Starzenie się ludności – wyzwania dla polityki społecznej Piotr Szukalski Instytut Socjologii UŁ pies@uni.lodz.pl Toruń. 14.12.2010

Plan prezentacji Czy Polsce grozi „siwe tsunami”? O nikłej świadomości trendów demograficznych Czy wiemy, jak przygotować się do starzenia ludności? O tym, co możemy zrobić sami dla siebie

Tsunami – fala oceaniczna wywołana podwodnym trzęsieniem ziemi, wybuchem wulkanu bądź osuwiskiem ziemi (lub dzieleniem się lodowców), rzadko w wyniku upadku meteorytu. Fale rozchodzą się pierścieniowo od miejsca jej wzbudzenia. Na pełnym morzu przejście fali tsunami, poruszającej się z wielką prędkością (do 900 km/h), może być nawet niezauważone, ponieważ długość tych fal dochodzi do kilkuset kilometrów, ale ich wysokość nie przekracza kilkudziesięciu centymetrów. Dopiero w strefie brzegowej może ona osiągnąć wysokość kilkudziesięciu metrów, niszcząc nadbrzeżne miejscowości

Przyczyny demograficznego tsunami Prawa demograficzne wojny w sferze zachowań rozrodczych

Przyczyny demograficznego tsunami Wydłużanie się trwania życia

Przyczyny demograficznego tsunami Koncentrowanie się przyrostu trwania życia w starszych grupach wieku

Obraz demograficznego tsunami

Udział dzieci oraz seniorów według województw w latach 2007 i 2035 (jako % ogółu ludności)

„Siwe tsunami”? Metafora „siwe tsunami” na określenie wpływu kryzysu politycznego na przyspieszone procesu starzenia się ludności jest w świetle powyższych danych uzasadniona. Istnieje jednak wielka różnica pomiędzy prawdziwym tsunami a „siwym tsunami” – przewidywalność, a dokładniej wyprzedzenie, z jakim wiemy o uderzeniu „fali”. Druga różnica polega na tym, iż tsunami się cofa, zaś „siwe tsunami” tworzy „stałe rozlewisko”.

Najważniejsze cechy starzenia się ludności Polski w przyszłości Wzrost liczby najstarszych – nie tylko 60+, lecz przede wszystkim 80+; Feminizacja starości; Pauperyzacja starości – nowy system emerytalny, wzrost liczby osób bez uprawnień do świadczeń emerytalnych; Konieczność zapewnienia seniorom zajęcia; Wzrost aspiracji seniorów (będą lepiej wykształceni).

Czy starzenie się ludności zagrażana nam? Starzenie się ludności to nie zagrożenie, lecz wyzwanie Jedynym rozsądnym podejściem do wyzwań jest przygotowanie się na nie Przygotowanie się zależy do tego, czy przewidywanie przyszłości ma charakter projekcji forecast czy foresight

Zarówno w przypadku jednostkowym, jak i zbiorowym, podstawowymi cechami przygotowania do starości są: orientacja na przyszłość; 2) świadomość konsekwencji podejmowanych starań (tj. ich celowość); 3) racjonalność wyboru (choć nie musi to oznaczać, że jest to racjonalność ekonomiczna); 4) gotowość do odkładania gratyfikacji za swoje obecne działania przez wiele lat.

Płaszczyzny przygotowania na starość Ekonomiczna Zdrowotna Relacyjna Przestrzenna Edukacyjno-technologicza Polityczna

Działania z zakresu lokalnej polityki społecznej zapewnienie godnego poziomu życia w każdym wieku działania w sferze rynku pracy promowanie oddolnych, obywatelskich inicjatyw ukierunkowanych na umocnienie solidarności międzypokoleniowej dostosowywanie mieszkań do potrzeb mieszkańców transport publiczny dostosowany do potrzeb mieszkańców planowanie przestrzeni publicznej

Podsumowanie (1) „Siwe tsunami” to termin, który powinien nas uczulić na konsekwencje starzenia się ludności Wzrost udziału seniorów pociąga za sobą nie tyle zagrożenia, ile wyzwania Jedyną odpowiedzią na te wyzwania jest przygotowanie się na nie z odpowiednim wyprzedzeniem

Podsumowanie (2) Projekcje procesów społecznych to przykład projekcji typu foresight Od nas zależy, jak przyszłość będzie wyglądać Dotyczy to zwłaszcza poziomu lokalnego