość księgowa - wartość aktywów netto spółki przypadająca na jedną akcję wartość rynkowa - cena akcji na rynku (powstaje w wyniku spotkania się popytu z podażą)

Akcje / PRAWA AKCJONARIUSZA Prawo do udziału w zyskach spółki, czyli prawo do dywidendy. Zysk netto spółki dzieli się na zysk zatrzymany (przeznaczony na dalszy rozwój) i zysk do podziału czyli dywidendę. Wszyscy akcjonariusze, którzy w dniu ustalenia prawa do dywidendy posiadają akcje uzyskują prawo do dywidendy. Prawo do zakupu akcji nowej emisji, czyli prawo poboru. Z prawa poboru może skorzystać akcjonariusz, który w dniu ustalenia prawa poboru posiada akcje spółki emitującej nowe akcje. Posiadacz prawa poboru może je sprzedać lub skorzystać z nich i dokonać zakupu akcji nowej emisji. Prawo do głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Zapewnia ono akcjonariuszowi możliwość wpływania na losy spółki w drodze kształtowania liczebności, składu i kompetencji jej władz, a także poprzez wyznaczanie struktury podziału zysku przedsiębiorstwa. Prawo do udziału w masie upadłościowej spółki (w razie bankructwa)

Akcje / Instrumenty o charakterze własnościowym TYPY AKCJI akcje uprzywilejowane akcje zwykłe Uprzywilejowanie może dotyczyć liczby głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy wielkości lub kolejności wypłacania dywidendy podziału majątku spółki w przypadku likwidacji

sporządzenie prospektu emisyjnego Etapy wprowadzenia do obrotu giełdowego akcji spółki w publicznej ofercie sporządzenie prospektu emisyjnego uzyskanie zgody Komisji Papierów Wartościowych i Giełd na wprowadzenie do publicznego obrotu zawarcie umowy z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych o rejestrację tych papierów wartościowych upowszechnienie wymaganych informacji dotyczących emitenta i oferty

Metody wyceny akcji Wycena akcji metodą zdyskontowanych przepływów pieniężnych (DCF – discounted cash flow) Wycena ogólnymi metodami analizy fundamentalnej

Wycena akcji metodą zdyskontowanych przepływów pieniężnych Analiza przychodów akcjonariusza Modele zdyskontowanej dywidendy Modele Gordona – Shapiro Analiza zysków firmy Modele oparte na analizie zysku przypadającego na jedną akcję

Wycena akcji metodami analizy fundamentalnej Analiza makrootoczenia Analiza sektorowa Analiza sytuacyjna spółki Analizy finansowa spółki Wycena spółki

Wycena akcji metodami analizy fundamentalnej Analiza otoczenia makroekonomicznego spółki (podstawowych stóp procentowych, wskaźnika inflacji, PKB, wielkości bezrobocia, kursu walutowego)- określenie perspektyw rozwoju spółki w przyszłości. Analiza sektorowa - ocenie podlegają spółki prowadzące zbliżoną działalność, sprzedające te same lub podobne produkty.

Wycena akcji metodami analizy fundamentalnej Analiza ogólnej sytuacji spółki - stan majątku, poziom innowacyjności technologicznej, jakość zarządzania, skład akcjonariatu. Analiza finansowa spółki - wskaźniki: rentowności, płynności, zadłużenia i aktywności. Wyniki tej analizy pokazują, jak spółka gospodaruje posiadanymi zasobami oraz wykorzystuje uwarunkowania rynkowe. Wycena spółki - oszacowanie wartości akcji, przy uwzględnieniu posiadanych zasobów oraz możliwości generowania dochodów w przyszłości.

Analiza portfelowa Określenie celów inwestowania oraz akceptowalnego poziomu ryzyka Określenie kryteriów efektywności portfela inwestycyjnego Badanie zmienności parametrów portfela Optymalizacja portfela

Analiza portfelowa Zagadnienia Zmienność akcji. Parametry zmienności Modele zmienności akcji Miary ryzyka inwestowania w akcje Pojęcie portfela akcji Parametry portfela akcji Portfel akcji z możliwością krótkiej sprzedaży Określanie kryteriów doboru akcji, Zagadnienia optymalizacyjne portfela akcji Charakterystyka portfela mieszanego (akcji oraz aktywów pozbawionych ryzyka)

Ilustracja portfeli dwóch akcji, utworzonych z akcji 3 spółek

Zbiór możliwości inwestycyjnych dla portfela trzech akcji

Zbiór możliwości inwestycyjnych dla portfela trzech akcji z możliwością krótkiej sprzedaży (kolor różowy)

Nagroda Nobla dla twórcy metody DCF 1938 – John B. Williams „The theory of investment value” Metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych w wycenie akcji

Analiza portfelowa - Nagroda Nobla Harry Markowitz, Merton Miller, William Sharpe - (1990) za pionierskie prace w dziedzinie ekonomii finansowej

Analiza portfelowa H. Markowitz, „Portfolio selection” 1952 J. Tobin – „Liquidity preference as behavior towards risk” 1958 F. Modigliani, M. Miller „The cost of capital, corporation finance and the theory of investment” 1958 W. Sharpe „Capital asset pricing model” 1964 J. Lintner „Security prices, risk and maximal gains from diversifications” 1965

Nagrody Nobla – analiza rynków finansowych 1981 James Tobin Relacje między rynkami finansowymi a decyzjami w zakresie wydatków, bezrobociem, produkcją i cenami 1985 Franco Modigliani Pionierska analiza oszczędności i rynków finansowych