Starzenie się i jego wpływ na funkcje organizmu człowieka Maria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu PAM

Teorie starzenia się organizmu Teoria mutacji somatycznych: Nagromadzenie się przypadkowych uszkodzeń materiału genetycznego oraz białek powoduje zmniejszenie się zdolności regeneracyjnych organizmu. Mutacje mogą być wynikiem ekspozycji na naturalne źródła promieniowania.

Teorie starzenia się organizmu Teoria katastrofy błędów: Akumulacja błędów w syntezie białka, w zakresie translacji i transkrypcji, z upływem czasu prowadzi do uszkodzenia funkcji komórkowych

Teorie starzenia się organizmu Teoria wolnych rodników: Reaktywne molekuły metabolizmu tlenu mogą uszkadzać białka błon komórkowych, enzymy, DNA. Wraz z wiekiem wzrasta produkcja wolnych rodników co prowadzi do akumulacji uszkodzeń tkanowych.

Teorie starzenia się organizmu Teoria modyfikacji białek: W wyniku pewnych reakcji chem. ( np. utleniania czy glikacji) dochodzi do zmian w strukturze białek, które się odkładają i zaburzają funkcje komórek czy tkanek

Teorie starzenia się organizmu Teoria immunologiczna: Pogorszenie sprawności układu immunologicznego i osłabienie funkcji limfocytów T i B powoduje spadek odporności na infekcje i wzrost chorób z autoagresji. Spadek nadzoru immunologicznego prowadzi do wzrostu kancerogenezy.

Teorie starzenia się organizmu Teoria neuroendokrynna: Zmiany w układzie nerwowym i hormonalnym głównie na osi podwzgórze-przysadka mózgowa-nadnercza oraz insulina i czynniki wzrostowe prowadzą do nieprawidłowych reakcji organizmu na bodźce środowiskowe

Teoria starzenia się komórkowego : Komórki mogą podzielić się tylko określoną liczbę razy ( limit Hayflicka) W następstwie podziałów dochodzi do skracania się telomerów aż do całkowitego zahamowania replikacji Komórki rozrodcze i macierzyste posiadają telomerazę, która odbudowuje skrócone telomery

Teoria starzenia się komórkowego Komórki rozrodcze i macierzyste są zdolne do większej liczby podziałów niż limit Haylicka. Telomeraza jest aktywna również w komórkach nowotworowych, co umożliwia nieprzerwane podziały i agresywną proliferację.

Teorie starzenia się organizmu Teoria rozwojowo-genetyczna: Starzenie się jest kolejnym etapem rozwoju i dojrzewania organizmu, gdzie dochodzi do przewagi procesów katabolicznych nad anabolicznymi

Teorie starzenia się organizmu Wg Hayflicka starzenie komórkowe jest ściśle związane z określoną liczbą możliwych podziałów, a czynnikiem wyznaczającym kres możliwych podziałów są telomery

Progeria – zespoły przyśpieszonego starzenia Zespół Hutchinsona-Gilforda i zespół Wernera Uwarunkowany genetycznie Zahamowanie wzrostu, pojawienie się zmarszczek, siwienie, łysienie, szybki rozwój miażdżycy, chorób układu krążenia i nowotworowych Objawy już w dzieciństwie

Restrykcja kaloryczna Zmniejszenie wartości kalorycznej spożywanych pokarmów o ok. 20-40% przy zachowanych wszystkich niezbędnych składnikach może spowolnić tempo starzenia i wydłużyć czas życia o ok 50%)

Starzenie się wg WHO Wiek podeszły 65 - 70 lat Wiek starczy 71 – 90 lat Długowieczność > 90 lat

Długość życia Polaków Średnia długość życia Polaków – dla mężczyzn 70,8 dla kobiet – 79,4 ( dane z 2005r.) W ciągu ostatniej dekady średnia długość życia wydłużyła się dla mężczyzn o 4,9 lat, dla kobiet o 4 lata

Emeryci w Polsce W ciągu 16 lat odsetek emerytów zwiększył się z 12,8% w 1990r do 15,7% w 2006r, a w 2010 osiągnął 17% społeczeństwa

Organizm w okresie starości Śmiertelność zwiększa się wraz z wiekiem, po osiągnięciu dojrzałości Pojawiają się zmiany w biochemicznym składzie tkanek Zmniejsza się fizjologiczna wydolność organizmu ( np. spadek przesączania kłębuszkowego, spadek częstości akcji serca)

Organizm w okresie starości Spada zdolność adaptacyjna organizmu Zwiększa się z wiekiem podatność na choroby

Układ sercowo – naczyniowy w okresie starzenia się organizmu W sercu – spadek liczby komórek mięśniowych i wzrost kolagenu Obniżenie max. częstości serca Wzrost późnorozkurczowej i późnoskurczowej objętości serca Pogorszenie rezerwy czynnościowej serca

Układ sercowo-naczyniowy w okresie starzenia się organizmu Mechanizmy adaptacyjne utrzymujące pojemność minutową serca: Wzrost objętości rzutu serca Wzrost liczby uderzeń na minutę

Układ sercowo – naczyniowy w okresie starzenia się organizmu W układzie bodźco-przewodzącym spadek liczby komórek przewodzących a wzrost kolagenu Spadek podatności wszystkich naczyń z powodu pogrubienia warstwy wewnętrznej i środkowej ( spadek tkanki sprężystej kosztem wzrostu włókien kolagenu).

Układ sercowo – naczyniowy w okresie starzenia się organizmu Nadciśnienie tętnicze ( ok.57-70% osób podeszłych), często wtórne: choroby nerek, guz chromochłonny nadnerczy, zespół Conna, choroby tarczycy,zespół Cushinga Izolowane nadciśnienie skurczowe

Układ sercowo – naczyniowy w okresie starzenia się organizmu Choroba niedokrwienna serca u ok. 30% ( w badaniach pośmiertnych u ok. 70%) Drugi szczyt ostrych zespołów wieńcowych – po 65r. życia Śmiertelność w przebiegu OZW jest większa i rośnie wraz z wiekiem

Układ sercowo – naczyniowy w okresie starzenia się organizmu Niewydolność serca u ok. 13% Przyczyny:nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna, nabyte wady zastawkowe, ograniczona aktywność ruchowa

Układ oddechowy w okresie starzenia się organizmu Osłabienie odruchu kaszlowego Osłabienie siły mięśni oddechowych Zanik mięśni międzyżebrowych Usztywnienie ścian klatki piersiowej

Układ oddechowy w okresie starzenia się organizmu Spadek ilości tkanki podporowej w płucach Zmniejszenie powierzchni wymiany gazowej Wzrost średnicy przewodów pęcherzykowych

Układ oddechowy w okresie starzenia się organizmu Zwiększenie objętości zalegającej w płucach Wzrost czynnościowej pojemności zalegającej Spadek utlenowania krwi Zmniejszenie czułości ośrodków oddechowych

Układ oddechowy w okresie starzenia się organizmu Przewlekła obturacyjna choroba płuc związana z wiekiem ( czynniki środowiskowe, palenie papierosów, utrata funkcji płuc, spadek rezerw wentylacyjnych) Zapalenia płuc (nadprodukcja śluzu, uszkodzenie aparatu rzęskowego) Nowotwory płuc Astma oskrzelowa

Układ odpornościowy w okresie starzenia się organizmu Zwiększona podatność na infekcje z cięższym przebiegiem Wzrost zachorowań na choroby z autoagresji i nowotworowe Zaburzenia produkcji cytokin Spadek liczby limfocytów B Wzrost produkcji autoprzeciwciał Pogorszenie odpowiedzi nieswoistej związanej z fagocytozą

Układ moczowo-płciowy w okresie starzenia się organizmu Spadek wielkości nerek o ok. 30% Spadek liczby czynnych nefronów Pogorszenie funkcji cewek nerkowych Spadek filtracji kłębuszkowej o ok. 10% na każdą dekadę po 30 r. życia Zwiększona utrata sodu Wzrost zatrzymywania w organiźmie potasu – ryzyko hiperkaliemii

Układ moczowo-płciowy w okresie starzenia się organizmu Odwodnienie spowodowane spadkiem pragnienia i utratą zdolności zagęszczania moczu Utajona niewydolność nerek u ok. 48% po 70 r. życia Zmniejszenie warstwy korowej nerek sięga 64% po 70 r. życia Nefrotoksyczne działanie leków (głównie NLPZ )

Układ pokarmowy w okresie starzenia się organizmu Zmiany czynnościowe i morfologiczne p.p. spowodowane spadkiem elementów kurczliwych mięśni i wzrostem włókien kolagenowych Spadek siły skurczu mięśni przewodu pokarmowego Spadek ilości neuronów cholinergicznych przewodu pokarmowego ( p.p.)

Układ pokarmowy w okresie starzenia się organizmu Zaburzenia opróżniania żołądka Zmiany zanikowe błony śluzowej żołądka – hipochlorhydria, spadek wydzielania pepsyny Możliwość przemieszczania się bakterii do p.p. – nasilone procesy fermentacyjne, zaburzenia wchłaniania

Układ pokarmowy w okresie starzenia się organizmu Zmiany w zakresie jelita cienkiego: Osłabienie siły warstwy mięśniowej Spadek ilości komórek endokrynnych Pogorszenie wchłaniania głównie wit. D, wapnia, żelaza, wit. B12 Uchyłkowatość jelita grubego

Układ pokarmowy w okresie starzenia się organizmu Zmniejszenie masy wątroby Spadek przepływu krwi przez wątrobę Upośledzenie funkcji wątroby Kamica pęcherzyka żółciowego u ok.20-30% po 65 r. życia Ostre żółciopochodne zapalenie trzustki stanowi 65% wszystkich OZT w wieku starszym

Układ pokarmowy w okresie starzenia się organizmu Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – najczęstsza przyczyna – NLPZ Powikłania – krwawienia, perforacje – duży odsetek zgonów Zapalenie wyrostka robaczkowego – przebieg skąpoobjawowy – u 70% po 70r.ż. dochodzi do perforacji

Układ pokarmowy w okresie starzenia się organizmu Choroba uchyłkowa jelita grubego – u 10-35% postać objawowa Powikłania – krwawienia lub perforacja uchyłka – wysoka śmiertelność – siega 18% Nowotwory jelita grubego – druga co do częstości przyczyna zgonów wśród osób z chorobą nowotworową.

Układ kostno-stawowy w okresie starzenia się organizmu Spadek masy kostnej Wzmożony metabolizm osteoklastów zmniejszony osteoblastów – deficyt odbudowy kostnej – osteoporoza

Układ kostno-stawowy w okresie starzenia się organizmu Choroba zwyrodnieniowa stawów: Spadek liczby komórek mezenchymalnych Zmiany jakościowe kolagenu Spadek hormonów tropowych i cytokin związanych z utrzymaniem integralności tkanki łącznej Mikrouszkodzenia tkanki chrzęstnej

Układ nerwowy w okresie starzenia się organizmu Spadek masy i funkcji mózgu – spadek liczby neuronów i kom. gleju, które dostarczają substancji odżywczych i pośredniczą w neurotransmisji, gromadzenie produktów przemiany materii. Spowolnienie przetwarzania informacji, upośledzenie pamięci, rozwój chorób otępiennych. otępiennych.

Układ nerwowy w okresie starzenia się organizmu Spadek wrażliwości receptorów adrenergicznych Zaburzenia funkcji wazomotorycznych – zwężenie i rozszerzenie naczyń, nagłe zwyżki RR, zasłabnięcia, potliwość, upośledzenie termoregulacji, „sztywność emocjonalna”.

Narządy zmysłów w okresie starzenia się organizmu Starcza dalekowzroczność ( brak zdolności akomodacji soczewki) Zaćma starcza – mętnienie soczewki Ubytek słuchu typu odbiorczego – utrudnia rozumienie mowy w hałasie Spadek czucia obwodowego, zwłaszcza wibracji i czucia głębokiego, co sprzyja upadkom

Dziękuję za uwagę