PLECY OKRĄGŁE (Dorsum rotundum)

Wyróżnia się kilka odmian wad w zależności od: etiologii, W warunkach nieprawidłowych, patologicznych, krzywizny fizjologiczne kręgosłupa podlegają zmianom dającym obraz kliniczny różnych wad. Wyróżnia się kilka odmian wad w zależności od: etiologii, lokalizacji zmian, stopnia zaawansowania zmian.

ETIOLOGIA PLECY OKRĄGŁE WRODZONE PLECY OKRĄGŁE NABYTE Najliczniejszą grupę stanowią przypadki pleców okrągłych będących skutkiem dystonii mięśniowo-więzadłowej (zaburzenia napięcia mięśniowo-więzadłowego). Są one dość często spotykane w postawach wiotkich typu astenicznego.

PLECY OKRĄGŁE WRODZONE W tej grupie znajdują się dziedziczne plecy okrągłe – występujące rodzinnie. Są one trudne do wyrównania ze względu na wczesny okres powstawania. Innym rodzajem wady są z kolei plecy okrągłe osteogenne (kifoskoliozy). Powstają one w wyniku obecności sklinowaciałego trzonu kręgu piersiowego.

PLECY OKRĄGŁE NABYTE Mogą występować wtórnie, jako objaw jednostki chorobowej, np. krzywicy, gruźlicy kręgosłupa, choroby Scheuermanna, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK) lub jako wynik zmian pourazowych. Przyczyną doprowadzającą do powstania tej wady postawy mogą być także czynniki psychogenne: kifoza wstydliwych lub kifoza ocznopochodna

LOKALIZACJA ZMIAN Wyróżnia się tu trzy warianty: 1. Wada umiejscowiona jest w odcinku fizjologicznej kifozy – stanowi jej pogłębienie (hiperkifoza piersiowa). 2. Szczyt kifozy przemieszczony jest w górę (kifoza wysoka, wstępująca) lub w dół (kifoza niska, zstępująca). 3. Kifoza obejmuje odcinki kręgosłupa, w których fizjologicznie nie występuje (kifoza totalna, kifoza połączenia piersiowo-lędźwiowego lub kifoza lędźwiowa).

STOPIEŃ ZAAWANSOWANIA ZMIAN W procesie leczenia pleców okrągłych stopień zaawansowania zmian brany jest pod uwagę zarówno w przypadkach kifoz pierwotnie dystonicznych (będących skutkiem nieprawidłowej postawy), jak i pierwotnie patologicznych. Długo utrzymująca się i nie korygowana hiperkifoza funkcjonalna, która powstała na skutek dystonii mięśniowo-więzadłowej, może doprowadzić do powstania nieodwracalnych zmian typu strukturalnego. Zmiany strukturalne pojawiają się w przypadku ograniczenia ruchomości odcinka Th kręgosłupa i nawarstwiających się procesów wzrostu.

ZMIANY TYPU STRUKTURALNEGO: Lekko spłaszczone w części przedniej trzony kręgowe mogą ulec zniekształceniu klinopochodnemu (sklinowaceniu). Zmiany mogą pojawić się w postaci artrozy kręgowej, wyrośli kostnych po stronie przedniej, wapnienia więzadła podłużnego przedniego kręgosłupa, zmiażdżenia krążków międzykręgowych, co prowadzi do zrośnięcia trzonów kręgowych i w efekcie definitywnego ustalenia kifozy.

OMÓWIENIE ZAGADNIEŃ NA PRZYKŁADZIE SCHEMATYCZNIE UJĘTEJ PIERWOTNIE DYSTONICZNEJ HIPERKIFOZY PIERSIOWEJ

WYGLĄD SYLWETKI WIDZIANEJ Z BOKU głowa wysunięta do przodu, barki wysunięte do przodu, klatka piersiowa spłaszczona i zapadnięta, łopatki odstające i rozsunięte (brzegi przyśrodkowe oddalone od kręgosłupa), nadmiernie uwypuklona kifoza piersiowa

Nadmiernie uwypuklona kifoza piersiowa ma tendencję do kompensacji sąsiednich: lordozy szyjnej – kompensacja wstępująca, lordozy lędźwiowej – kompensacja zstępująca. W ujęciu schematycznym zakłada się, iż lordoza lędźwiowa jest bez zmian, natomiast lordoza szyjna jest pogłębiona. Kifoza piersiowa nie jest utrwalona, a jej wyprost można uzyskać czynnym napięciem mięśni.

UKŁAD MIĘŚNIOWO - WIĘZADŁOWY ROZCIĄGNIĘTE I OSŁABIONE NAPIĘTE I/LUB PRZYKURCZONE MIĘŚNIE mm karku, prostownik grzbietu odc. Th kręgosłupa, m. równoległoboczny, m. czworoboczny grzbietu. m. najszerszy grzbietu m. piersiowy większy, m. piersiowy mniejszy, m. zębaty przedni WIĘZADŁA podłużne tylne, nadkolcowe, międzykolcowe, żółte podłużne przednie Za wysunięcie barków do przodu odpowiada akton środkowy m. piersiowego większego, Za brak pełnego wznosu RR do pionu odpowiada akton dolny (brzuszny) m. piersiowego większego.

KLATKA PIERSIOWA Nadmierne wygięcie kręgosłupa powoduje zbliżanie żeber do siebie (zwężanie międzyżebrzy/osiadanie żeber). Mm międzyżebrowe pracują w pozycji zbliżenia przyczepów, co prowadzi do powstawania przykurczów i ustawia klatkę piersiową w pozycji wydechowej. Konsekwencją jest upośledzenie czynności układu oddechowego, co w efekcie prowadzi do niewydolności oddechowej. W takiej sytuacji wyprost odcinka Th kręgosłupa jest utrudniony, zachodzi więc potrzeba stosowania ćwiczeń oddechowych właściwych/specjalnych.

ĆWICZENIA KOREKCYJNE Ogólnym zadaniem jest wyrobienie nawyku poprawnej postawy w oparciu o przywrócone prawidłowe warunki anatomiczne. Szczególnie należy szczególnie uwzględnić ukształtowanie kręgosłupa w odc. Th, ustawienie głowy i obręczy barkowej. Zależnie od czynnika dominującego: hiperkifoza czy odstawanie łopatek należy dobrać ćwiczenia – zmniejszające kifozę piersiową lub korygujące ustawienie łopatek.

ĆWICZENIA KOREKCYJNE c.d. ZADANIA SZCZEGÓŁOWE (MOTORYCZNOŚĆ)/TOR MORFOLOGICZNY Ćwiczenia powinny być stosowane systematycznie i długotrwale w celu uzyskania wytrzymałości siłowej mięśni i automatyzmu nawyku poprawnej postawy. 1. Rozciągnięcie mm przykurczonych, 2. Zwiększenie siły i wytrzymałości mięśni: karku w pozycji cofnięcia głowy, ściągających łopatki w pozycji zbliżenia do kręgosłupa, prostownika grzbietu odc. Th kręgosłupa w pozycji zbliżenia przyczepów, czyli wyprostu odc. Th kręgosłupa, 3. Utrzymanie prawidłowej ruchomości kręgosłupa celem zapobiegania tendencji do zesztywnienia.

DOBÓR ĆWICZEŃ I POZYCJI WYJŚCIOWYCH Ze względu na tendencję do przenoszenia ruchu na sąsiednie odcinki, bardziej ruchome, należy zapewnić stabilizację odc. L właściwym doborem pozycji wyjściowych, a podczas wykonywania ćwiczeń szczególną uwagę należy zwracać na prawidłowe ustawienie głowy (pozycja cofnięcia). Mm piersiowe powinny pracować w pozycji oddalenia przyczepów (nie stosować wznosu RR w przód i klęku podpartego na prostych RR). Mm grzbietu powinny pracować w pozycji zbliżenia przyczepów (w pozycji oddalenia podczas wznosu RR ponad poziom następuje obrót łopatki – oddalanie jej brzegu przyśrodkowego od kręgosłupa).

DOBÓR ĆWICZEŃ I POZYCJI WYJŚCIOWYCH c.d. W ćwiczeniach ogólnokształtujących mm brzucha należy wzmacniać w pozycji oddalenia przyczepów, ponieważ praca przy zbliżonych przyczepach powoduje dalsze „ ściąganie” żeber i klatki piersiowej w dół z upośledzeniem oddychania dolnożebrowego.

ZADANIA SZCZEGÓŁOWE/ TOR ŚRODOWISKOWY ZALECENIA: ograniczanie czasu spędzanego w pozycji siedzącej, określenie pozycji, w jakich dziecko pracuje i odpoczywa w pozycji siedzącej, stosowanie zmienności pozycji.

ZADANIA SZCZEGÓŁOWE/TOR FIZJOLOGICZNY ĆWICZENIA REEDUKACJI POSTURALNEJ Warunkiem ich prawidłowego wykonania jest uzmysłowienie sobie przez dziecko istoty swojej wady i umiejętności świadomego jej wyrównywania w autokorekcji przed lustrem i czuciem prioprioreceptywnym. Pozycje kontrolne to: pozycja stojąca z RR wyciągniętymi w przód, siad skulny z RR wyciągniętymi w przód, klęk podparty. Ich prawidłowe wykonanie stanowi rodzaj sprawdzianu umiejętności przyjmowania prawidłowej postawy.

TOR MORFOLOGICZNY BIERNIE – dominują w początkowym okresie pracy Ćwiczenia rozciągające mm piersiowe: BIERNIE – dominują w początkowym okresie pracy z dzieckiem, CZYNNIE – możliwe jest wyłącznie dzięki pracy mm grzbietu czworobocznego i równoległobocznego. W początkowym okresie, ze względu na ich osłabienie, nie należy tych mięśni przeciążać (stosuje się zasadę stopniowanego wysiłku). Ćwiczenia rozciągające czynnie nie powinny być prowadzone w pozycjach stojących – ze względu na ich nadmierne napięcie i/lub przykurcz nie jest możliwe wyegzekwowanie ruchu (szczególnie wznosu RR w górę zewnątrz) bez przeniesienia go i pogłębiania lordozy lędźwiowej.

TOR MORFOLOGICZNY c.d. Ćwiczenia wzmacniające mm grzbietu i obręczy barkowej: Najlepszą pozycją wyjściową, szczególnie do wzmacniania mm grzbietu jest leżenie przodem, ponieważ: Kręgosłup jest odciążony od ucisku osiowego – samorzutnie następuje korekcja krzywizn fizjologicznych i skrzywień. Łatwiej uzyskać wstępne właściwe ułożenie ciała i go utrzymać. Podczas wykonywania skłonów głowy i tułowia w tył następuje samooporowanie mm karku i grzbietu w prawidłowych pozycjach ze względu na pracę przeciw sile ciężkości.

Ćwiczenia wzmacniające mm grzbietu i obręczy barkowej c.d. Istnieje szeroki wybór możliwości stabilizacji odcinkowej kręgosłupa, zapewniającej różne warianty współpracy mięśni: prostownika grzbietu na różnych poziomach, mm karku, mm pośladkowych, mm ściągających łopatki, a także nadawanie kręgosłupowi żądanego kształtu. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu różnie usytuowanych wtórnych punktów podparcia, np. leżenie na skrzynce, ławce lub stole. W zależności od sposobu leżenia (miejsca podparcia – całą klatką piersiową, jej częścią dolną, miednicą lub udami) uzyskuje się inne ukształtowanie kręgosłupa i zaangażowanie innych grup mięśniowych.