Studenckie Koło Naukowe z pielęgniarstwa internistycznego Akademia Medyczna Wydział Nauk o Zdrowiu Opiekunowie: dr Izabella Uchmanowicz Mgr Beata Jankowska Opracowały: Kaja Wójcik Magdalena Wójcik Choroby tarczycy

Tarczyca i choroby tarczycy

Tarczyca gruczoł wydzielania dokrewnego, ważący ok 20g, o kształcie motylowatym, zlokalizowany w przedniej części szyi. Składa się z dwóch płatów, które w centrum połączone są przez tzw. cieśń tarczycy.

Główne zadania tarczycy - wytwarzanie - magazynowanie - uwalnianie hormonów tarczycy, czyli tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3)

Hormony tarczycy Hormony tarczycy kontrolują funkcje organizmu, takie jak: - tempo metabolizmu - tętno - temperatura ciała - wzrost i rozwój Mają też wpływ na: - masę ciała - sprawność umysłową - cykl miesiączkowy - płodność

Do tworzenia hormonów w tarczycy niezbędny jest jod, dostarczany do organizmu głównie z pokarmami

Choroby tarczycy Do schorzeń tarczycy zaliczamy: wole nadczynność tarczycy niedoczynność tarczycy guzy tarczycy

Wole Jeśli tarczyca nie otrzymuje wystarczającej ilości jodu, zaburzone zostaje jej wytwarzanie hormonów. Wtedy zaczyna ona zwiększać swoje rozmiary, bo zrekompensować te niedobory. Powiększanie się tarczycy, widoczne nawet z zewnątrz określa się mianem wola. Do jego powstania dochodzi, kiedy zwiększa się liczba i objętość tyreocytów w tarczycy.

Wole - 2-3x częściej u kobiet - jego powstawaniu sprzyja niedobór jodu w organizmie - sprzyjają jego powstawaniu też: * substancje wolotwórcze w pokarmach (węglowodory aromatyczne i alifatyczne, związki siarki, fenole) * defekty syntezy hormonów T4 i T3 (wrodzone) * leki * procesy immunologiczne

Wole fizjologiczne Możemy wyróżnić także wole fizjologiczne, które powstają w stanach, kiedy organizm zwiększa swoje zapotrzebowanie na jod, a są to: ciąża pokwitanie menopauza

Wole – objawy kliniczne ~ wole miąższowe i guzowate – zazwyczaj bez objawów klinicznych ~ w przypadku dużego wola: ucisk na narządy sąsiednie duszność stridor zaburzenia połykania

Wole – 3 stopnie Stopień 0 – brak wola Stopień I – wole niewidoczne przy zwykłym ułożeniu głowy, jednak wyczuwalne palpacyjnie; zalicza się tutaj także wszystkie zmiany guzowate (nawet jeśli nie są przyczyną powiększenia tarczycy) Stopień II – wole widoczne przy normalnym ułożeniu głowy

Wole - diagnostyka Podstawą rozpoznania jest wyczucie powiększenia tarczycy w badaniu przedmiotowym. Do weryfikacji potrzebne są badania dodatkowe: - USG tarczycy – prawidłowe objętości tarczycy: dla kobiet 18ml, dla mężczyzn 25ml - ocena czynnościowa tarczycy – oznaczenie stężenia TSH, wolnej trójjodotyroniny (fT3) i wolnej tyroksyny (fT4). W przypadku ciężkiego niedoboru jodu: zmniejszone stężenie fT4, zwiększone TSH i prawidłowe lub zwiększone fT3 - scyntygrafia tarczycy, biopsja cienkoigłowa i zdjęcia klatki piersiowej i szyi celowane na tarczycę – wykonuje się w podejrzeniu procesu zapalnego, złośliwego, ucisku na tchawicę lub guza autonomicznego.

Wole tarczycy - różnicowanie rozrosty nowotworowe (rak oskrzela) chłoniak zmiany zapalne w obrębie gardła i szyi

Wole - leczenie leczenie farmakologiczne preparatami jodu leczenie farmakologiczne preparatami tyroksyny łączne leczenie farmakologiczne preparatami tyroksyny lub jodu podawanie przez 2 lata jodu w większych ilościach niż dobowe zapotrzebowanie (potem podawanie w ilościach zapotrzebowania dobowego) leczenie hormonami tarczycy – w celu zmniejszenia czynnika wzrostowego, czyli TSH leczenie chirurgiczne – tylko w przypadkach dużego wola, uciskającego przełyk, tchawicę i inne narządy sąsiednie leczenie jodem radioaktywnym – w przypadkach nieoperacyjnych (duże wole u ludzi starszych, nawrót wola zamostkowego po zabiegu strumektomii)

Wole - profilaktyka Prowadzi się profilaktykę jodową. W Polsce – jodowanie soli kuchennej (dodawanie 30mg jodku potasu na 1 kg soli). Kobietom w ciąży i w okresie laktacji zaleca się przyjmowanie preparatów jodu w postaci tabletek.

Wole - rokowanie Zachowawcze metody leczenia wola są skuteczne, szczególnie u osób młodych. Leczenie radykalne (chirurgiczne lub jodem radioaktywnym) związane jest z licznymi powikłaniami.

Wole - przykład

Nadczynność tarczycy Jest zespołem objawów klinicznych oraz danych laboratoryjnych charakteryzującym się m.in. uczuciem gorąca, drżeniem rąk, kołataniem serca, chudnięciem, nadmierna potliwością, miastenią, bezsennością.

W badaniach laboratoryjnych nadczynność tarczycy charakteryzuje się zwiększonym stężeniem wolnych hormonów tarczycy i zwykle obniżonym lub całkowicie zahamowanym wydzielaniem TSH

Nadczynność tarczycy - przyczyny Choroba Gravesa-Basedowa; Wole jednoguzkowe (choroba Gsetscha) lub wieloguzkowe (choroba Plummera) nadczynne; Wstępna faza podostrego zapalenia tarczycy; Faza nadczynności tarczycy w przebiegu zapalenia tarczycy typu Hashimoto; Tyreotoksykoza w wyniku stosowania nadmiernych dawek hormonów tarczycy; Nadczynność tarczycy we wczesnych okresach ciąży

Przyczyny rzadsze Wole jajnikowe; Zaśniad groniasty; Rak tarczycy; Guzy przysadki mózgowej wydzielającej tyreotropinę (w tym przypadku poziom TSH jest podwyższony);

Nadczynność tarczycy - objawy Skóra: uczucie stałego gorąca; skóra ciepła, wilgotna, często przekrwiona;   tkanka podskórna przy dłuższej nadczynności jest ścieńczała; chorym wypadają włosy; paznokcie są łamliwe; hiperpigmentacja; bielactwo – przy autoimmunologicznym podłożu nadczynności tarczycy;

Nadczynność tarczycy - objawy Układ krążenia:  Zespół tarczycowo – sercowy; Nadkomorowe zaburzenia rytmu – często migotanie przedsionków; Niewydolność serca; Niewydolność wieńcowa; Nadciśnienie tętnicze; Szmer skurczowy nad sercem jest wyrazem klinicznym krążenia hiperkinetycznego.

Nadczynność tarczycy - objawy Układ pokarmowy:  Wzmożone łaknienie; Wzmożone pragnienie; Zwiększona liczba oddawanych stolców; Biegunki.

Nadczynność tarczycy - objawy Układ nerwowy i narząd ruchu  Zaburzenia neuropsychiatryczne; Drażliwość; Niepokój; Nerwowość; Zaburzenia emocjonalne; Zaburzenia snu; Drobnofaliste drżenia rąk; Wzmożenie odruchów ścięgnistych; Osłabienie siły mięśniowej; Zmniejszenie masy mięśniowej.

Nadczynność tarczycy - objawy Metabolizm:  Zaburzenie metabolizmu węglowodanów; Obniżenie poziomu lipidów we krwi; Zwiększony obrót kostny: Osteoporoza; Hiperkalcemia; Zaburzenia miesiączkowania – rzadko

Nadczynność tarczycy - leczenie leczenie wspomagające edukacja chorego – należy uprzedzić chorego o ubocznych skutkach stosowanych leków, a zwłaszcza polecić mu odstawienie leków w razie pojawienia się wysypki i bólu gardła. Leczenie swoiste Leczenie farmakologiczne – karbimazol (dawka początkowa 40 – 60 mg/dz.) propyltiouracyl (dawka początkowa 200 – 600 mg/dz.) propranolol (dawka początkowa 20 –160 mg/dz.)   leczenie chirurgiczne – w przypadku dużego wola i niepowodzeń leczenia zachowawczego (nawroty). Leczenie jodem radioaktywnym ¹³¹I - wskazania różne: zazwyczaj przy nawrotach. Niektórzy stosują leczenie tylko u kobiet > 40 r.ż

Niedoczynność tarczycy Jest zespołem klinicznym spowodowanym niedoborem hormonów tarczycy. Dotyczy wszystkich narządów i układów.   Najbardziej typowe objawy: Spowolnienie funkcji psychicznych i motorycznych; Senność; Suchość skóry; Obrzęki tkanki podskórnej; Nadmierna masa ciała.

Niedoczynność tarczycy występująca u dzieci prowadzi do trwałego upośledzenia ich psychicznego i fizycznego rozwoju

Przyczyny niedoczynności tarczycy pierwotna – wynikająca ze zniszczenia lub uszkodzenia gruczołu tarczowego   w wyniku zapalenia Hashimoto, rzadziej innych zapaleń tarczycy; niedoboru jodu; w wyniku uszkodzenia tarczycy po leczeniu; radykalnej operacji; napromieniowania zewnętrznego; leczenia farmakologicznego ( głównie tyreostatykami, solami litu, interferonem-alfa, środkami zawierającymi farmakologiczne dawki jodu); genetycznie uwarunkowanych zaburzeń syntezy hormonów tarczycy i tyreoglobuliny; obwodowej niewrażliwości na hormony tarczycy; zniszczenia tarczycy poprzez uogólniony proces spichrzeniowy lub nowotworowy;

Przyczyny niedoczynności tarczycy wtórna – wynikająca z uszkodzenia podwzgórza (rzadziej) lub przysadki mózgowej (najczęściej). Często występuje po operacjach neurochirurgicznych;

Przyczyny niedoczynności tarczycy wrodzona - jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ brak hormonów tarczycy w okresie noworodkowym i niemowlęcym prowadzi do trwałego upośledzenia rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, może doprowadzić do zaburzeń wzrostu oraz głębokiego niedorozwoju umysłowego

Niedoczynność tarczycy - objawy skóra: skóra sucha, łuszcząca się, o zmniejszonej elastyczności; chłodna; o żółtawym kolorze; maskowaty wygląd z powodu obrzęków szczególnie na twarzy; owłosienie przerzedzone.

Niedoczynność tarczycy - objawy układ krążenia: zmniejszona tolerancja wysiłku; niewydolność serca; objawy choroby wieńcowej; nadciśnienie tętnicze, szczególnie rozkurczowe.

Niedoczynność tarczycy - objawy układ pokarmowy: zaparcia; dolegliwości związane z często występującą kamicą żółciową

Niedoczynność tarczycy - objawy układ nerwowy:  pogorszenie sprawności intelektualnej i zdolności koncentrowania uwagi; senność; hipopatia; apatia; psychozy; depresje; objawy polineuropatii; najczęstszym objawem mononeuropatii jest zespół cieśni nadgarstka.

Niedoczynność tarczycy - objawy metabolizm, układ rozrodczy, gruczoły dokrewne: niedokrwistość; współistnienie innych schorzeń autoimmunologicznych; zaburzenia miesiączkowania; cykle an owulacyjne prowadzące do bezpłodności

Niedoczynność tarczycy - leczenie doustne podawanie preparatu hormonów tarczycy. Leczenie swoiste Leczenie farmakologiczne tyroksyna 100-200 μ/dz

Nowotwory tarczycy rak brodawkowaty tarczycy pojawia się u ludzi w ok.. 40. r.ż., natomiast tak pęcherzykowy u ludzi powyżej 40. r.ż. Częściej u kobiet Rak brodawkowaty występuje częściej w obszarach ze zwiększoną podażą jodu, rak pęcherzykowy na obszarach ze zmniejszoną jego podażą Czynnikiem rozwoju raka brodawkowego jest zewnętrzne napromienianie szyi i głowy, natomiast raka pęcherzykowego – niedobór jodu

Nowotwory tarczycy - objawy pojedynczy guzek w jednym z płatów tarczycy lub w cieśnie guzek najczęściej zauważa się przy przeglądaniu w lustrze lub przy myciu agresywny rozwój raka może powodować wzrost gruczołu tarczowego z towarzyszącymi zmianami głosu i trudnościami w przełykaniu

Nowotwory tarczycy – leczenie Zabieg chirurgiczny Leczenie jodem radioaktywnym radioterapia

DZIĘKUJĘ :)

bibliografia Strony www: Choroby wewnętrzne, pod red. Johna Axforda, wyd. Urban & Partner, Wrocław 1999.  Choroby wewnętrzne, pod red. Leszka Pączka, wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.  Medycyna wewnętrzna, Gerd Herold, wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.  Zarys chorób wewnętrznych dla studentów pielęgniarstwa, pod red. Jadwigii Daniluk i Grażyny Jurkowskiej, wyd. Czelej, Lublin 2005. Strony www: tarczyca.pl http://www.thyromine.pl/img/tarczyca-big.jpg http://www.grabieniec.pl/fotografie_mini_galeria/517.jpg