Pegaz zdębiał, czyli warsztaty skutecznego tworzenia tekstów 10. Prof. dr hab. Marek Świdziński Zakład Językoznawstwa Komputerowego Instytut Języka Polskiego UW e-mail: m.r.swidzinski@uw.edu.pl Konsultacje: środa 14.00-15.00, pok. 1 http://www.mswidz.republika.pl

ELEMENTARZ LIMERYSTYKI POLSKIEJ

rzemiosło to sieć ograniczeń (konwencja), Wstęp Zakładam, że: dzieło sztuki to produkt rzemiosła (= rzecz „po coś”; ale równie ważne: „jaka jest”), rzemiosło to sieć ograniczeń (konwencja), rzemiosło to wyciśnięcie maksimum z tworzywa, dobry rzemieślnik wie o tworzywie wszystko, odbiorca ma nie widzieć ani ograniczeń, ani wyciskania. NB: na tym polega Mozart...

Klasyka Terapeutka z Dąbrowy Górniczej Łkała: „Dziczeć chcesz, serce? – to dziczej Grzęznąc w życia zjełczałej osełce, Terapeucę wciąż i terapeucę. Duszo, spsiałaś? Zstąp niżej – zjamniczej! [Barańczak]

Klasyka Pewien baca w kurnej chacie z owieczką żył w konkubinacie. Ta beczy: "Ja to nawet lubię, ale czy myśli pan o ślubie? Bo jeśli nie, poskarżę tacie". [Szymborska]

Klasyka Pewnemu panu ze Słomnik Sterczał ów narząd jak pomnik. Wreszcie rzekła żona, Nieco przerażona: Wiesz co, Józiu, kup sobie odgromnik". [Słomczyński]

Z Wikipedii: Limeryk (ang. limerick, od miasta Luimneach w Irlandii) — miniaturka liryczna; nonsensowny, groteskowy wierszyk o skodyfikowanej budowie… […] W limerykach angielskich absurd wydobywa się niemal wyłącznie za pomocą semantyki i pragmatyki — sensu, nie kształtu wiersza; polszczyzna, język silnie fleksyjny, dostarcza limeryście o wiele większej palety środków językowych. Złożoność polskiej fleksji imponuje nawet na tle innych języków słowiańskich; są to setki wzorców koniugacyjnych i deklinacyjnych, dające niemal nieograniczone możliwość twórcze. W tekście polskim bogactwo form homonimicznych zachęca do korzystania z paronomazji, zwłaszcza na końcu słowa, w strefie rymu. […]

Z Wikipedii: Limeryk, którego historyczne proweniencje sięgają prawdopodobnie XVIII-wiecznej Irlandii, wprowadził do świata literatury Edward Lear w ostatniej dekadzie XIX w. Gatunek ten szybko zawojował męskie kluby wiktoriańskiej Anglii, gdzie powodzeniem cieszyły się limeryki sprośne, pornograficzne czy bluźniercze. W Polsce gatunek ten wykorzystywali m.in. Julian Tuwim, Maciej Słomczyński, Wisława Szymborska, Stanisław Barańczak, Janusz Minkiewicz, Antoni Marianowicz, Mariusz Parlicki, Krzysztof Daukszewicz, Bronisław Maj, Michał Rusinek, Piotr Michałowski.

Podstawa empiryczna Moje limeryki: Limeryki (ok. 330): 1995-1998 Limeryki flamadzkie i niderlandzkie (ok. 50): 1996-1998 Limeryki dewiacyjne (1500): 1999-2008 Limeryki luzem (26): 2008-

Podstawa empiryczna

Podstawa empiryczna

Konwencja 1. PIĘĆ WERSÓW o długościach: dłuższy krótszy

Konwencja   D 96. Pewna prymuska spod Kolna zwykła rozbierać się z wolna. Tymczasem czeka kadra, żeby skorzystać z wiadra. Kadra, jak zwykle, namolna.

Konwencja 2. RYMY A A B B A.

Konwencja   D 96. Pewna prymuska spod Kolna zwykła rozbierać się z wolna. Tymczasem czeka kadra, żeby skorzystać z wiadra. Kadra, jak zwykle, namolna.

Konwencja 3. Podstawa rymu A – nazwa geograficzna (miejscowość!!!) 4. Preferowany incipit: Pewien... w/z/spod ... Mieszka(ł)... w/na/nad ... 5. Zawartość merytoryczna: absurdalna, obsceniczna lub bluźniercza.

Konwencja   D 96. Pewna prymuska spod Kolna zwykła rozbierać się z wolna. Tymczasem czeka kadra, żeby skorzystać z wiadra. Kadra, jak zwykle, namolna.

Konwencja 6. Polonistyka – zaobserwowane preferencje wersyfikacyjne: raczej sylabik, wers raczej krótki (8-10: np. 4+6), być może, bez średniówki, raczej rymy żeńskie, rymy różne od gramatycznych. 7. Polonistyka – ... i inne preferencje: raczej nie bluźniercze...

Konwencja W polskim limeryku główny chwyt to rym. Dlaczego?

Realizacje Ad 1. PIĘĆ WERSÓW o długościach różnych

Realizacje D 692. Nie tyle rublów Moskwicin ma z Tuły; Nie tyle Szkot zły pustocie szkatuły; Nie tyle harmat puszkarz wysposobi; Nie tyle dziewek obłapią parobi, Ilem ja tobie, panno miła, czuły. Postscriptum: A ja pierdolę te wszystkie reguły. J. A. M.]

Realizacje D 86. Pewna Tybetanka w Lhasie lamom wciąż do wyrek pcha się. A lamowie w Częstochowie zaczaili się na Asię.

Realizacje D 9. We wsi Łęg kondom pękł turyście. Czyżbyście użyły szczęk?

Realizacje D 604. W Jerozolimie mdli mię i mdli mię. Kebab u Araba, a obsługa słaba, bo Arab drzymie.

Realizacje Ad 2. RYMY

Realizacje D 693. Limerysto jurny, miasto Pisz przyzwoite. Przyzwoicie pisz jak ci z Padwy czy Genui. Nie wyzywaj ich od szanownych panów. Zamiast w głąb to ty limerycz wzwyż.

Realizacje D 39. Pewnego Krakusa z Wiaźmy sparzmy z którąś może Baś my. Panienka we swetrze postęka, nie przeczę. Z papierem przeto doń właźmy.

Realizacje L 15a. Niepiśmienny sunnita w mieście Pszczynie kantora pytał: – Pan z Niżnich Łapsz czy nie? Terrorystów w Łapszach za chałaty łap, szach perski cię w serbskiej zasadzi Skupszczynie.

Realizacje D 454. Czarna dama (a stan: Alabama) zna Adama, chama z anagrama. A Atlanta? Tam biała Mada na Adama naga napada. Żal Adama, a drama – ta sama.

Realizacje D 523. Bale drwali spod Ramalli drwale mali malowali. A Dali się żali: bez bali mandali z Ukajali brak na Bali.

Realizacje Ad 3.: Podstawa rymu A

Realizacje L 171. Kiedy w przygranicznym mieścieście byli, spadło z nazwy BRZEŚĆ eś cie, co wygląda niedobrze: wsiową nazwą jest to BRZE! W końcu urzecze i wieś gdzieś cię.

Realizacje L 38. Pewien kleszcz spod Pesztu w puszcie chłopu rzekł: – Tylko nie órzcie! Od kombajnu i konika tańszy szpadel lub motyka. Chyba że krzyż boli już cię...

Realizacje Lista a tergo Kamieńca 316 Kampali 256 Kampali 580 Kanie 360 Kanie 802 Kaplonos 224 Karaczi 296 Karaganda 883 Karbala 893 Karbali 889

Wielki zbiór słów – form wyrazowych!!! Rymy po polsku Jaki mamy surowiec? Wielki zbiór słów – form wyrazowych!!! 35

Polszczyzna to HIL (język wysoce fleksyjny). Rymy po polsku Pojęcia: leksem forma wyrazowa słowo Polszczyzna to HIL (język wysoce fleksyjny). Anglosas ma słownik leksemów. Polak ma slownik form wyrazowych. 36

SIT = {sit, sits, sitting, sat} Rymy po polsku Ang. CAT = {cat, cats} BROWN = {brown} SIT = {sit, sits, sitting, sat} 37

Rymy po polsku Pol. KOT = {kot, kota, kotu, kotem, kocie, koty, kotów, kotom, kotami, kotach} BRĄZOWY = {brązowy, brązowego, brązowemu,..., brązowa, brązowej,..., brązowi, brązowych,... } SIEDZIEĆ = {siedzieć, siedzę, siedzisz,..., siedziałem, siedziałam,..., siedzieliśmy, siedziałyśmy,..., siedziano, siedź, siedźmy,..., siedzialbym, siedziałabym,... , siedząc} 38

Nasz puzzle ma 2.000.000 kamieni!!! Rymy po polsku Przeciętny leksem ang.: zbiór 3.5-elementowy. Przeciętny leksem pol.: zbiór 20-elementowy. Nasz puzzle ma 2.000.000 kamieni!!! 39

Manipulacje Rymy po polsku Punkt wyjścia rymu A: nazwa polska – nazwa obca Ceuty 476 Chałup 671 Chartumie 706 Cheb 340 Chełmnie 113 Chemnitz 861 40

b. wartość przypadka: M, D, C, B, N, Mc, W Rymy po polsku b. wartość przypadka: M, D, C, B, N, Mc, W D 1. Niemowlakom w mieście Krosno D 57. Oboista z Kluk D 314. Buc z Bab ku Piotrkowowi D 418. Pijak z Łap w drodze na Iłżę D 488. W pewnej traktierni tuż za Kietrzem 41

z rogiem wpychał cham się, kiedy tylko mógł. Rymy po polsku D 57. Oboista z Kluk kupił sobie róg. Do solówki w Brahmsie z rogiem wpychał cham się, kiedy tylko mógł. 42

W pewnej traktierni tuż za Kietrzem ciasnota była, więc na wietrzem Rymy po polsku D 488. W pewnej traktierni tuż za Kietrzem ciasnota była, więc na wietrzem strzelił kielicha. A gdzie zagrycha? Na wolnym ogniu se upieczem. 43

Żeńców z Kamieńców, z Olcz i spod Raw Krzyś po pokosie śle na potraw. Rymy po polsku c. wartość liczby D 381. Żeńców z Kamieńców, z Olcz i spod Raw Krzyś po pokosie śle na potraw. Chce traf, że traw brak: perz miast źdźbeł. Czas, by szedł kmieć i pełł i pełł. Jak nie potrafi, to ty potraf! 44

Pewien Argentyńczyk z Limy od Kamczatek woli Krymy, Kopenhagi od Aten, Rymy po polsku D 1025. Pewien Argentyńczyk z Limy od Kamczatek woli Krymy, Kopenhagi od Aten, od Krew Tylże – my na ten wybór mu nie pozwolimy. 45

2. Drugie i piąte A (a także B) Pomoce naukowe: Rymy po polsku 2. Drugie i piąte A (a także B) Pomoce naukowe: Jan Tokarski, Indeks a tergo polskich form wyrazowych. Oprac. i red. Z. Saloni. Warszawa 1993. Software dla scrabblisty HOLMES 46

3. Wyjście poza gramatykę polską... Rymy po polsku 3. Wyjście poza gramatykę polską... D 6. Pewien luter z miasta Krzyża młodej mniszce tak ubliża: – Jak się bierzesz do pacirza, habit zezuj, dupo ryża! Biust zobaczyć daj z pobliża... 47

Ad 4.: Preferowany incipit Realizacje Ad 4.: Preferowany incipit

Realizacje Lista incipitów 1. Pewien leniwy robot w Egmondzie 2. Mieszkał raz wątły szczur w Alkmaarze 3. Pewnego razu w Castricum 4. Fundamentalisto z Enkhuizen 5. Miałem kochanka w mieście Bussum. 6. W Amsterdamie, w dzielnicy Sloterdijk 7. Pewien sklerotyk w mieście Zwolle 8. Jeden rabin w mieście Haarlemie 9. A znowu w niedalekiej Lejdzie 10. Mieszkał raz cieśla w mieście Den Haag

Zadania Napisać limeryki z następującymi nazwami geograficznymi: MANILA (229) MANIOWY (321) MANITOBA (617) MANNHEIM (719) MAROKO (696) MARSYLIA (551) MATCZE (808) MAZOWIECKA (OSTRÓW) (640)

2. Albo z takimi formami wyrazowymi: Zadania 2. Albo z takimi formami wyrazowymi: Ceuty 476 Chałup 671 Chartumie 706 Cheb 340 Chełmnie 113 Chemnitz 861

3. Zmaksymalizować rymy, zminimalizować długości. Zadania 3. Zmaksymalizować rymy, zminimalizować długości. 4. Poprawić limeryk D 9.: We wsi Łęg kondom pękł turyście. Czyżbyście użyły szczęk?

Zadania 5. Znaleźć jakieś limeryki innoslowiańskie.