Wyjaśnianie.

Slides:



Advertisements
Podobne prezentacje
Wprowadzenie do metodologii eksperymentu biologicznego.
Advertisements

Historia idei komunikacji
Koncepcje związane z pojęciem prawdy
Badania operacyjne. Wykład 1
Badania operacyjne. Wykład 2
PROF. DR HAB. WIESŁAWA PRZYBYLSKA-KAPUŚCIŃSKA
Modele w ekonomii. Marta Gosk
O zbędności podziału ekonomii na pozytywną i normatywną Pozytywizm i falsyfikacjonizm a sądy wartościujące w ekonomii B.Czarny.
Dominika Milczarek-Andrzejewska Ewolucja metod wyjaśniania
TEORIE JAKO STRUKTURY.
STRUKTURA WYJAŚNIENIA NAUKOWEGO
Teorie jako struktury. Anarchistyczna teoria wiedzy.
Idea falsyfikacji Joanna Drozdek
Struktura wyjaśniania naukowego
I.RACJONALIZM a RELATYWIZM II. OBIEKTYWIZM
Racjonalizm, relatywizm i obiektywizm
„Czym jest to co zwiemy nauką”
Indukcjonistyczna filozofia nauki
Czym jest to co zwiemy nauką?
Zajęcia 2 Wstęp do filozofii nauki
Wyjaśnianie naukowe Opracowano na podstawie:
Teorie jako struktury & Anarchistyczna teoria wiedzy
Zajęcia 2 Wstęp do filozofii nauki
Racjonalizm a relatywizm
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Inwestycja w kadry 3 Praca zaliczająca moduł Dr G.Maniak.
Rozkład normalny Cecha posiada rozkład normalny jeśli na jej wielkość ma wpływ wiele niezależnych czynników, a wpływ każdego z nich nie jest zbyt duży.
Metoda naukowa.
Prawda.
Wyjaśnianie erotetyczno-kontrastowe
Zmiana pojęciowa a postęp nauki
Jak być koherentnym pragmatycznym realistą
Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie.
Korelacja, autokorelacja, kowariancja, trendy
Podstawy metodologii: Wyjaśnianie
BADANIE STATYSTYCZNE Badanie statystyczne to proces pozyskiwania danych na temat rozkładu cechy statystycznej w populacji. Badanie może mieć charakter:
Podstawy metodologii nauk (3)
Projekt AS KOMPETENCJI jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego Program Operacyjny Kapitał Ludzki.
Hipotezy statystyczne
Finanse 2009/2010 dr Grzegorz Szafrański pokój B106 Termin konsultacji poniedziałek:
Zmiana pojęciowa a postęp nauki
Indukcja a prawdopodobieństwo
Naukowy charakter pracy dyplomowej
Filozoficzne i metodologiczne aspekty indukcji eliminacyjnej
istotne cechy kryterium:
Falsyfikacjonizm Theme created by Sakari Koivunen and Henrik Omma
Metoda badań eksperymentalnych i quasi-eksperymentalnych
Testowanie hipotez statystycznych
Założenie o racjonalności
Należy traktować teorie jako swego rodzaju strukturalne całości.
Teorie jako struktury Lakatos – Programy badawcze Kuhn – Paradygmaty
Zajęcia 1 Wstęp do filozofii nauki
Krótki wstęp do filozofii nauki-ewolucja metod wyjaśniania Krzysztof Sadowski.
Teorie jako struktury –
Racjonalność w ekonomii na podstawie „Metodologii ekonomii” Marka Blauga Paulina Bukowińska.
Zastosowanie Dyskretnych Ukrytych Modeli Markowa do analizy sygnału EKG Magdalena Kaska Teorie jako struktury, Anarchistyczna teoria wiedzy.
Metodologia ekonomii Zajęcia 3 Wstęp do filozofii nauki – ważne pojęcia Dominika Milczarek.
Idea falsyfikacji Przy użyciu danych obserwacyjnych nie można udowodnić prawdziwości teorii lub określić prawdopodobieństwo, że teoria jest prawdziwa.
Czym jest to co zwiemy nauką A. Chalmers, rozdziały I-III
EKSPERYMENTY I OBSERWACJE NA LEKCJACH BIOLOGII I PRZYRODY
Dominika Milczarek -Andrzejewska Metodologia ekonomii - wstęp Zajęcia z metodologii ekonomii.
Dominika Milczarek Modele w ekonomii Zajęcia z metodologii ekonomii.
Weryfikacja hipotez statystycznych dr hab. Mieczysław Kowerski
Zajęcia 3 Wstęp do filozofii nauki – ważne pojęcia
ZDANIE.
STATYSTYKA sposób na opisanie zjawisk masowych Mirosław Sadowski TRANSGRANICZNY UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU W ZGORZELCU.
Przeprowadzenie badań niewyczerpujących, (częściowych – prowadzonych na podstawie próby losowej), nie daje podstaw do formułowania stanowczych stwierdzeń.
R OLA DOŚWIADCZENIA W NAUCE. ŹRÓDŁA DANYCH NAUKOWYCH OBSERWACJEEKSPERYMENTY.
Presja cenowa w łańcuchach dostaw. Podejście abdukcyjne Marek Ciesielski UEP.
Zarządzanie jakością kształcenia. Poznajmy się Imię i nazwisko Skąd przyjechałaś/-eś? Podaj 3 informacje na swój temat: 2 prawdziwe i 1 fałszywą- informacje.
Rozwój pojęć w wieku szkolnym to problem nauczania.
Zapis prezentacji:

Wyjaśnianie

Metodologia naukowych programów badawczych Imre Lakatos (1922-1974) Falsification and the Methodology of Scientific Research Programmes 1970 Wyjaśnianie

Metodologia naukowych programów badawczych Falsyfikacja hipotezy jest zawsze potwierdzeniem innej hipotezy Przedmiotem oceny są zatem nie pojedyncze hipotezy, lecz ich ciągi Imre Lakatos (1922-1974) Falsification and the Methodology of Scientific Research Programmes 1970 Wyjaśnianie

Metodologia naukowych programów badawczych Naukowym programem badawczym nazywa się ciąg hipotez wyodrębniony przez twardy rdzeń (heurystykę negatywną) pas ochronny hipotez (heurystykę pozytywną) Imre Lakatos (1922-1974) Falsification and the Methodology of Scientific Research Programmes 1970 Wyjaśnianie

Metodologia naukowych programów badawczych Należy rozwijać programy postępowe, a zarzucać programy degenerujące się Pluralizm teoretyczny alternatywne, postępowe programy badawcze mogą współistnieć Imre Lakatos (1922-1974) Falsification and the Methodology of Scientific Research Programmes 1970 Wyjaśnianie

Pluralizm a anarchizm teoretyczny Pluralizm teoretyczny alternatywne, postępowe programy badawcze mogą współistnieć Racjonalność odroczona należy pączkującym i degenerującym się programom badawczym dać czas Wyjaśnianie

Pluralizm a anarchizm teoretyczny Racjonalność odroczona należy pączkującym i degenerującym się programom badawczym dać czas Feyerabend: jak dużo czasu? Paul Feyerabend (1924-1994) Against Method 1975 Wyjaśnianie

Pluralizm a anarchizm teoretyczny Racjonalność odroczona należy pączkującym i degenerującym się programom badawczym dać czas Feyerabend: jak dużo czasu? Anything goes Paul Feyerabend (1924-1994) Against Method 1975 Wyjaśnianie

Pluralizm a anarchizm teoretyczny Racjonalność odroczona należy pączkującym i degenerującym się programom badawczym dać czas Feyerabend: jak dużo czasu? Anything goes Witaj, towarzyszu anarchisto Paul Feyerabend (1924-1994) Against Method 1975 Wyjaśnianie

Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia Charles Sanders Peirce (1839-1914) Wyjaśnianie

Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia Zasada wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia (wnioskowania abdukcyjnego): spośród hipotez alternatywnych należy przyjąć tę, która najlepiej wyjaśnia zjawiska x(W(x)  Z(x)), W(a) ------------------------------ Z(a) Charles Sanders Peirce (1839-1914) Wyjaśnianie

Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia Zasada wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia (wnioskowania abdukcyjnego): spośród hipotez alternatywnych należy przyjąć tę, która najlepiej wyjaśnia zjawiska x(W(x)  Z(x)), W(a) ------------------------------ Z(a) Charles Sanders Peirce (1839-1914) Peter Lipton (1954-2007) Wyjaśnianie

Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia x(W(x)  Z(x)), W(a) ------------------------------ Z(a) Problemy co to znaczy, że hipoteza wyjaśnia jakieś zjawisko? Charles Sanders Peirce (1839-1914) Peter Lipton (1954-) Wyjaśnianie

Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia x(W(x)  Z(x)), W(a) ------------------------------ Z(a) Problemy co to znaczy, że hipoteza wyjaśnia jakieś zjawisko? co to znaczy, że jakieś wyjaśnienie jest lepsze od innego? Charles Sanders Peirce (1839-1914) Peter Lipton (1954-) Wyjaśnianie

Klasyczny model wyjaśniania Model dedukcyjno-nomologiczny D-N (law-covering model), 1949 wyjaśnienie zjawiska (explanandum) polega na rozumowaniu dedukcyjnym, w którym wśród przesłanek (explanans) występuje co najmniej jedno prawo, a wnioskiem jest explanandum L, b ------------- p Carl Gustav Hempel (1905-1997) Wyjaśnianie

Klasyczny model wyjaśniania L, b ------------- p Model dedukcyjno-statystyczny D-S w explanans występuje prawo statystyczne explanandum jest prawidłowością statystyczną Model indukcyjno-statystyczny I-S explanandum jest zdarzeniem Carl Gustav Hempel (1905-1997) Wyjaśnianie

Paradoksy wyjaśniania Maszt i jego cień prawa optyki prawa trygonometrii , h -------------------------------------------------------------- d h  d Wyjaśnianie

Paradoksy wyjaśniania Maszt i jego cień prawa optyki prawa trygonometrii , d -------------------------------------------------------------- h h  d Wyjaśnianie

Paradoksy wyjaśniania Maszt i jego cień prawa optyki prawa trygonometrii , d -------------------------------------------------------------- h h Asymetria wyjaśniania  d Wyjaśnianie

Paradoksy wyjaśniania Barometr i burza Jeżeli wskazówka barometru opada, nadchodzi burza. Wskazówka barometru opada. ------------------------------------------------- Nadchodzi burza. Wyjaśnianie

Paradoksy wyjaśniania Barometr i burza Jeżeli wskazówka barometru opada, nadchodzi burza. Wskazówka barometru opada. ------------------------------------------------- Nadchodzi burza. Wspólna przyczyna Wyjaśnianie

Paradoksy wyjaśniania Zaćmienie Słońca Prawa mechaniki nieba Położenie Słońca, Ziemi i Księżyca w danej chwili ------------------------------------------------------------------ Czas zaćmienia Słońca Wyjaśnianie

Paradoksy wyjaśniania Zaćmienie Słońca Prawa mechaniki nieba Położenie Słońca, Ziemi i Księżyca w danej chwili ------------------------------------------------------------------ Czas zaćmienia Słońca Symetria predykcji i retrodykcji Wyjaśnianie

Paradoksy wyjaśniania Mężczyzna i pigułki antykoncepcyjne Nikt, kto regularnie zażywa pigułki antykoncepcyjne, nie zachodzi w ciążę. Jan regularnie zażywa pigułki antykoncepcyjne. ------------------------------------------------------------- (Dlatego) Jan nie zachodzi w ciążę. Wyjaśnianie

Paradoksy wyjaśniania Mężczyzna i pigułki antykoncepcyjne Nikt, kto regularnie zażywa pigułki antykoncepcyjne, nie zachodzi w ciążę. Jan regularnie zażywa pigułki antykoncepcyjne. ------------------------------------------------------------- (Dlatego) Jan nie zachodzi w ciążę. Naddeterminacja przyczynowa Wyjaśnianie

Paradoksy wyjaśniania Syfilis i pareza 10% osób cierpiących na nieleczony, ukryty syfilis, zapada na parezę. Jan miał nieleczony, ukryty syfilis. ------------------------------------------------------------------------------------- Dlatego Jan zapadł na parezę. Wyjaśnianie

Paradoksy wyjaśniania Syfilis i pareza 10% osób cierpiących na nieleczony, ukryty syfilis, zapada na parezę. Jan miał nieleczony, ukryty syfilis. ------------------------------------------------------------------------------------- Dlatego Jan zapadł na parezę. prawdopodobieństwo zachorowania na parezę jest niskie Wyjaśnianie

Paradoksy wyjaśniania Syfilis i pareza 10% osób cierpiących na nieleczony, ukryty syfilis, zapada na parezę. Jan miał nieleczony, ukryty syfilis. ------------------------------------------------------------------------------------- Dlatego Jan zapadł na parezę. prawdopodobieństwo zachorowania na parezę jest niskie ale i tak istotnie wyższe niż w przypadku osób niechorujących wcześniej na nieleczony, ukryty syfilis Wyjaśnianie

Model istotności statystycznej (S-R) Wyjaśnienie nie polega na rozumowaniu, lecz na wykazaniu, że explanans jest dodatnio statystycznie istotny dla zajścia explanandum P(E|C) > P(E) gdzie E = explanandum, C = explanans Wesley Salmon (1925-2001) Statistical Explanation and Statistical Relevance 1971 Wyjaśnianie

Model istotności statystycznej (S-R) P(E|C) > P(E) Przykład: prawdopodobieństwo zachorowania na parezę, jeśli cierpiało się na nieleczony, ukryty syfilis (choć niskie) jest większe od prawdopodobieństwa zachorowania na parezę. Wesley Salmon (1925-2001) Statistical Explanation and Statistical Relevance 1971 Wyjaśnianie

Istotność statystyczna a przyczynowa Istotność statystyczna nie pokrywa się z istotnością przyczynową Przykład: barometr i burza Odpowiedź Salmona: istotność statystyczna jest czynnikiem wyjaśniającym o tyle, o ile świadczy o istotności przyczynowej Wyjaśnianie

Istotność statystyczna a przyczynowa Standardowa krytyka przyczynowego modelu wyjaśniania: każde zdarzenie jest skutkiem splotu przyczyn którego nie sposób w pełni odtworzyć dlatego trzeba odróżnić przyczyny główne od ubocznych za wyjaśniające zwykle uważa się przyczyny abnormalne pojęcie normalności jednak silnie zależy od kontekstu Wyjaśnianie

Pragmatyka wyjaśniania Wyjaśnienie polega na odpowiedzi na pytanie typu „dlaczego?”. Pytanie typu „dlaczego?” obejmuje domyślny kontrast: Dlaczego P a nie Q? Bas van Fraassen (1942-) The Scientific Image, 1980 Wyjaśnianie

Pragmatyka wyjaśniania Przykład: Dlaczego Adam zjadł jabłko? Dlaczego Adam, a nie Ewa, zjadł jabłko? Dlaczego Adam zjadł jabłko, a nie brzoskwinię? Bas van Fraassen (1942-) The Scientific Image, 1980 Wyjaśnianie

Analiza pytania typu „dlaczego?” Pytanie „ Dlaczego Adam zjadł jabłko?” składa się z: tematu pytania (topic): „Adam zjadł jabłko” klasy kontrastu: możliwe zdania po „…a nie…” klasy istotności (relevance-class), czyli odpowiedzi bezpośrednich, dopuszczalnych ze względu na aktualną wiedzę (pytającego) potrzeby poznawcze (pytającego) Q = <Pk, X, R> Wyjaśnianie

Analiza pytania typu „dlaczego?” Kilka pojęć logiki erotetycznej Odpowiedź bezpośrednia: możliwa i wystarczająca. W przypadku pytań typu „dlaczego?” jest to odpowiedź typu „ponieważ”. Wyjaśnianie

Analiza pytania typu „dlaczego?” Presupozycja pytania: założenie, że na pytanie istnieje prawdziwa odpowiedź bezpośrednia. Pytania typu „dlaczego?” presuponują co najmniej, że ich temat jest prawdziwy. Odpowiedź korekcyjna: odpowiedź sprzeczna z presupozycją pytania. Wyjaśnianie

Analiza pytania typu „dlaczego?” Kilka pojęć logiki erotetycznej Przykłady odpowiedzi: Odpowiedź bezpośrednia: „Ponieważ był głodny”. nie spełnia relacji istotności w kontekście Pisma Św. Odpowiedzi korekcyjne: „Ależ to nie Adam zjadł jabłko!” „Bez powodu” Wyjaśnianie

Uwagi na temat koncepcji van Fraassena Kontrastowe ujęcie pytania przynosi ważny postęp analizy Przykład: Dlaczego Funio zapadł na parezę, a Gucio nie? Ponieważ Funio chorował na nieleczony, ukryty syfilis, a Gucio nie. Wyjaśnianie

Uwagi na temat koncepcji van Fraassena Van Fraassena koncepcja klasy istotności jest niejasna Van Fraassena kryteria oceny odpowiedzi zakładają Bayesianizm Van Fraassen odrzuca zasadę wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia Wyjaśnianie

Wyjaśnienie „gorączki połogowej” Pytanie: dlaczego na jednym oddziale położniczym śmiertelność jest znacznie wyższa niż na drugim? Ignaz Semmelweis (1818-1865) Odkrycie przyczyny gorączki połogowej 1847/1861 Wyjaśnianie

Wyjaśnienie „gorączki połogowej” Pytanie: dlaczego na jednym oddziale położniczym śmiertelność jest znacznie wyższa niż na drugim? Hipotezy pochodzenie społeczne położnic Ignaz Semmelweis (1818-1865) Odkrycie przyczyny gorączki połogowej 1847/1861 Wyjaśnianie

Wyjaśnienie „gorączki połogowej” Pytanie: dlaczego na jednym oddziale położniczym śmiertelność jest znacznie wyższa niż na drugim? Hipotezy pochodzenie społeczne położnic niestaranna opieka ze strony studentów Ignaz Semmelweis (1818-1865) Odkrycie przyczyny gorączki połogowej 1847/1861 Wyjaśnianie

Wyjaśnienie „gorączki połogowej” Pytanie: dlaczego na jednym oddziale położniczym śmiertelność jest znacznie wyższa niż na drugim? Hipotezy pochodzenie społeczne położnic niestaranna opieka ze strony studentów lęk wywoływany przez księdza sprawującego sakrament namaszczenia chorych Ignaz Semmelweis (1818-1865) Odkrycie przyczyny gorączki połogowej 1847/1861 Wyjaśnianie

Wyjaśnienie „gorączki połogowej” Wypadek Koletschki Ignaz Semmelweis (1818-1865) Odkrycie przyczyny gorączki połogowej 1847/1861 Wyjaśnianie

Wyjaśnienie „gorączki połogowej” Wypadek Koletschki Wyjaśnienie: „trupi jad” przenoszony przez studentów z prosektorium Ignaz Semmelweis (1818-1865) Odkrycie przyczyny gorączki połogowej 1847/1861 Wyjaśnianie

Wyjaśnienie „gorączki połogowej” Wypadek Koletschki Wyjaśnienie: „trupi jad” przenoszony przez studentów z prosektorium Test: staranne mycie rąk po ćwiczeniach w prosektorium Ignaz Semmelweis (1818-1865) Odkrycie przyczyny gorączki połogowej 1847/1861 Wyjaśnianie

The Inference to the Best Explanation 1991 Poprawki Liptona Odpowiedzieć na kontrastowe pytanie typu „dlaczego?” – „Dlaczego P, a nie X?” – znaczy wskazać na pewien element historii przyczynowej P, który nie ma swojego odpowiednika w historii przyczynowej nie-X” Peter Lipton (1954-2007) The Inference to the Best Explanation 1991 Wyjaśnianie

The Inference to the Best Explanation 1991 Poprawki Liptona Przykład: Dlaczego wykładam tu, a nie tam? Ponieważ tu zaproponowano mi wyższe wynagrodzenie niż tam. Peter Lipton (1954-2007) The Inference to the Best Explanation 1991 Wyjaśnianie

The Inference to the Best Explanation 1991 Poprawki Liptona Powołanie się na przyczynowość unika niejasności pojęcia relacji istotności Kontrastowe ujęcie pytań typu „dlaczego?” wyznacza wybór przyczyn wyjaśniających Peter Lipton (1954-2007) The Inference to the Best Explanation 1991 Wyjaśnianie

The Inference to the Best Explanation 1991 Poprawki Liptona Kryteria jakości wyjaśnienia: mechanizm zakres (scope) precyzja Peter Lipton (1954-2007) The Inference to the Best Explanation 1991 Wyjaśnianie

Wady ujęcia Liptona Ograniczenie do wyjaśnień przyczynowych Pominięcie wyjaśnień funkcjonalnych i intencjonalnych Wyjaśnianie

Wady ujęcia Liptona Niejasność kryteriów jakości wyjaśnień Jak porównać alternatywne ujęcia mechanizmu zjawisk? Zwiększenie zakresu wyjaśnienia często osiąga się kosztem precyzji i vice versa. Zwiększenie zakresu wyjaśnienia często jest zyskiem pozornym. Zwiększenie precyzji bywa niepożądane. Wyjaśnianie

Interrogacyjny model nauki Nauka jako gra Uczonego z Przyrodą w pytania „tak-lub-nie” (zadawane za pomocą eksperymentów) i odpowiedzi (w formie rezultatów eksperymentów) Przyroda zawsze odpowiada szczerze Jaakko Hintikka (1929-) Wyjaśnianie

Interrogacyjny model nauki Uczony w następstwie otrzymanych odpowiedzi zacieśnia klasę możliwych światów, wśród których (wedle jego wiedzy) znajduje się świat rzeczywisty Problem: na czym polega odpowiedź korekcyjna („ani tak, ani nie”)? Jaakko Hintikka (1929-) Wyjaśnianie

Czy teoria może odpowiadać na więcej pytań niż jej rywalka? Adolf Grünbaum (1923-) Can a Theory Answer More Questions than One of Its Rivals? „The British Journal for the Philosophy of Science” 27(1) (1976). Wyjaśnianie

Wyrafinowany model interrogacyjny Uczony: Przyroda: Eksperyment Rezultat Pytanie Odpowiedź Reakcja Przyrody Interpretacja Interpretacja Wyjaśnianie

Wyrafinowany model interrogacyjny Trzy rodzaje posunięć w grze: akceptacja odpowiedzi (nauka normalna) rewizja wiedzy zastanej i reinterpretacja odpowiedzi odrzucenie presupozycji pytania i zmiana pojęciowa (rewolucja naukowa) Wyjaśnianie

Wyrafinowany model interrogacyjny Przykład: reakcje na rezultat Michelsona-Morleya: akceptacja odpowiedzi: hipoteza częściowego wleczenia eteru rewizja wiedzy zastanej i reinterpretacja odpowiedzi: hipoteza skrócenia Fitzgeralda-Lorentza odrzucenie presupozycji pytania i zmiana pojęciowa: szczególna teoria względności Einsteina Wyjaśnianie

Implikacja erotetyczna DEF: Im(Q, X, Q*) wtw z dowolnej odpowiedzi bezpośredniej A na pytanie implikujące Q oraz ze zdań ze zbioru X wynika logicznie alternatywa wszystkich odpowiedzi bezpośrednich na pytanie implikowane Q* z każdej odpowiedzi B na pytanie implikowane Q* oraz ze zdań ze zbioru X wynika logicznie alternatywa niektórych, ale nie wszystkich, odpowiedzi bezpośrednich na pytanie implikujące Q Andrzej Wiśniewski Stawianie pytań: Logika i racjonalność 1990 Wyjaśnianie

Logika pytań Przykład: Q = Czy Adam pojechał do Warszawy, czy do Opola? X = {Jeżeli Adam pojechał pociągiem, to pojechał do Warszawy. Jeżeli Adam pojechał samochodem, to pojechał do Opola. Jeżeli samochód Adama nie stoi przed domem, to Adam pojechał samochodem. Jeżeli samochód Adama stoi przed domem, to Adam…} Q* = Czy samochód Adama stoi przed domem? Wyjaśnianie

Falsyfikacjonistyczna implikacja erotetyczna DEF: Imf(Q, X, Q*) wtw z dowolnej odpowiedzi bezpośredniej A na pytanie implikujące Q oraz ze zdań ze zbioru X wynika logicznie alternatywa wszystkich odpowiedzi bezpośrednich na pytanie implikowane Q* z niektórych odpowiedzi B na pytanie implikowane Q* oraz ze zdań ze zbioru X wynika logicznie alternatywa niektórych, ale nie wszystkich, odpowiedzi bezpośrednich na pytanie implikujące Q Wyjaśnianie

Zastosowanie Imf(?H, W, ?E) ?H = Czy wszystkie kruki są czarne? W = Kajtek jest krukiem. ?E = Czy Kajtek jest czarny? Wyjaśnianie

Zastosowanie Imf(?H, W, ?E) ?H = Czy wszystkie kruki są czarne? W = Kajtek jest krukiem. Każdy gatunek ptaków ma charakterystyczny wzór upierzenia. ?E = Czy Kajtek jest czarny? Wyjaśnianie

Zastosowanie Imf(?H, W, ?E) ?H = Czy wszystkie kruki są czarne? W = Kajtek jest krukiem. Każdy gatunek ptaków ma charakterystyczny wzór upierzenia. ?E = Czy Kajtek jest czarny? Uproszczenia: pominięcie założeń idealizacyjnych i warunku ceteris paribus Wyjaśnianie

Wyjaśnianie przez wyszczególnienie Wyjaśnienie przyczynowe: Co jest przyczyną zdarzenia b w układzie a? Theo Kuipers (1947-) Wyjaśnianie

Wyjaśnianie przez wyszczególnienie Wyjaśnienie przyczynowe: Co jest przyczyną zdarzenia b w układzie a? Presupozycje: w układzie a zaszło zdarzenie b Theo Kuipers (1947-) Wyjaśnianie

Wyjaśnianie przez wyszczególnienie Wyjaśnienie przyczynowe: Co jest przyczyną zdarzenia b w układzie a? Presupozycje: w układzie a zaszło zdarzenie b a nie, jak normalnie, któreś z b1, …, bn Theo Kuipers (1947-) Wyjaśnianie

Wyjaśnianie przez wyszczególnienie Wyjaśnienie przyczynowe: Co jest przyczyną zdarzenia b w układzie a? Presupozycje: w układzie a zaszło zdarzenie b a nie, jak normalnie, któreś z b1, …, bn w układzie a normalnie działają czynniki f1, …, fm Theo Kuipers (1947-) Wyjaśnianie

Wyjaśnianie przez wyszczególnienie Wyjaśnienie przyczynowe: Co jest przyczyną zdarzenia b w układzie a? Presupozycje: w układzie a zaszło zdarzenie b a nie, jak normalnie, któreś z b1, …, bn w układzie a normalnie działają czynniki f1, …, fm istnieje czynnik x, który normalnie nie występuje w układzie a Theo Kuipers (1947-) Wyjaśnianie

Wyjaśnianie przez wyszczególnienie Co jest przyczyną zdarzenia b w układzie a? Presupozycje: w układzie a zaszło zdarzenie b a nie, jak normalnie, któreś z b1, …, bn w układzie a normalnie działają czynniki f1, …, fm istnieje czynnik x, który normalnie nie występuje w układzie a „Jeżeli x oraz f1, …, fm, to zachodzi b” jest prawem przyczynowym x jest przyczynowo istotnym czynnikiem zajścia b Theo Kuipers (1947-) Wyjaśnianie

Poszukiwanie wyjaśnienia ?H = Czy c jest przyczyną b? ?H implikuje pytania: Czy w układzie a zaszło zdarzenie b? a nie, jak normalnie, któreś z b1, …, bn Czy istnieją czynniki f1, …, fn, które normalnie działają w układzie a? Czy „Jeżeli c oraz f1, …, fn, to zachodzi b” jest prawem przyczynowym? Czy c jest przyczynowo istotnym czynnikiem zajścia b? Kuipers-Wiśniewski 1994 Wyjaśnianie

Poszukiwanie wyjaśnienia ?H = Czy c jest przyczyną b? Po wyczerpaniu hipotez H1, …, Hk: Rewizja wiedzy zastanej, która pozwala na sformułowanie nowych hipotez Odrzucenie presupozycji pytania: b nie zaszło (wbrew pozorom) zaszło któreś z b1, …, bn b jest rezultatem splotu wielu abnormalnych przyczyn b nie ma żadnej szczególnej przyczyny Wyjaśnianie

Ocena wyjaśnienia: wstępne definicje DF: Pytanie o wyjaśnienie Q jest rozstrzygnięte na gruncie wiedzy zastanej W przez hipotezę H wtw H jest niesprzeczna z W oraz z H i W wynika logicznie pewna odpowiedź bezpośrednia A na pytanie Q Wyjaśnianie

Ocena wyjaśnienia: wstępne definicje DF: Pytanie o wyjaśnienie Q jest odrzucone na gruncie wiedzy zastanej W wtw z W wynika logicznie, że nie istnieje prawdziwa odpowiedź bezpośrednia na pytanie Q Wyjaśnianie

Ocena wyjaśnienia Kryterium 1. Hipoteza H’ ma na gruncie wiedzy zastanej W większą moc wyjaśniającą od hipotezy H wtw każde pytanie rozstrzygnięte przez H na gruncie W jest rozstrzygnięte przez H’, ale nie na odwrót. Wyjaśnianie

Ocena wyjaśnienia Kryterium 2. Rewizja prowadząca od wiedzy zastanej W do W’ jest postępowa wtw gdy każde pytanie rozstrzygnięte lub odrzucone na gruncie W jest rozstrzygnięte lub odrzucone na gruncie W’, ale nie na odwrót. Wyjaśnianie

Wyniki Wyjaśnienie oporu przed odrzuceniem sfalsyfikowanej hipotezy lub zmianą „paradygmatu” Wyjaśnianie

Wyniki Wyjaśnienie oporu przed odrzuceniem sfalsyfikowanej hipotezy lub zmianą „paradygmatu” Wyjaśnienie, dlaczego pluralizm teoretyczny nie prowadzi do anarchizmu metodologicznego Wyjaśnianie

Wyniki Wyjaśnienie oporu przed odrzuceniem sfalsyfikowanej hipotezy lub zmianą „paradygmatu” Wyjaśnienie, dlaczego pluralizm teoretyczny nie prowadzi do anarchizmu metodologicznego Wyjaśnienie „strat Kuhna” Wyjaśnianie