Zanim wykonasz jakikolwiek przedmiot, musisz go najpierw narysować Zanim wykonasz jakikolwiek przedmiot, musisz go najpierw narysować. Sam rysunek nie wystarczy do wykonania tego przedmiotu. Musisz podać na rysunku jego wymiary (długość, szerokość, grubość). Wymiary te muszą być podane w sposób czytelny, aby osoba wykonująca przedmiot na podstawie rysunku i wymiarów nie miała problemów z ich odczytaniem. Opracowano wspólne zasady wymiarowania rysunku.

RYSUNEK TECHNICZNY

Podstawowe pojęcia i definicje. Pismo techniczne. Rodzaje rysunków technicznych. Formaty arkuszy rysunkowych. Rodzaje linii rysunkowych. Metody i zasady wymiarowania przedmiotów płaskich. Symbole i oznaczenia stosowane podczas wymiarowania przedmiotów płaskich. Wymiarowanie przedmiotów płaskich. Przekroje w rysunku technicznym Podstawy rzutowania prostokątnego . Podstawy rzutowania aksonometrycznego. Wymiarowanie przedmiotów wykreślonych w rzutach. Rysunek techniczny - ćwiczenia. Zadania na ocenę celującą.

1. Podstawowe pojęcia i definicje. Polskie Normy (PN) -podstawowy dokument stanowiący zbiór wymagań technicznych, klasyfikacji i pojęć. PN są wydawane przez Polski Komitet Normalizacji Miar i Jakości. Oprócz Polskich Norm (PN) stosuje się jeszcze Normy Branżowe (BN) oraz Normy Zakładowe (ZN). Muszą one być zgodne z PN lecz mogą precyzować szereg szczegółów istotnych w danej branży lub w danym zakładzie pracy. Każda norma ma swój symbol literowo-cyfrowy, np w normie PN-99/E-02001, cyfrze 99 odpowiada rok wydania, symbolowi E — dział urządzenia energetyczne i elektrotechniczne, cyfrze 02001 — numer normy.

Rysunek techniczny - jest to informacja techniczna podana na nośniku informacji, przedstawiona graficznie zgodnie z przyjętymi zasadami i zwykle w podziałce (na podstawie normy PN-ISO 10209-1:1994) Format arkusza rysunkowego - to znormalizowana wielkośc arkusza na jakim wykonany jest lub drukowany rysunek techniczny. Dla rysunku technicznego formatem zasadniczym arkusza jest format A4. Podziałka (skala odwzorowania) - to iloraz wielkości zmierzonej na rysunku i wielkości rzeczywistej. Podziałka rzeczywista 1:1 Podziałki zwiększające 2:1, 5:1, 10:1 Podziałki zmniejszające 1:2, 1:5, 1:200

Normalizacją międzynarodową zajmuje się Komitet ISO/TC10 Normalizacja daje olbrzymie korzyści gospodarcze: ► możliwość wielkoseryjnej produkcji, ►kooperację, ►import—eksport ►ułatwia zwykłe codzienne życie ►ścisłe nazewnictwo i symbolika umożliwia precyzyjne porozumienie się.

2. Pismo techniczne Do opisywania rysunków technicznych stosuje się pismo rodzaju A lub rodzaju B (norma PN-80N-01606). Zalecana wysokość pisma dla arkusza A4: napisy główne 5 mm pomocnicze 3,5 mm.

Wielkości charakterystyczne dla pisma technicznego rodzaju B. Oznaczenie Wymiary w [mm] h - wysokość wielkiej litery 1,8 2,5 3,5 5 7 10 14 20 c - wysokość małej litery 1,3 a - odstęp pomiędzy literami 0,35 0,5 0,7 1 1,4 2 2,8 4 b - odstęp pomiędzy wierszami 3,1 4,3 6 8,5 12 17 24 34 e - odstęp pomiędzy wyrazami 1,1 1,5 2,1 3 4,2 8,4 d - grubość linii pisma 0,18 0,25 2,0

Kształty liter - pismo techniczne proste rodzaju B

Szerokości liter i cyfr wyrażone w postaci krotności wielkości "d" Szerokości "g" liter i cyfr można wyrazić w postaci zależności od grubości linii pisma okreslonej jako wartość "d". Ma to swoje uzasadnienie. Trudno byłoby na rysunku pisać pismem o wysokości 5 mm linią o grubości 2 [mm]. Szerokości liter i cyfr wyrażone w postaci krotności wielkości "d" 1d I, i 2d l 3d j, ł, 1 4d J, c, ć, f, r, t 5d C, Ć, E, F, L, b, d, e, g, h, k, n, o, p, q, s, u, v, x, y, z, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 0 6d a, ę, Ę, B, D, G, Ł, H, K, N, O, P, R, S, T, U, Z, 4 7d ą, A, M, Q, V, X, Y, m, w 8d Ą 9d W

3. Rodzaje rysunków technicznych. Odręczny szkic techniczny Jest to rysunek odręczny, wykonany najczęściej na białym papierze. Szkic techniczny słuzy do wstępnego zapisu informacji technicznej. Nie musi spełniać wszystkich kryteriów rysunku technicznego. Najczęściej jest to rysunek nieskalowany.

Rysunek techniczny wykonawczy Rysunek wykonawczy jest jednym z najważniejszych rysunków. Pozwala odtworzyć kształt przedmiotu z wymiarami. Zawiera informacje na temat dokładności wykonania wytworu, rodzaju materiału. Na rysunku wykonawczym znajdują się konieczne rzuty przedmiotu oraz wymagane przekroje. Rysunek wykonawczy musi być wyposażony w tabelkę rysunkową. Musi ona oprócz wielu koniecznych danych zawierać numer rysunku oraz wielkość podziałki. Numer rysunku powinien być zgodny z numerem części na rysunku zestawieniowym.

Rysunek techniczny wykonawczy

Rysunek techniczny złożeniowy Rysunek złożeniowy jest przedstawieniem wytworu w całości. Na rysunku muszą być uwidocznione wszystkie części wytworu. W związku z tym w rysunkach złożeniowych stosuje się rzutowanie aksonometryczne i przekroje. Wszystkie części wytworu muszą być ponumerowane i opisane w tabelce rysunkowej. Na rysunku przedstawiono przekróje tylnej piasty koła rowerowego. Zwróć uwagę na to, że widoczne są wszystkie części piasty.

Rysunek techniczny złożeniowy Na rysunku przedstawiono przekroje tylnej piasty koła rowerowego. Widoczne są wszystkie części piasty.

Rysunek techniczny montażowy Rysunek montażowy jak sama nazwa mówi pokazuje nam sposób montażu wytworu techniki. Nie zawiera wymiarów wytworu (czasem zdarza się, że podane są wymiary gabarytowe).

Rysunek techniczny schematyczny Rysunek schematyczny przedstawia zasadę działania urządzenia. W rysunkach schematycznych stosuje się daleko idące uproszczenia, a więc zawiera on symbolicznie przedstawione elementy układu, które wchodzą w skład określonego systemu funkcjonalnego. W elektronice stosuje się rysunki schematyczne elektroniczne. Rysunkami schematycznymi są też schematy blokowe.

4. Formaty arkuszy rysunkowych. Arkusze podstawowe powstają przez zwielokrotnienie arkusza A4

Tabliczka rysunkowa: tabliczka podstawowa - zawiera najwięcej informacji i przeznaczona jest do rys. wykonawczych części , rys. złożeniowych, montażowych i ogólnowymiarowych Długość wszystkich tabliczek powinna wynosić co najmniej 185 mm, a wysokość najmniej 55 mm

5. Rodzaje linii rysunkowych. a)linia ciągła b)linia kreskowa c)linia punktowa d)linia dwupunktowa e)linia falista f)linia zygzakowa

Grubości linii: a)bardzo grube (2a) b)grube (a) c)cienkie (a/3) Grubość linii dobiera się w zależności od wielkości rysowanego przedmiotu, stopnia złożoności i przeznaczenia rysunku.

Rodzaj linii Podstawowe zastosowanie Linia ciągła bardzo gruba Podstawowe zastosowanie: tabelka numeru rysunku, połączenia klejone, lutowane. Linia ciągła gruba Podstawowe zastosowanie: zarysy przedmiotów, kształty przekrojów, (wyjątkiem jest kład miejscowy, który kreślimy linią cienką), obramowanie arkusza rysunkowego, oznaczenie początku i konca załamania płaszczyzny przekroju, półka do numeru części w rysunku złożeniowym. Linia ciągła cienka Podstawowe zastosowanie: linia wymiarowa, linie pomocnicze odnoszące, znaki chropowatości powierzchni, tabelka tolerancji, kreskowanie przekrojów, osie otworów o średnicy mniejszej lub równej 12 [mm], linie odnoszace wrysunku złozeniowym. Linia kreskowa cienka Podstawowe zastosowanie: linie niewidoczne przedmiotu. Linia punktowa cienka Podstawowe zastosowanie: osie symetrii otworów o średnicy większej niż 12 [mm], linia podziałowa. Linia dwupunktowa cienka Podstawowe zastosowanie: rysowanie krańcowego połozenia elementu, środek cięzkości przedmiotu. Linia dwupunktowa gruba Podstawowe zastosowanie: oznaczenie rodzaju, sposobu obróbki cieplnej. Linia cienka falista lub zygzakowata Podstawowe zastosowanie: urwanie przedmiotu, przekrój czastkowy.

Zastosowanie linii a)linia ciągła gruba- zarysy i krawędzie widoczne przedmiotów

b) linia ciągła cienka- linie wymiarowe i pomocnicze, kreskowanie przekrojów

c) linia kreskowa cienka- niewidoczne zarysy i krawędzie

d) linia punktowa cienka- osie symetrii, ślady płaszczyzn symetrii

e) linia falista- linie urwania i przerwania przedmiotów rysowane odręcznie f) linia zygzakowa- linie urwania i przerwania przedmiotów rysowane linijką e f

6. Metody i zasady wymiarowania przedmiotów płaskich. Wymiarowanie jest to podawanie wymiarów przedmiotów na rysunkach technicznych za pomocą linii, liczb i znaków wymiarowych.

Podstawowe zasady wymiarowania Zasada wymiarów koniecznych Zasada nie powtarzania wymiarów Zasada niezamykania łańcuchów wymiarowych Zasada pomijania wymiarów oczywistych

Zasada wymiarów koniecznych Zawsze podajemy wymiary gabarytowe (zewnętrzne). Wymiary mniejsze rysujemy bliżej rzutu przedmiotu. Zawsze podajemy tylko tyle i takich wymiarów które są niezbędne do jednoznacznego określenia wymiarowego przedmiotu.

Zasada niepowtarzania wymiarów Wymiarów nie należy nigdy powtarzać ani na tym samym rzucie,ani na różnych rzutach tego samego przedmiotu. Każdy wymiar powinien być podany na rysunku tylko raz i to w miejscu, w którym jest on najbardziej zrozumiały, łatwy do odszukania.

Zasada niezamykania łańcuchów wymiarowych Łańcuchy wymiarowe stanowią szereg kolejnych wymiarów równoległych (tzw. łańcuchy wymiarowe proste - rys. 1) lub dowlnie skierowanych (tzw. łańcuchy wymiarowe złożone - rys. 2) W obu rodzajach łańcuchów nie należy wpisywać wszystkich wymiarów, gdyż łańcuch zamknięty zawiera wymiary zbędne wynikające z innych wymiarów. Łańcuchy wymiarowe powinny więc pozostać otwarte, przy czym pomija się wymiar najmniej ważny.

Zasada pomijania wymiarów oczywistych Pomijanie wymiarów oczywistych dotyczy przede wszystkim wymiarów kątowych, wynoszących 0o lub 90o, tj. odnoszących się do linii wzajemnie równoległych lub prostopadłych

Sposób zapisu wymiarów: -na rysunku podaje się wymiary rzeczywiste’ -wymiary podaje się w milimetrach’ -przy liczbach wymiarowych nie podaje się jednostki miary”mm”, -liczby wymiarowe pisane są pismem technicznym, którego wysokość wynosi min. 3,5 mm, -liczby wymiarowe nie dotykają linii wymiarowych i są pisane na środku linii wymiarowych

Zasady wymiarowania: -wymiarowanie rozpoczynamy od podania najmniejszych, -nie podaje się wymiarów zbędnych tj. takich,które można odczytać z wymiarów już podanych, -średnice otworów do 10 mm podaje się na zewnątrz otworu(strzałki skierowane do środka otworu), a powyżej 10 mm wewnątrz otworu(strzałki skierowane na zewnątrz środka otworu),

-linie wymiarowe nie powinny się skrzyżować z innymi liniami, -grubość przedmiotu podaje się literą „x”, średnicę „(fi)”, a promień”R”, -osie otworów do 12 mm zaznacza się liniami ciągłymi cienkimi, a powyżej 12 mm liniami punktowymi cienkimi, -wymiary kątowe podaje się w stopniach , minutach i ewentualnie w sekundach np. 1015'25" -rysunek po zwymiarowaniu powinien być czytelny.

Wymiarowanie łańcuchowe Wymiarowanie łańcuchowe charakteryzuje się tym, że wymiary układamy w tzw. łańcuchy wymiarowe

Wymiarowanie bazy wymiarowej Wymiarowanie bazy wymiarowej Wymiarowanie bazy wymiarowej (od bazy wymiarowej) polega na podawaniu (kreśleniu) wszystkich wymiarów równoległych od jednej wspólnej linni, krawędzi lub płaszczyzny. W płaskim układzie wymiarowym współrzędnych prostokątnych są dwie wzajemnie prostopadłe bazy wymiarowe. W przypadku skąplikowanych przedmiotów dopuszcza się zastosowanie kilku baz wymiarowych. Bazą nie może być linia kreślona pod kątem, jak również linia zakończona łukiem.

Wymiarowanie mieszane Wymiarowanie mieszane, jak wynika to z nazwy, polega na połączeniu wymiarowania łańcuchowego z wymiarowaniem bazy wymiarowej i jest najtrudniejsze. Wymaga bowiem całkowitej kontroli na ilością i rodzajem wykreślonych wymiarów. Bardzo często podczas takiego wymiarowania wykorzystujemy symetryczność przedmiotów lub symetryczność ich części. Poniżej przykład wymiarowania mieszanego z wykorzystaniem osi symetrii. Zwróć uwagę na sposób wymiarowania otworów, ścięć oraz łuku.

7. Symbole i oznaczenia stosowane podczas wymiarowania przedmiotów płaskich.

Linie Linia wymiarowa to cienka linia prosta lub łukowa zakończona grotami( niekiedy jednym) dotykającymi ostrzem linii rysunkowych w punktach, których odległość ma być na rysunku podana . Linie wymiarowe nie mogą się przecinać

Linie wymiarowe rysowane są w odległości 10 mm od 1 linii konturowych, a następne linie wymiarowe rysowane są w odległości nie mniej niż 7mm od poprzednich,

Pomocnicze linie wymiarowe wychodzą ponad grot strzałki 1-2 mm,

Przy wymiarowaniu średnic powierzchni obrotowych liczbę wymiarową poprzedza się znakiem Ø, wyjątkowo literką d

Przy wymiarowaniu promieni łuków liczbę wymiarową poprzedza się literą R

Wymiarowanie łuków - nad liczbą wymiarową umieszcza się znak łuku(łuczek)

Wymiarowanie kątów a) w stopniach b) za pomocą wymiaru liniowego

Wymiarowanie przedmiotu wygiętego

Wymiarowanie ścięć krawędzi (tzw. faz).

Elementy wymiarowania x4 Znak umowny 65 Linia wymiarowa 50 Liczba wymiarowa Linia pomocnicza

8. Wymiarowanie przedmiotów płaskich.

•na rysunku podaje się wymiary rzeczywiste • wymiary podaje się w milimetrach • przy liczbach wymiarowych nie podaje się jednostki miary „mm” • liczby wymiarowe pisane są pismem technicznym, którego wysokość wynosi min. 3,5 mm • liczby wymiarowe nie dotykają linii wymiarowych i są pisane na środku linii wymiarowych 129 53

Rysunek po zwymiarowaniu powinien być czytelny Nie powtarza się wymiarów x15 52 34 86 54 Pomocnicze linie wymiarowe wychodzą ponad grot strzałki 1-2 mm

Linie wymiarowe są cieńkie, zakończone strzałkami i są rysowane w odległości 10 mm od linii konturowych, a następne linie wymiarowe są rysowane w odległości nie mniejszej niż 7 mm od poprzednich 29 48 76 57

Nie zamyka się łańcucha wymiarowego Wymiarowanie rozpoczynamy od podawania wymiarów najmniejszych 10 27 14 25 21 30 76 Nie zamyka się łańcucha wymiarowego

Środek otworu podaje się dwoma wymiarami Średnice otworów do 10 mm podaje się na zewnątrz otworu (strzałki skierowane do środka otworu), Powyżej 10 mm wewnątrz otworu (strzałki skierowane na zewnątrz środka otworu) 24 8 10 57 17 15 34 21 85 30 R10 x20

Średnicę otworu podaje się literą  (fi). Promień łuku literą„R” Średnicę otworu podaje się literą  (fi). Promień łuku literą„R”. Grubość przedmiotu literą „x”, 24 8 10 57 17 15 34 21 85 R10 x20 Osie otworów do 12 mm zaznacza się liniami ciągłymi cienkimi, a powyżej 12 mm liniami punktowanymi cienkimi

Ćwiczenia

Na rysunku obok podczas wymiarowania popełniono szereg błędów: ·         linie wymiarowe przecinają się, a jest to niedozwolone, ·         nie wszędzie są wpisane liczby wymiarowe, ·         na jednej z linii wymiarowych brakuje grotu strzałki, ·         liczba wymiarowa (60) jest rozdzielona linią wymiarową, ·         na rzucie poziomym (z góry) powtórzone zostały wymiary, które są już zaznaczone na rzucie pionowym (głównym). Niezastosowanie ogólnych i podstawowych zasad wymiarowania spowodowało, że rysunek jest mało czytelny i nie przekazuje w sposób jednoznaczny wszystkich informacji o przedmiocie.

Ten rysunek został zwymiarowany zgodnie z przedstawionymi wcześniej zasadami: ·         przy pomocy linii pomocniczych większość linii wymiarowych umieszczono na zewnątrz przedmiotu, co zwiększa przejrzystość rysunku, ·         wymiary krótsze podane są bliżej krawędzi przedmiotu niż wymiary dłuższe, dzięki czemu unikamy przecinania się linii wymiarowych, ·         większość wymiarów zgrupowana jest na rzucie głównym, ·         żaden wymiar nie został powtórzony, ·         liczby wymiarowe określają wymiary w mm, ale nazwa jednostki na rysunku jest pomijana. Tak zwymiarowany rysunek jest dla wykonawcy czytelny i przejrzysty.

Ćwiczenie 1: Zwymiaruj podany przedmiot stosując metodę wymiarowania bazy rysunkowej. Rozwiązanie

Ćwiczenie 2: Zwymiaruj wałek Ćwiczenie 2: Zwymiaruj wałek. Do wymiarowania gwintu zastosuj odpowiedni symbol. Rozwiązanie

Ćwiczenie 3: Wykreśl wskazany przedmiot w trzech podstawowych rzutach prostokątnych. Rozwiązanie

Ćwiczenie 4: Uzupełnij brakujące elementy rzutów Ćwiczenie 4: Uzupełnij brakujące elementy rzutów. Otwory są wykonane przelotowo. Rozwiązanie

Zadania na ocenę celującą. Ćwiczenie 1 - Zwymiaruj podany przedmiot stosując wymiarowanie mieszane (metoda łańcuchowa + wymiarowanie bazy rysunkowej).

Ćwiczenie 2 - Wykreśl przedmiot w układzie sześciu rzutów prostokątnych.

9. Przekroje w rysunku technicznym

Przekrojem nazywamy przecięcie przedmiotu wyobrażeniową płaszczyzną w celu uwidocznienia kształtów (zarysów niewidocznych w rzucie). Przekrój wykonujemy przecinając przedmiot płaszczyzną, a następnie odrzucając część znajdującą się przed tą płaszczyzną. To co pozostało kreślimy zgodnie z metodą rzutowania.

10. Podstawy rzutowania prostokątnego .

Zawsze rysujemy tyle rzutów, aby pokazane zostały wszystkie wymiary przedmiotu. Pamiętamy również o tym, że krawędzie niewidoczne w rzucie prostokątnym kreślimy linią kreskową. Na rysunku wykonawczym możemy wykorzystywać rzuty, jak również przekroje. Od krawędzi niewidocznych nie wolno wymiarować.

11. Podstawy rzutowania aksonometrycznego.

Aksonometrią nazywamy rzutowanie modelu na jedną rzutnię i przypominają swoim wyglądem rysunki perspektywiczne stosowane w plastyce. W rysunku technicznym znajdują zastosowanie trzy rodzaje aksonometrii : - izometria dimetria ukośna, dimetria prostokątna Poszczególne rzuty różnią się między sobą sposobem ustawienia przedmiotu względem rzutni co wiąże się ze zmianą Rysunki aksonometryczne stosowane są do kreślenia rysunków poglądowych. Rzadko wykorzystuje się je jako rysunki wykonawcze, gdyż przedstawienie wymiarów jest tu trudne i nie zawsze możliwe.

Izometria Układ osi stosowany do kreślenia przedmiotów w izometrii. Kąty pomiędzy osiami X Y Z wynoszą 120 stopni. Zaletą takiego odwzorowania przedmiotu jest bardzo widoczna góra przedmiotu. Rzut ten możemy więc zastosować w przypadku przedmiotu, który najwięcej detali ma na górze.

Krawędzie przedmiotu przedstawionego w izometrii rysuje się równolegle do następującego układu osi:

Etapy rysowania sześcianu w rzucie aksonometrycznym – w izometrii.

Dimetria

Powyżej przykład praktycznego zastosowania rzutowania aksonometrycznego. Rysunek zestawieniowy tylnej piasty w rowerze. Przedmiot wykreslony jest w dimetrii ukośnej z wykorzystaniem przekroju.

Krawędzie przedmiotu przedstawionego w dimetrii ukośnej rysuje się równolegle do następującego układu osi:

Etapy rysowania sześcianu w dimetrii ukośnej.

Dimetria prostokątna Układ osi wykorzystywany przy kreśleniu przedmiotów w dimetrii prostokątnej. Zmieniają się kąty pomiędzy osiami, ale skrót długości krawędzi kreślonych wzdłuż osi Y pozostaje bez zmian. W takim układzie uzyskujemy dokładniejsze odwzorowanie lewego boku wyrobu oraz jego detali.

Plan poziomy mieszkania: Za pomocą wcześniej poznanych elementów możemy bez problemu stworzyć dokładny plan swojego mieszkania, czy też sklepu. Rysunek budowlany jest częścią rysunku technicznego. Poszczególne elementy mieszkania jak również jego wyposażenia rysuje się za pomocą umownych oznaczeń graficznych.