Krwawienie i krwotok.

Krwotoki (krwawienia) Krwotokiem nazywamy nagłą utratę krwi (dużej ilości w krótkim czasie), prowadzącą do zaburzeń ogólnoustrojowych, a nawet zagrożenia życia. Krwawienie – to powolna utrata krwi, początkowo nie dająca objawów klinicznych.

Bezpieczeństwo ! Ratownik powinien być świadomy ryzyka infekcji, na jakie naraża go kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi osoby poszkodowanej. Wiele chorób zakaźnych jest przenoszonych przez krew, a czynnik infekcyjny może przedostać się nawet przez niewielką ranę, śluzówkę jamy ustnej lub spojówkę oka.

Krwawienie i krwotok Po powstaniu rany krew ulega wynaczynieniu – zjawisko to określane jest mianem krwawienia lub krwotoku. Intensywność krwawienia zależy od wielkości rany i zdolności organizmu do naturalnego ograniczenia lub zatrzymania krwawienia. W wypadku mniejszych ran stosunkowo szybko dochodzi do wytworzenia skrzepu i zatrzymania krwawienia – wystarcza zwolnienie przepływu krwi wskutek naturalnego skurczu naczyń lub w wyniku zastosowania opatrunku.

W przypadku większej rany z szybkim wypływem krwi, zwłaszcza przy uszkodzeniu tętnicy, tworzenie skrzepu jest utrudnione, a skurcz naczyń może okazać się niewystarczający. Grozi to szybką utratą krwi krążącej i powstaniem wstrząsu hipowolemicznego, co może, przy braku odpowiedniego działania, doprowadzić do śmierci z wykrwawienia.

Podział krwotoków :

Krwawienie zewnętrzne Ze względu na źródło krwawienia można wyróżnić trzy rodzaje krwawień zewnętrznych: tętnicze, żylne, kapilarne ( włośniczkowe ).

Krwawienie zewnętrzne Krwawienie tętnicze Krew z powodu dużej zawartości tlenu ma kolor jasnoczerwony. Wypływa pod znacznym ciśnieniem, zwykle w postaci pulsującego strumienia. Krwawienie takie jest trudniejsze do opanowania niż pozostałe rodzaje krwawień ze względu na wysokie ciśnienie krwi tętniczej. Szybciej może doprowadzić do utraty znacznej objętości krwi krążącej, wstrząsu hipowolemicznego i ostatecznie zgonu. Bardzo ważne jest zatem jak najszybsze zatamowanie takiego krwotoku.

Krwawienie zewnętrzne Krwawienie żylne Krew żylna, w odróżnieniu od tętniczej, zawiera mało tlenu, ma barwę ciemnoczerwoną, a jej wypływ z rany jest wolniejszy i jednostajny. Niskie ciśnienie w żyłach powoduje, że masywność krwotoku zwykle jest mniejsza, co pozwala na jego łatwiejsze opanowanie. Niemniej jednak może również doprowadzić do wykrwawienia, wstrząsu i zgonu.

Krwawienie zewnętrzne Krwawienie włośniczkowe Objawia się jako powolne sączenie krwi z powierzchownych ran o charakterze otarcia skóry. Zwykle ustaje samoczynnie i jest najmniej groźnym typem krwawienia.

Klasyfikacja krwotoków

Gwałtowność utraty krwi Powolny spadek objętości krwi pozwala na uruchomienie mechanizmów kompensacyjnych - pacjent przewlekle podkrwawiający ma prawidłowe parametry ciśnienia i tętna Nagła utrata nawet stosunkowo niewielkiej objetości krwi ok..15-20% może spowodować rozwój wstrząsu

Jak rozpoznać utratę objętości krwi ? Objawy kliniczne: - tachykardia - bladość powłok - ochłodzenie powłok - słabe wypełnienie tętna - niska diureza - hipotensja - niskie OCŻ

Badanie tętna Na tętnicy promieniowej Na tętnicy szyjnej Na tętnicy udowej

Monitorowanie chorego we wstrząsie ! PACJENT INTENSYWNEGO NADZORU ! tętno ciśnienie wskaźnik wstrząsowy Allgowera OCŻ diureza godzinowa temperatura gazometria bilans płynów

Wskaźnik Wstrząsowy częstość tętna/min. WW = skurczowe ciśnienie tętnicze [ mm Hg ] WW = 0,5 - norma WW = 0,5-0,75 - utrata ok. 20% obj. krwi WW = 0,75-1,5 - utrata ok.20-40% obj. krwi WW > 1,5 - utrata powyżej 40% obj. krwi

Leczenie wstrząsu - zasady ogólne ustalanie i usuwanie przyczyny !!! uzupełnienie niedoborów krwi krążącej tlenoterapia wyrównanie niedoborów elektrolitowych wyrównywanie zaburzeń RKZ- równowaga kwasowo-zasadowa leki przeciwkrwotoczne unieruchomienie i ogrzanie ! Najważniejsze – zatamować krwotok i wypełnić naczynia !

Uzupełnianie płynów: 1. Krystaloidy - 0,9% NaCl, PWE, płyn Ringera - szybkie, tanie, ale w łożysku naczyniowym utrzymują się bardzo krótko - ze 100% objętości w łożysku pozostaje 20% - UWAGA na przewodnienia !!! 2. Koloidy - dekstran (40tys. , 70tys.) roztwory żelatyny, skrobia hydroksyetylowana HAES - utrzymują się w łożysku kilka do kilkunastu godzin - podnoszą ciśnienie onkotyczne, ściągają wodę z układu pozanaczyniowego - UWAGA: krew na próbę krzyżową, przed podaniem dextranu !!! 3. Krew - KKCZ, płytki krwi

Przyczyny krwawień: z dróg oddechowych - gruźlica, ropnie, nowotwory, urazy z dróg moczowych - urazy, kamica, nowotwory, gruźlica z narządu rodnego - powikłania ciąży i porodu, nowotwory, urazy z przewodu pokarmowego - owrzodzenia, nadżerki, nowotwory, polipy, uchyłki do jamy czaszki - urazy, tętniaki, naczyniaki do jamy opłucnej - urazy, złamania żeber do jamy otrzewnej - urazy tempe, uszkodzenia narządów miąszowych

Pierwsza pomoc przy krwotoku zewnętrznym: poszkodowanego należy ułożyć w pozycji leżącej lub pozycji przeciw-wstrząsowej (w przypadku dużych krwotoków), jeżeli krwawienie dotyczy kończyny - unosimy ją, powyżej poziomu serca, stosujemy ucisk doraźny na ranę

Uniesienie kończyny:

zakładamy jałowy opatrunek uciskowy: zasada działania opatrunku uciskowego: zatrzymywany jest przepływ tylko w wybranej tętnicy, krążenie w kończynie odbywa się dalej poprzez sieć mniejszych, pobocznych naczyń krwionośnych

Budowa i zasada działania opatrunku uciskowego zatrzymywany jest przepływ tylko w wybranej tętnicy, krążenie w kończynie odbywa się dalej poprzez sieć mniejszych, pobocznych naczyń krwionośnych

Tamponada rany. W wypadku dużej, obficie krwawiącej rany należy wypełnić ( wytamponować )ranę jałową gazą i dopiero wtedy zastosować typowy opatrunek uciskowy.

Jeśli mimo ucisku rana nadal krwawi, nie należy zdejmować opatrunku, lecz dołożyć waty i ucisnąć go silniej drugą opaską. W wyjątkowych wypadkach, dotyczących amputacji lub zmiażdżenia kończyny, zakładamy opaskę Esmarcha. Opaskę nakładamy wyłącznie na udo lub na ramię. Dopuszczalny czas ucisku opaski Esmarcha wynosi 2 godziny. Po założeniu opaski musi być odnotowany czas jej założenia. W razie braku opaski Esmarcha należy zastąpić ją zaimprowizowaną opaską z chustki, koszuli lub paska chorego

kontrolujemy tętno na zranionej kończynie, sprawdzamy czynności życiowe poszkodowanego, zapewniamy poszkodowanemu komfort termiczny i psychiczny

Krwawienie wewnętrzne W każdym przypadku stwierdzenia symptomów wstrząsu hipowolemicznego, przy braku objawów krwawienia zewnętrznego ( lub nawet przy niewielkim krwawieniu zewnętrznym ) należy rozważyć możliwość uszkodzeń wewnętrznych i wynikającego z nich krwawienia. Krew może ulec wynaczynieniu do jamy brzusznej, miednicy, klatki piersiowej, przestrzeni śródtkankowych w obrębie kończyn ( zwłaszcza uda ). Krwawienia wewnętrznego nie jesteśmy w stanie zatamować.

Możliwe objawy krwawienia wewnętrznego deformacja tkanek; przebarwienie, tkliwość i wzmożona spoistość ( twardość ), np. przypominająca duży siniec; uczucie duszności; ból w obrębie jamy brzusznej; dodatkowe objawy, jak w przypadku krwawienia zewnętrznego – przyśpieszony oddech, tachykardia, zasinienie warg, blada i zimna skóra, nudności, wymioty, uczucie pragnienia, zaburzenia świadomości ( spowolnienie reakcji, senność lub pobudzenie, a nawet agresja ).

Opanowanie krwawienia wewnętrznego jest dużo trudniejsze niż krwawienia zewnętrznego. Należy pamiętać o podstawowych zasadach postępowania: zastosować podstawowe środki ostrożności – ocena bezpieczeństwa własnego i poszkodowanego; ocenić wydolność oddechu, w razie konieczności udrożnić drogi oddechowe; opanować ewentualnie większe krwawienia, w razie potrzeby rozpocząć akcję resuscytacyjną; zaopatrzyć pozostałe miejsca krwawienia; pacjenta ułożyć wygodnie, zwracając uwagę na możliwe uszkodzenia kręgosłupa; chronić go przed utratą ciepła; uspokajać i zapewniać o nadchodzącej pomocy.

Odrębności postępowania w różnego rodzaju ranach

Rany penetrujące do klatki piersiowej Zwykle dochodzi do powstania odmy ( powietrze przez ranę dostaje się do jamy opłucnowej ), co objawia się dusznością. Należy zastosować na ranie zastawkę uniemożliwiającą dostęp powietrza do wnętrza klatki piersiowej przy jednoczesnej możliwości jego wydostania się na zewnątrz – foliowy opatrunek uszczelniający / trzy brzegi przymocowane, czwarty wolny /, rękawiczka lateksowa przymocowana szczelnie z naciętym jednym palcem.

Rany z wbitym przedmiotem Zwykle są to rany głębokie, kłute lub cięte. Widoczny jest wystający z rany przedmiot. Zasadą jest pozostawienie przedmiotu w ranie. W szczególności nie wolno usuwać wbitych w oko /zasłonić oko zdrowe w celu zminimalizowania ruchów oka uszkodzonego, gdyż gałki oczne poruszają się razem/, ucho lub nos. Wyjątek stanowi sytuacja, w której przedmiot przebijający policzek utrudnia oddychanie. Możliwe jest usunięcie przedmiotów utrudniających prowadzenie resuscytacji lub uniemożliwiających transport.

Wytrzewienie Obrażenie polegające na wynicowaniu na zewnątrz ciała narządów wewnętrznych, np. jelit lub żołądka, zwykle przez rozległą ranę. Nie wolno przemieszczać wytrzewionych narządów ani wpychać ich z powrotem do jam ciała.

Wytrzewienie – sposób postępowania: Ocenić podstawowe funkcje życiowe; Wziąć pod uwagę, że pacjent może wymiotować; Opanować wszelkie większe krwawienia zewnętrzne; Jeśli możliwe, ułożyć pacjenta na plecach z podkurczonymi kolanami; Podać tlen do oddychania;

Wytrzewienie – sposób postępowania: Odsłonięte narządy okryć wilgotnym, najlepiej ciepłym opatrunkiem bezgazowym lub przylegającą folią (np. spożywczą ), a dopiero potem chustami gazowymi – dla ochrony przed wysychaniem i utratą ciepła; Nie próbować przemieszczać wynicowanych narządów, a zwłaszcza nie wpychać do jam ciała; Nie usuwać żadnych wbitych przedmiotów – umocować je i zabezpieczyć na czas transportu; Nie podawać żadnych płynów do picia; W razie kaszlu lub wymiotów wspomóc te odruchy poprzez umiarkowany ucisk na opatrunek pokrywający ranę i wynicowane narządy.

Amputacja to utrata części lub całej kończyny ( części ciała ) Amputacja to utrata części lub całej kończyny ( części ciała ). Często przebiega z masywnym krwotokiem. Należy pamiętać, że zawsze istnieje szansa na replantację ( operacyjne doszycie ) kończyny. Postępowanie: opanować krwawienie odpowiednią techniką; zastosować typowe postępowanie przeciwwstrząsowe; odnaleźć amputowaną część ciała i zabezpieczyć w foliowym worku umieszczonym w naczyniu lub drugim worku zawierającym wodę z lodem ( nie wolno stosować samego lodu ani tzw. suchego lodu – amputowany organ ma być schłodzony, a nie zamrożony!); upewnić się, że amputowana część ciała jest transportowana do szpitala razem z pacjentem.

Obrażenia powstałe w wyniku zmiażdżenia Uszkodzenia zmiażdżeniowe powstają zwykle przez zgniecenie w maszynie lub samochodzie, przygniecenie przez ścianę budynku czy też np. zapadający się wykop ziemny. Zbyt długi ucisk powoduje niedotlenienie poprzez zahamowanie dopływu krwi do narządów i tkanek oraz utrudnienie, a nawet uniemożliwienie oddychania. Bezpośrednio może prowadzić do śmierci. Niebezpieczny jest moment uwolnienia poszkodowanego. Krew dotychczas krążąca w zmniejszonym obiegu nagle dostaje się do odbarczonych naczyń i jej ciśnienie nagle spada.

Obrażenia powstałe w wyniku zmiażdżenia Może to doprowadzić do wstrząsu, zwłaszcza jeśli wcześniej doszło do utraty krwi w wyniku krwotoku. Po powrocie krążenia w całym ustroju, zostają uwolnione i rozprowadzone po organizmie toksyczne substancje powstałe w zgniecionych i niedotlenionych mięśniach. Są one zagrożeniem dla nerek – powodują ich ostrą niewydolność, nierzadko prowadzą do śmierci. Określane jest to mianem zespołu zmiażdżeniowego (crush syndrome ).

Postępowanie w przypadku zmiażdżenia Zależne jest od czasu jaki upłynął od momentu wypadku. Poza sytuacją, w której dalsze pozostawienie poszkodowanego w uwięzieniu grozi dodatkowymi obrażeniami, po przekroczeniu granicy 10 minut nie wolno uwalniać chorego bez możliwości podjęcia działań wspomagających oddychanie i krążenie.

Postępowanie przed upływem 10 minut: stała ocena podstawowych funkcji życiowych w czasie uwalniania ofiary; postępowanie przeciwwstrząsowe – uniesienie nóg ( jeśli inne obrażenia na to pozwalają ), podawanie tlenu, ochrona przed utrata ciepła; opanowanie zewnętrznych krwawień i odpowiednie unieruchomienie przy podejrzeniu złamań; dalsza stała obserwacja chorego; zanotowanie i przekazanie personelowi szpitalnemu danych o okresie uwięzienia i momencie uwolnienia.

Postępowanie po upływie 10 minut: ocena podstawowych funkcji życiowych; jeśli w istotny sposób upośledzone jest oddychanie – częściowe uwolnienie ciała poszkodowanego w celu ułatwienia oddychania; opanowanie krwawień zewnętrznych; jeśli to możliwe, sprawdzenie tętna poniżej poziomu ucisku w celu oceny ciężkości obrażeń;

Obrażenia powstałe w wyniku wybuchu Mechanizmy powstawania obrażeń: pierwotny, w wyniku działania ognia i fali uderzeniowej – powoduje oparzenia skóry i płuc, uszkodzenia narządów wewnętrznych i uszu; często takie obrażenia wewnętrzne są śmiertelne i nie pozostawiają widocznych śladów zewnętrznych; wtórny, w wyniku zranienia przez leżące przedmioty oraz wskutek rzucenia ofiary na inne przedmioty. Zakres obrażeń jest szeroki: od niewielkich skaleczeń do bardzo ciężkich urazów, ze śmiercią włącznie.

Postępowanie w przypadku obrażeń powstałych w wyniku wybuchu: przede wszystkim ocenić miejsce wypadku pod kątem bezpieczeństwa ofiar wybuchu oraz zespołu ratunkowego; ocenić podstawowe funkcje życiowe poszkodowanego; zabezpieczyć drożność dróg oddechowych ( pamiętając o możliwości uszkodzenia kręgosłupa szyjnego ); ze względu na możliwość uszkodzenia płuc zastosować tlenoterapię lub oddech wspomagany – do rozważenia, gdy częstość oddechu spadnie < 10/min; opanować krwawienia zewnętrzne i odpowiednio unieruchomić kończyny w razie podejrzenia złamania; stosować ogólne zasady postępowania we wstrząsie; kontrolować stan pacjenta co kilka minut

Rodzaje opatrunków : Opatrunek uciskowy Opatrunek osłaniający Opatrunek obłożeniowy Opatrunki unieruchamiające (gipsowe, szyny Kramera) Opatrunek procowy (stosowany tylko przy urazach nosa)

Opatrunek uciskowy służy do tamowania krwi z żył i tętnic. na miejsce urazu kładziemy gazę jak wszędzie gdzie mamy do czynienia z krwią. Następnie wzdłuż miejsca zranienia kładziemy coś, co będzie stanowić ucisk (może to być np. rolka zwiniętego bandaża, jakiś gruby długopis ), bandażujemy następnie zestaw, jednocześnie uciskając. Bandażowanie wykonujemy standardowo - koliście.

Opatrunek osłaniający stosujemy tylko na rany typu: otarcia, poparzenia, rany mózgoczaszki, urazy oka, wytrzewienie. Jak sama nazwa mówi ma tylko za zadanie osłaniać miejsce urazu, ewentualnie zbierać to co może z rany wyciekać (krew, płyny ustrojowe). Na miejsce urazu kładziemy gazik i w zależności od wielkości urazu albo obandażowujemy bandażem dzianym zwykłymi kolistymi obwojami lub jak to coś małego to przyklejamy plastrem.

Opatrunek obłożeniowy (stabilizujący) stosowany, gdy w ranie tkwi ciało obce np. gwóźdź w dłoni, duży kawałek szkła w przedramieniu itd. ciało obce pełni w takiej ranie rolę korka hamującego wypływ krwi, więc w żadnym przypadku nie próbujmy go wyciągać samemu! jeśli ciało obce jest małe to sprawę można rozpatrzeć zdroworozsądkowo i spróbować wyciągnąć. Opatrunek tego typu zbudowany jest z gazy oraz czegoś, co stabilizuje ciało obce np. dwie rolki bandaża ułożone wzdłuż. Wszystko razem obandażowujemy. W przypadku gdyby ciało obce wystawało nad stabilizacje bandażujemy tak, aby go nie przyginać i nie przemieścić, co mogłoby spowodować pogłębienie urazu. Kości w przypadku złamań otwartych traktujemy jak ciała obce w ranie i stosujemy opatrunek obłożeniowy.

Podstawowe zadanie opatrunku: - ochrona przed czynnikami mechanicznymi, - ochrona przed zabrudzeniem, - ochrona przed zakażeniem wtórnym, - ochrona przed wysychaniem i utratą płynów fizjologicznych, - ochrona przed utratą ciepła.

Wymagania stawiane opatrunkom: - chłonność i objętość wchłaniania - kompresy z gazy, włóknika mają dużą zdolność chłonną, kompresy z alginianów wapnia, hydrokoloidy i hydrożele mają taką budowę która pozwala im na wchłanianie wysięku i zatrzymywanie wydzieliny wraz z bakteriami, - przepuszczalność gazów - hydrożele i hydrokoloidy są uważane za materiały o zmniejszonej przepuszczlności co w ranach zakażonych może sprzyjać rozwojowi beztlenowców (w nowoczesnych opatrunkach zagrożenie to zostało zminimalizowane). - tolerancja w ranie - gaza i włóknina mają tendencję do przyklejania się do rany  i wiązania z wydzieliną, co podczas zmiany opatrunku może dać krwawienia oraz odczucie bólu, w takim przypadku skuteczne jest zaimpregnowanie tych opatrunków maściami lub żelami lub zastosowanie gotowych kompresów maściowych, - uczulenia - opatrunki nie mogą podrażniać rany działać uczulająco,

Opatrunki stosowane w suchym leczeniu ran: - kompresy z gazy czy z włókniny, - kompresy kombinowane (gotowe do przyklejenia mają kilka warstw o zmiennej wchłanialności produkowane przez różne firmy), - kompresy maściowe, wspólną cechą tych opatrunków jest siatka z maścią, maść ma najczęściej właściwość przyśpieszające gojenie, kompresy maściowe służą do bezurazowego zaopatrywania ran, są szczególnie przydatne w otarciach, oparzeniach, do pokrycia miejsca pobrania jak i nakładania przeszczepów skóry.

Suche opatrywanie ran stosuje się w: - ranach pooperacyjnych, - mniejszych drobnych ranach powierzchownych, - powierzchownych ranach ostrych o silnym wysięku, - ranach gojonych pierwotnie, - ranach z cechami infekcji,

Wilgotne leczenie ran jest metodą stosunkowo nową (naukowe podstawy od 1971 roku) i promowaną przez firmy produkujące różnego rodzaju wilgotne opatrunki. ma zastosowanie głównie we wtórnym gojeniu się ran (ziarninowanie), gdzie konieczna jest odbudowa ubytku tkanki. Wśród opatrunków stosowanych w tym systemie należy wymienić: opatrunki z superabsorbentem, kompresy z alginianów wapnia, hydrokomórkowe opatrunki żelowe, opatrunki hydrokoloidowe, hydrowłókniste, hydrożele, opatrunki ze srebrem

Materiały służące do mocowania opatrunków Bandaże (opaski miękkie) Rękawy (dziane , siatkowe= codofix) Chusty trójkątne

Opatrunki aktywne Granulaty – duży i średni wysięk, działanie dezynfekujące Alginiany – duży wysięk, w połączeniu z nim tworzą żel, nie można stosować w ranach suchych, wymagają wtórnego opatrunku utrzymującego żel np.: bandaż. Stymulują fibroblasty tworzące ziarninę. (np.: Kaltogel, Kaltostat, Sorbalgon,Sorbsan) Hydrokoloidy – mały i średni wysięk, owrzodzenia podudzi, oparzenia, obniżają pH rany co hamuje rozwój niektórych bakterii, nieprzepuszczalne dla wody, nie nadają się na rany suche oraz z dużym wysiękiem. Algoplaque, Comfeel, Granuflex, Hydrasorb, Hydrocoll, Tagasorb)

Opatrunki aktywne Opatrunki półprzepuszczalne – przepuszczają gazy i płyny na zewnątrz, blokują do wewnątrz, oparzenia, odleżyny we wczesnej fazie, nie do ran z dużym wysiękiem np.: Bioclusive, Cutifilm, Hydrofilm, Opsite, Tegaderm) perforowane opatrunki okluzyjne (np.: Opatrunki okluzyjne – zbudowane z plastikowej siatki z otworami, zapobiegają przyleganiu do rany, niewielki lub średni wysięk. Release,Melolin, Skintact, Comprigel) Hydrożele – oczyszczają ranę z tkanek martwiczych przez nawodnienie tkanek i autolizę, wymagają pokrycia opatrunkiem okluzyjnym.

Opatrunki aktywne Opatrunki piankowe – średni lub duży wysięk, zatrzymują wodę przyspieszając autolizę. Opatrunki absorpcyjne – pochłaniające wydzielinę i zapach, leczenie ran przewlekłych, cuchnących, zakażonych (owrzodzenia nowotworowe, przetoki kałowe, opóźniają gojenie rany przez hamowanie fibroblastów

Środki antyseptyczne Betadine - związek jodu, który jest silnym środkiem antyseptycznym stosowanym do odkażania skóry nieuszkodzonej. Działa bakteriobójczo, grzybobójczo i wirusobójczo, drażni tkanki, wywołuje powierzchniową nekrozę (martwicę) posmarowanej tkanki. Dawniej drażniące działanie jodu wykorzystywano do polepszenia ukrwienia skóry i tkanki podskórnej, co przyśpieszało resorpcję wysięków zapalnych (skórę nad wysiękiem pędzlowano jodyną kilka razy dz.

Antyseptyki Sole srebra działają silnie przeciwbakteryjnie (antyseptycznie i odkażająco), ściągająco, lekko złuszczająco, a w większych stężeniach przyżegająco i nekrotycznie. Dodanie do wody metalicznego srebra zabija zawarte w niej bakterie. W przypadku zastosowania roztworów soli srebrowych na skórę i błony śluzowe należy podkreślić jedynie powierzchowne ich działanie antyseptyczne z powodu koagulacji białek; bariera zdenaturowanego białka uniemożliwia głębsze wnikanie preparatu sulfadiazynian srebra (4-amino-N-2-pirymidynylobenzenosulfonamid srebra) oraz silver sulfathiazole czyli sulfatiazolan srebra (sulfanilamid srebra) – łączą w sobie działanie przeciwbakteryjne sulfonamidu i srebra. Preparaty przyśpieszają gojenie ran, działają także przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Stosowane są w leczeniu oparzeń, owrzodzeń, ran, odleżyn. Pomocne w leczeniu trądziku bakteryjnego, zwłaszcza Flammacerium (obok srebra i sulfonamidu, zawiera azotan ceru). Znane pod nazwą Flammacerium (Solvay) – krem 1%, Flammazine (Solvay) – krem 1%, Dermazin (Lek) – krem, Argosulfan (Jelfa) – krem 2%.

Antyseptyki jodoform – iodoformium. Jodoform jest starym antyseptykiem, wprowadzonym przez Mosetig-Moorhof`a w 1880 roku. Pod względem chemicznym jest to trijodometan CHI3 – proszek krystaliczny barwy żółtej, nierozpuszczalny w wodzie, łatwo rozpuszczalne w rozpuszczalnikach Jodoform rozpuszcza się w wydzielinach ustrojowych i w wydzielinach ran, ropni oraz owrzodzeń; uwalnia wówczas stopniowo jod działając bakteriobójczo, osuszająco, znieczulająco miejscowo i krwiotamująco (hamuje krwawienia z drobnych naczyń krwionośnych)

Antyseptyki Kwas borowy w wodnych roztworach był (obecnie rzadko) stosowany do okładów, płukanek, irygacji i przemywania przy stanach zapalnych skóry i błon śluzowych. Wchodzi w skład niektórych kropli do oczu, płynów odkażających złożonych (np. Adonis Afrodyta), zasypek 1-3% i złożonych (np. Linomag, Alantan). Czteroboran sodu Na2B4O7 (natrium tetraboricum, synonim: natrium diboricum seu natrium biboricum, boraks, borax) jest to krystaliczna, biała substancja rozpuszczalna w wodzie (25 cz.) i w glicerynie (1,5 cz.) - (słynny boraks w glicerynie, czyli Aftin = Aphtin). Jest to słaby związek antyseptyczny, hamujący rozwój grzybów pleśniowych i niektórych bakterii. Działa również ściągająco i przeciwzapalnie. Wchodzi w skład proszków złożonych (do roztworów i zasypek), mikstur, maści 4-20%. Wskaznia: pleśniawki (afty), bolesne nadżerki w jamie ustnej i na narządach płciowych, zapalenie powiek lub spojówek, do płukania gardła i jamy nosowej. Mikstura – preparat handlowy pod nazwą Aphtin (Cefarm, Prolab) – do pędzlowania; ponadto proszek Gargarin (Cefarm) do rozpuszczania w wodzie i płukania jamy ustnej oraz gardła przy stanach zapalnych (1 łyżeczka proszku na 100 ml wody przegotowanej)

Antyseptyki Nadmanganian potasu W antyseptyce wykorzystywane są roztwory 0,5-4%. Używane są one do odkażania ran i oparzeń. Stosuje się roztwory do płukania gardła, jamy ustnej, spojówek, przewodów słuchowych, jamy nosowej,, narządów płciowych, do przemywania skóry oraz do kąpieli. Nadmanganian potasu przyspiesza gojenie ran i oparzeń, obkurcza drobne naczynia krwionośne hamując krwawienia, działa przeciwobrzękowo, przeciwwysiękowo, zmniejsza wydzielanie łoju, lekko złuszcza naskórek. Hamuje powstawanie zmian trądzikowych, zasusza owrzodzenia, nadżerki, sączące rany, ropnie i zmiany trądzikowe. Leczy trądziki i zapalenie łojotokowe skóry. Stosowany również do płukania żołądka, utlenia lub absorbuje bowiem cyjanki, alkaloidy i związki fosforowe. Dawniej stosowany do nastrzykiwań ran kąsanych w celu unieczynnienia jadu. Do płukania żołądka w zatruciach – roztwory 1:3000. Roztwory 0,1-0,02% do płukania jamy ustnej i narządów płciowych. Roztwory 0,1% do odkażania skóry. Do nastrzykiwań ran kąsanych (z jadem) – roztwory 1-2%

Antyseptyki Woda utleniona Woda utleniona (hydrogenium peroxydatum) jest 3% roztworem perhydrolu (perhydrolum), czyli 30% nadtlenku wodoru H2O2. Woda utleniona pod wpływem enzymów – katalaz rozpada się do wody i tlenu. Tlen działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwgnilnie. Rozmiękcza strupy, oczyszcza rany, niweluje zapachy, wybiela, przyspiesza regenerację tkanek. Jest to słaby środek antyseptyczny, cenny natomiast do oczyszczania skóry i ran. Przemywanie wodą utlenioną skóry działa przeciwtrądzikowo i wybielająco na plamy, w tym potrądzikowe.

Antyseptyki Rivanol (Acrinolum, Acronol, Acricid, etakrydyna, 6,9-diamino-2-etoksyakrydyna, Lactoacridine, czyli mleczan etakrydyny) to żółta substancja łatwo rozpuszczalna w wodzie. Jest to silna substancja antyseptyczna. Niszczy paciorkowce, gronkowce, grzyby i pierwotniaki. Jest stosowany doustnie i zewnętrznie (płukanki, okłady, przemywanie, irygacje pochwy) oraz doodbytniczo w lewatywach. Wpływ przeciwwirusowy i przeciwbakteryjny jest spowodowany przyłączeniem etakrydyny do kwasów nukleinowych (DNA), przez co następują letalne mutacje. Jest doskonałym środkiem do odkażania świeżych (profilaktycznie) i starych ran oraz oparzeń. Warto go stosować w leczeniu czyraków, zapalenia łojotokowego skóry, owrzodzeń, róży, liszajów i zacieków ropno-zapalnych.

Antyseptyki Wodorowęglan sodu (NaHCO3), czyli dwuwęglan sodu to biały krystaliczny proszek o słonawym smaku, łatwo rozpuszczalny w wodzie. W okresie przedwojennym i międzywojennym były stosowane roztwory 3-5% do okładów, przemywań i jako do płukania pochwy, worka spojówkowego, gardła i jamy ustnej. Działa antyseptycznie, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, przeciwgnilnie, przeciwropnie. Korzystnie działa we wszystkich rodzajach trądziku (okłady na twarz, szyję, przemywanie). Zalecany przy trudno gojących się ranach, oparzeniach chemicznych, owrzodzeniach, wypryskach, ropniach, stłuczeniach. Wartościowy w leczeniu stanów zapalnych i ropnych gruczołu piersiowego (okłady). W handlu znajduje się wodorowęglan sodu (soda oczyszczona) w postaci proszku (sklepy spożywcze).

BANDAŻOWANIE

Bandaż trzyma się główką do góry w prawej ręce i wykonuje obwoje zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Rozpoczyna się obwojem kolistym nad lub pod miejscem zranienia, rozwijając opaskę w miarę bandażowania. Stykające się powierzchnie uszkodzonej skóry należy rozdzielić opatrunkami z gazy. Trzeba się starać tak nałożyć obwoje, aby ściśle przylegały do opatrunku i ciała poszkodowanego.

Rodzaje obwojów: obwój kolisty – to taki, gdy każda następna warstwa pokrywa w całości warstwę poprzednią. Obwojem tym rozpoczyna się każdy rodzaj opatrunku. Można go zastosować do małych zranień. Obwój kolisty jest wykorzystywany również w opatrunku uciskowym. Bezpośrednio na ranę kładzie się jałową gazę i przymocowuje ją koliście, następnie kładzie się tampon ze zwiniętego płótna, bandaża lub gładki twardy klocek i ściśle zawija się obwojem kolistym. obwój wężowy - charakteryzuje się tym, że poszczególne zwoje bandaża układa się ukośnie, a pomiędzy nimi jest widoczna wolna przestrzeń. Służy do przymocowywania opatrunku lub kończyny do przedmiotu stabilizującego. obwój śrubowy – to taki, przy którym każda warstwa następna pokrywa w 2/3 warstwę poprzednia. Obwoje układane są ukośnie. Wykonuje się go na częściach prostych kończyn. obwoj śrubowy zaginany – jest wykonywany jako obwój śrubowy, z tym, że w polowie wykonywanego obwoju opaskę zagina się, przytrzymuje kciukiem i sprowadza w dół. Obwój ten jest ścisły i nadaje się do przytrzymywania opatrunków o grubej warstwie.

obwój kłosowy – rozpoczyna się obwojem kolistym i prowadzi opaskę ukośnie po stronie nałożonego opatrunku. Następnie prowadzi się go koliście po stronie przeciwnej do zranienia na kończynie i ponownie sprowadza się w dół ukośnie do punktu wyjścia ( nieco wyżej od poprzedniego zwoju). Obwoje pokrywają się w 2/3 szerokości bandaża i ściśle przylegają do skóry poszkodowanego. W miejscu zranienia pojawia się charakterystyczny kłos. Obwój kłosowy ósemkowy polega na wykonaniu obwojów wokół dwóch osi, tworząc charakterystyczny kłos w miejscu zranienia. Obwoje pokrywają się w 2/3 opaski. Wykonując opatrunek, kreśli się nieregularną ósemkę. Obwoje kłosowe, śrubowe i śrubowe zaginane mogą być wstępujące, jeżeli rozpoczyna się je na niżej usytuowanej części ciała i prowadzi opatrunek ku górze. Lub zstępujące, prowadzone w kierunku odwrotnym. obwój żołwiowy – może być zbieżny, jeżeli obwoje zbiegają się lub rozbieżny, jeżeli rozbiegają się w stawie. Jeżeli rozpoczyna się opatrunkiem kolistym powyżej ( lub poniżej) stawu, to jest to opatrunek zbieżny. Zwoje prowadzi się, przechodząc po wewnętrznej stronie stawu, i obwija kończynę poniżej (lub powyżej ) stawu.

Opatrunek kłosowy kciuka wstępujący niepełny Rozpoczynamy obwojem kolistym na nadgarstku (1) przechodzimy na kciuk do samej góry (2) Wykonujemy pętlę dookoła kciuka i kierujemy opaskę z powrotem na nadgarstek. Powstało pierwsze kłosowanie (3). W ten sam sposób, co pierwsze, wykonujemy drugie kłosowanie nieco niżej od poprzedniego (4,5). W ten sam sposób wykonujemy trzecie kłosowanie jeszcze niżej i kończymy obwojem kolistym wokół nadgarstka, koniec bandaża umocowujemy przylepcem. Powstał opatrunek kłosowy kciuka wstępujący (6).