Prawo spadkowe [prawo stacjonarne jednolite magisterskie] (WZPiNoS KUL, rok IV, semestr VIII [letni], grupa 3 [2014/2015]) Ćwiczenia 13 (29.05.2015 r.) SYTUACJA PRAWNA WSPÓŁSPADKOBIERCÓW, DZIAŁ SPADKU

Sytuacja prawna współspadkobierców Jeśli mamy więcej niż jednego spadkobiercę, to do czasu działu spadku, osoby takie są współspadkobiercami – osobami współodpowiedzialnymi. Istnieje między nimi wspólność (art. 1035 k.c.). W k.c. przyjęto rozwiązanie, w którym od chwili otwarcia spadku współspadkobiercom przypadają określone ustawą lub testamentem udziały w poszczególnym przedmiotach wchodzących w skład spadku. Współwłasność (w częściach ułamkowych) – tylko rzeczy! Współuprawnienie – pozostałe prawa!

Współposiadanie i współkorzystanie Każdy ze współspadkobierców jest uprawniony do współposiadania przedmiotów należących do spadku oraz współkorzystania z nich w takim zakresie, w jakim da się to pogodzić z uprawnieniami pozostałych współspadkobierców. Ograniczenie – powołanie wykonawcy testamentu (art. 667 § 2 k.p.c. w zw. z art. 935 § 1 k.p.c.). W takich sytuacjach uprawnionymi do zarządzania spadkiem są wykonawca testamentu oraz kurator. Zbycie udziału spadku – art. 1051 k.c. i nast. Wyjście ze współwłasności nie podlega przepisom o zniesieniu współwłasności – art. 1037 k.c. i nast.

Ochrona praw współspadkobierców Jeśli naruszono prawa współspadkobierców do współposiadania i współkorzystania z rzeczy wspólnej, każdemu uprawnionemu służą środki ochrony przewidziane w przepisach dot. współwłasności w częściach ułamkowych.

Dział spadku - istota Dział spadku polega na tym, że po ustaleniu wartości całego majątku spadkowego określa się wielkość sched poszczególnych spadkobierców.

Dział spadku - skutki Poszczególni spadkobiercy stają się wyłącznymi podmiotami przyznanych im praw majątkowych, objętych dotychczas wspólnością. Tym samym - spadek traci cechy odrębności w stosunku do majątków współspadkobierców. Pociąga to za sobą również zmianę w zakresie odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe – od teraz każdy ze współspadkobierców odpowiada za długi spadkowe samodzielnie, w stosunku do wielkości przypadającego mu udziału (art. 1034 § 2 k.c.).

Dział spadku – sposoby podziału Dział spadku może zostać dokonany w drodze: Umowy – jest możliwy jedynie wówczas, gdy wszyscy współspadkobiercy są zgodni co do konieczności i sposobu jego dokonania. Postępowania przed sądem – w przypadku sporu między współspadkobiercami, podział zostaje dokonany przez sąd w toku postępowania nieprocesowego. Mają tu zastosowanie zgodnie z art. 1035 k.c., przepisy 1037-1046, 1070 i 1079 k.c. oraz stosowane odpowiednio, przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.

Przedmiot działu spadku Przedmiotem działu spadku są jedynie aktywa spadkowe! Podział pasywów stanowi jedynie konsekwencję podziału aktywów! W postępowaniu o dział spadku nie można dzielić długów spadkowych – post. SN z 12 stycznia 1978 r., III CRN 333/77, niepubl.

Umowny dział spadku Dokonanie umownego działu spadku, możliwe jest jedynie przy istnieniu zgodnej woli wszystkich współspadkobierców (zgoda co do samego podziału i formy oraz sposobu jego dokonania). Stronami umowy muszą być wszyscy współspadkobiercy. Zbycie przez jednego ze współspadkobierców części lub całości udziału (art. 1051 k.c.) – stroną umowy staję się nabywca części lub całości udziału (art. 1053 k.c.).

Forma i treść umowy o dział spadku Umowa o dział spadku może być zawarta w dowolnej formie, także ustnej, chyba że ustawa wymaga zachowania formy szczególnej (np. forma aktu notarialnego – zbycie nieruchomości – art. 1037 § 2 k.c.). Treść umowy o dział spadku podlega ogólnym regułom – na podstawie art. 3531 k.c. Spadkobiercy nie mogą jednakże określić wielkości swoich udziałów spadkowych inaczej niż to wynika z ustawy, bądź z treści testamentu. Możliwe jest ograniczenie działu tylko do części spadku (art. 1038 § 2 k.c.).

Umowny dział spadku a wady oświadczenia woli Do umowy o dział spadku mają zastosowanie przepisy ogólne dotyczące wad oświadczenia woli (art. 82-88 k.c.). Jedynie błąd jako wada oświadczenia woli został uregulowany w art. 1045 k.c. (stan faktyczny, który strony uważały za niewątpliwy).

Sądowy dział spadku Legitymowanym do złożenia wniosku wszczynającego postępowanie jest każdy ze współspadkobierców oraz nabywca udziału w spadku (art. 1051 k.c. w z art. 1053 k.c.). Prawo do wystąpienia z wnioskiem o dział spadku nie jest ograniczone terminem! W toku postępowania działowego sąd ustala skład majątku spadkowego i jego wartość. Ustalony w inwentarzu skład czynnego spadku należy przyjąć jako podstawę dokonywanego działu. Możliwe jest jego uzupełnienie, jeśli ów inwentarz nie obejmuje wszystkich przedmiotów spadkowych.

Sądowy dział spadku cd… Jeżeli spis inwentarza nie został dokonany, sąd może ustalić skład spadku na podstawie wyjaśnień uczestników. Jeśli jest to konieczne, sąd w toku postępowania działowego powinien rozstrzygnąć o istnieniu zapisów zwykłych, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, jak również o wzajemnych roszczeniach między współspadkobiercami z tytułu posiadania przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków, poczynionych nakładów oraz spłaconych długów spadkowych (art. 686 k.p.c.).

Sądowy dział spadku cd… Możliwy jest podział fizyczny majątku – tzn. poszczególne przedmioty zostaną podzielone fizycznie i przyznane poszczególnym spadkobiercom w stosunku do wielkości ich udziałów. Możliwe jest ustalenie dopłat, jeżeli wartość przyznanych części nie odpowiada wielkości udziałów uprawnionych. Możliwe jest także przyznanie pewnych przedmiotów w całości jednemu lub niektórym spośród spadkobierców.

Sądowy dział spadku cd… Podział cywilny sądowego działu spadkowego polega na tym, iż przedmioty należące do spadku zostają sprzedane, a uzyskana suma podzielona między współspadkobierców w stosunku do wielkości przysługujących im udziałów. Dotyczy to zwłaszcza przedmiotów niepodzielnych. Podział ten zostaje dokonany np. w sytuacji, gdy żaden ze współuprawnionych nie jest w stanie ponieść ciężaru spłat.

Sądowy dział spadku cd… W toku postępowania sąd dokonuje oceny, który ze sposobów podziału należy wybrać w konkretnych okolicznościach. Jeżeli jednak uczestnicy postępowania wskazują sposób podziału, sąd jest związany zgodnym wnioskiem, chyba że podział taki jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub naruszałby uzasadniony interes osób uprawnionych (art. 622 § 2 k.p.c.). W związku z tym - częstszy jest podział fizyczny spadku.

Sądowy dział spadku cd… W toku postępowania działem, powinien zostać objęty cały majątek spadkowy (art. 1038 § 1 zd. 1 k.c.). Jedynie z ważnych powodów podział taki może zostać ograniczony do części spadku (art. 1038 § 1 zd. 2 k.c.). Jeżeli dział spadku nie objął całego majątku spadkowego, niezbędne staje się dokonanie działu uzupełniającego!

Zaliczenie darowizn oraz zapisów windykacyjnych Instytucja zaliczania darowizn oraz zapisów windykacyjnych występuje w prawie spadkowym w dwóch sytuacjach: przy ustalaniu substratu zachowku (art. 994-996 k.c.) oraz przy dokonywaniu działu spadku (art. 1039-1042 k.c.). Istnienie obowiązku zaliczenia darowizn oraz zapisów windykacyjnych uzależnione jest od woli spadkodawcy, który może określoną szczodrobliwość zwolnić z obowiązku zaliczenia.

Zaliczenie darowizn oraz zapisów windykacyjnych cd… Strony działu spadku powinny dokonać zaliczenia darowizn oraz zapisów windykacyjnych zgodnie z art. 1039-1043 k.c. W umowie powinny się ponadto znaleźć postanowienia odnoszące się do wzajemnych roszczeń między współspadkobiercami z tytułu posiadania przedmiotów spadkowych, pobranych i nierozliczonych pożytków oraz poczynionych nakładów.

Zaliczenie darowizn oraz zapisów windykacyjnych cd… W świetle art. 1039 § 1 k.c. zwolnienie takie może zostać dokonane w sposób wyraźny w umowie darowizny lub też – później – w testamencie sporządzonym przez spadkodawcę. Krąg osób zobowiązanych do dokonania zaliczenia otrzymanych darowizn oraz zapisów windykacyjnych wyznacza art. 1039 k.c. (dzieci spadkodawcy oraz dalsi zstępni). Zstępni bliżsi spadkodawcy, którzy nie dochodzą do dziedziczenia po nim (art. 1041 k.c.).

Zaliczenie darowizn oraz zapisów windykacyjnych cd… Zaliczeniu podlegają wszystkie darowizny, o ile nie zostały zwolnione z tego obowiązku przez spadkodawcę, dokonane na rzecz spadkobiercy, poza drobnymi darowiznami zwyczajowo w danych stosunkach przyjętymi – art. 1039 § 3 k.c. Powyższe dotyczy również zapisów windykacyjnych. Sposób obliczania zaliczenia darowizn i zapisów windykacyjnych określa art. 1042 § 1 k.c.

Zaliczenie darowizn oraz zapisów windykacyjnych cd… Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili działu spadku (art. 1042 § 2 k.c.). Przy zaliczaniu na schedę nie uwzględnia się jednak pożytków, jeżeli przedmiot darowizny lub zapisu windykacyjnego pożytki takie przynosi (art. 1042 § 3 k.c.). Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili działu spadku (art. 1042 § 22 k.c.).

Skutki działu spadku Dział spadku powoduje ustanie wspólności między współspadkobiercami! Kończy się okres solidarnej odpowiedzialności współspadkobierców (art. 1034 k.c.). Po dokonaniu działu spadku, spadkobiercy są wzajemnie obowiązani do rękojmi za wady fizyczne i prawne według przepisów o rękojmi przy sprzedaży (art. 1046 k.c.).