SKOLIOZY
BOCZNE SKRZYWIENIE KRĘGOSŁUPA (scoliosis) Skolioza jest chorobą ogólnoustrojową, powodującą zmiany w układzie narządu ruchu, oddechowym i krążenia. Jest to odchylenie osi anatomicznej kręgosłupa (wyznaczonej przez linię wyrostków kolczystych) od osi mechanicznej (wyznaczonej przez pion) w płaszczyźnie czołowej, któremu mogą towarzyszyć zmiany w płaszczyźnie strzałkowej i poprzecznej.
WIELOPŁASZCZYZNOWOŚĆ ZMIAN PATOLOGICZNYCH PŁASZCZYZNA CZOŁOWA: boczne skrzywienie kręgosłupa prawo- lub/i lewostronne. PŁASZCZYZNA STRZAŁKOWA: zmiany w wielkości lub/i lokalizacji krzywizn fizjologicznych: lordoskolioza, kifoskolioza, plecy płaskie + skolioza. PŁASZCZYZNA POPRZECZNA: rotacja – garb żebrowy lub/i wał lędźwiowy.
RODZAJE SKOLIOZ KRYTERIUM PODZIAŁU RODZAJ SKOLIOZY LOKALIZACJA SKRZYWIENIA piersiowe, lędźwiowe, szyjne LICZBA ŁUKÓW jednołukowe, wielołukowe PIERWOTNOŚĆ SKRZYWIENIA pierwotne, wtórne STOPIEŃ MECHANICZNEGO WYRÓWNANIA SIĘ SKRZYWIENIA wyrównane, niewyrównane STOPIEŃ ZAAWANSOWANIA PROCESU PATOLOGICZNEGO funkcjonalne, strukturalne OKRES UJAWNIENIA SIĘ SKRZYWIENIA I PRZYCZYNA POWSTAWANIA wrodzone, rozwojowe i idiopatyczne: typ: niemowlęcy, dziecięcy, młodzieńczy
SKOLIOZY WIELOŁUKOWE Proces chorobowy ujawnia się najczęściej w jednym z łuków (wygięcie pierwotne). Pozostałe łuki (wygięcia wtórne) są wynikiem kompensacji uwarunkowanej grawitacją i wzrostem. Wygięcie pierwotne zaburza równowagę i jest czynnikiem negatywnym. Jest większe niż wtórne, zmiany strukturalne są wyraźniejsze: ruchomość tego odcinka kręgosłupa jest mniejsza, a rotacja silniej zaznaczona. Wygięcie wtórne przywraca równowagę i statykę tułowia. Mimo, że odbywa się to w zmienionych warunkach, to należy je traktować jako zjawisko pozytywne.
DZIAŁANIE KOREKCYJNE - SKOLIOZY WIELOŁUKOWE Ćwiczenia powinny być skierowane głównie na korekcję wygięcia pierwotnego z jednoczesnym dążeniem do zmniejszania wygięć wtórnych. Jeżeli nie ma możliwości zmniejszenia wygięcia pierwotnego, należy dążyć do wyrównania skrzywienia przez ćwiczenia zwiększające wygięcia wtórne.
STOPIEŃ WYRÓWNYWANIA SIĘ SKRZYWIENIA Zewnętrznym wyrazem wyrównywania mechanicznego skoliozy jest rzutowanie pionu spuszczonego z C7 na szparę międzypośladkową. Radiologicznie określa się skoliozę jako wyrównaną, kiedy suma kątowych wygięć wtórnych jest w przybliżeniu równa wartości kątowej wygięcia pierwotnego.
STOPIEŃ WYRÓWNYWANIA SIĘ SKRZYWIENIA c.d. Stopień anatomicznego, czynno – biernego wyrównywania skoliozy ocenia się na podstawie próby korekcji czynnej i biernej. Korekcja czynna polega na zdolności wyrównywania skrzywienia za pomocą napięcia mięśni, przede wszystkim prostownika grzbietu. Korekcja bierna polega na ułożeniu na boku lub odbywa się w zwisie (zwłaszcza na podudziach). Prawidłowo wykonany zwis czynny zawiera elementy korekcji czynnej i biernej.
PODZIAŁ SKOLIOZ WG G. WEJSFLOGA ZE WZGLĘDU NA CZYNNO – BIERNĄ KOREKCJĘ I0 - skrzywienie wyrównuje się czynnie całkowicie lub częściowo, II0 - skrzywienie wyrównuje się biernie całkowicie lub częściowo, III0 - skrzywienie nie wyrównuje się ani czynnie, ani biernie, IV0 - skrzywienie nie wyrównuje się ani czynnie, ani biernie, a na radiogramie widoczne są zmiany artrotyczne (zwyrodnieniowe stawów)
PODZIAŁ SKOLIOZ WG COBBA ZE WZGLĘDU NA WIELKOŚĆ KĄTA SKRZYWIENIA Skolioza I0 – kąt skrzywienia bocznego wynosi do 300., Skolioza II0 – kąt skrzywienia bocznego wynosi od 30 do 600., Skolioza III0 – kąt skrzywienia bocznego wynosi od 60 do 900., Skolioza IV0 – kąt skrzywienia bocznego wynosi od 90 do 1100.
STOPIEŃ ZAAWANSOWANIA PROCESU PATOLOGICZNEGO Skoliozy funkcjonalne – zmiany dotyczą układu mięśniowo – więzadłowego, są odwracalne i poddają się próbie korekcji czynnej i biernej. Skoliozy strukturalne dotyczą także układu kostnego, powodując w nich nieodwracalne zmiany kręgów (torsja), kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy i innych. Ani czynna , ani bierna korekcja nie wyrównuje skrzywienia.
PODZIAŁ OBJAWÓW ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ BEZPOŚREDNIOŚCI WYSTĘPOWANIA ZMIAN objawy I rzędu (bezpośrednie) dotyczą kręgosłupa objawy II rzędu (pośrednie bliskie) dotyczą klatki piersiowej objawy III rzędu (pośrednie oddalone od kręgosłupa) dotyczą miednicy, ustawienia barków, łopatek, czaszki, stóp i in.
OBJAWY III RZĘDU
OKRES UJAWNIENIA SIĘ SKRZYWIENIA I PRZYCZYNA POWSTAWANIA Skoliozy wrodzone: kostno-pochodne i mięśniowo -pochodne. Skoliozy rozwojowe: statyczne, porażenne, pourazowe, krzywicze, odruchowe, torakogenne i inne. Najliczniejszą jednak grupą są skoliozy idiopatyczne (etiologia nieznana). Stanowią 80 – 90% wszystkich skolioz. Nazywane są także metabolicznymi lub dystonicznymi.
SKOLIOZY IDIOPATYCZNE W zależności od okresu ich pojawienia się wyróżnia się następujące typy: Niemowlęcy, ujawniający się do 3 roku życia, o różnym rokowaniu, Dziecięcy, od 3 do 10 roku życia, najczęściej między 5 – 8 rokiem życia (I okres krytyczny posturogenezy), Młodzieńczy, między 10 – 14 rokiem życia, występujący najczęściej, ze względu na zmiany okresu dojrzewania, szczególnie rzutu wzrostowego (II okres krytyczny posturogenezy).
PROGRAM POSTĘPOWANIA KOREKCYJNEGO Celem ćwiczeń jest wyrównanie skrzywienia, usunięcie przykurczów więzadeł i mięśni – zwłaszcza w obrębie grzbietu i miednicy, zrównoważenie sił układu mięśniowego, podniesienie ogólnej wydolności fizycznej i wyrobienie nawyku prawidłowej postawy ciała. Program obejmuje ćwiczenia: mm grzbietu i pozostałych mm posturalnych, ogólnorozwojowe, oddechowe, elongacyjne i antygrawitacyjne, Klappa, odruchu prawidłowej postawy ciała gry i zabawy ruchowe, pływanie.
KINEZYTERAPIA SKOLIOZ Mają tu zastosowanie ćwiczenia symetryczne i asymetryczne. Głównie jednak stosowane są ćwiczenia symetryczne. Pozycje i ćwiczenia asymetryczne wykorzystuje się jedynie w zajęciach indywidualnych, które zapewniają precyzję lokalizacji ruchu korekcyjnego i stabilizacji sąsiednich odcinków. Zlecanie tego typu ćwiczeń do domu nie jest wskazane.
ZASADY KORYGOWANIA SKOLIOZ (W SZKOLNEJ KOREKTYWIE) ZAJĘCIA GRUPOWE, PRZYPADKI NIEJEDNORODNE Preferowane są ćwiczenia symetryczne. Należy zwrócić szczególną uwagę na ćwiczenia elongacyjne. Zaleca się oddziaływanie na gorset mięśniowy podobnie jak w przypadku pleców wklęsło – okrągłych. Przestrzega się utrzymywania ciała w „osi”. Należy unikać rotacji podczas ćwiczeń.