dr Radosław L. Kwaśnicki Od kiedy można powołać się na uchylenie / nieważność / nieistnienie uchwały spółki kapitałowej ? dr Radosław L. Kwaśnicki

MOTTO Konfucjusz „Trzy są sposoby zdobywania mądrości. Pierwszy to refleksja – najbardziej szlachetny, następnie naśladowanie – jest on najłatwiejszy, a trzeci to doświadczenie – najbardziej gorzki ze wszystkich.” Konfucjusz KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

Sposób podejmowania decyzji przez organy spółek kapitałowych Organy spółek kapitałowych i ich uchwały zgromadzenie wspólników w sp. z o.o. / walne zgromadzenie w S.A. zarząd / rada nadzorcza (komisja rewizyjna w sp. z o.o.) KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

konsekwencje Wadliwości UCHWAŁ ORGANÓW Konsekwencje braku / wadliwego podjęcia uchwały - przykłady nieważność czynności prawnej, gdy uchwała była wymagana przez ustawę (art. 17 § 1 – 2 KSH) odpowiedzialność cywilna osób działających za spółkę gdy uchwała była wymagana wyłącznie przez umowę spółki z o.o. lub statut spółki akcyjnej (art. 17 § 3, art. 293 i nast. oraz art. 483 i nast. KSH) odpowiedzialność karna osób działających za spółkę w sytuacji „działania bez wymaganej uchwały” (art. 296 KK) inne, np.: bezskuteczne powołanie do zarządu / odwołanie z jego składu itp. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

konsekwencje Wadliwości UCHWAŁ ORGANÓW Uchwały zgromadzenia uchylenie stwierdzenie nieważności ustalenie nieistnienia Uchwały zarządu / rady nadzorczej czy tylko ustalenie nieistnienia / nieważności ? KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

POWÓDZTWO O UCHYLENIE UCHWAŁY ZGROMADZENIA Art. 249 § 1 KSH dla sp. z o.o. oraz art. 422 § 1 KSH dla S.A. Uchwała wspólników [walnego zgromadzenia] sprzeczna ze statutem bądź dobrymi obyczajami i godząca w interes spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie [wspólnika] akcjonariusza może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

POWÓDZTWO O STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI UCHWAŁY ZGROMADZENIA Art. 252 § 1 KSH dla sp. z o.o. oraz art. 425 § 1 KSH dla S.A. § 1. Osobom lub organom spółki wymienionym w art. 250 [422 § 2], przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników [walnego zgromadzenia] sprzecznej z ustawą. … § 4. Zarzut nieważności uchwały– bez względu na upływ terminów. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

POWÓDZTWO O ustalenie NIEISTNIENIA UCHWAŁY ZGROMADZENIA Art. 189 KPC  Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Art. 1891 KPC Uprawnienie, o którym mowa w art. 189, przysługuje również, w toku prowadzonego postępowania, organowi podatkowemu lub organowi kontroli skarbowej, jeżeli ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa jest niezbędne dla oceny skutków podatkowych. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

od kiedy można powoływać się na uchylenie uchwały Zgromadzenia? Tu sporu nie ma … KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

od kiedy można powoływać się na nieważność uchwały Zgromadzenia? SN: od chwili uprawomocnienia się wyroku stwierdzającego nieważność uchwały „Zasadą jest, iż do zanegowania skutków prawnych uchwały sprzecznej z ustawą niezbędne jest wydanie na żądanie uprawnionego podmiotu, zgłoszone w odpowiednim terminie, stosownego wyroku sądowego. W takim zaś stanie sankcję wynikającą z art. 425 k.s.h. należy uznać za w istocie zbieżną z sankcją przewidzianą w art. 422 § 1 k.s.h. Dopóki nie ma prawomocnego wyroku, o którym mowa w art. 425 k.s.h., skutki prawne uchwały muszą być respektowane. Możliwość ich nierespektowania z mocą wsteczną, nie tylko przez strony procesu (art. 427 § 4 k.s.h.), powstaje dopiero po uprawomocnieniu się wspomnianego wyroku”. Wyrok SN z 13.02.2004 r., II CK 438/02, OSP 2006/5/53. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

od kiedy można powoływać się na nieważność uchwały ZGROMADZENIA? SN: od chwili uprawomocnienia się wyroku stwierdzającego nieważność uchwały c.d. „Regulacja ta [tj. art. 422-427 KSH – RLK] zakłada, że do zanegowania skutków prawnych uchwały sprzecznej z ustawą jest nieodzowne co do zasady wydanie - na zgłoszone w określonym terminie żądanie legitymowanego podmiotu - odpowiedniego wyroku; dopóki nie ma prawomocnego wyroku stwierdzającego nieważność uchwały, dopóty skutki prawne uchwały muszą być respektowane”. Wyrok SN z 09.12.2009 r., III CSK 85/09, OSNC 2010/7-8/113. Konsekwencje: sankcja unieważnialności (a nie nieważności); możliwość powoływania się na nieważność uchwały dopiero od uprawomocnienia się wyroku. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

od kiedy można powoływać się na nieważność uchwały zgromadzenia? Czy istnieją przypadki, w których można powołać się na nieważność uchwały zgromadzeniu już od chwili jej podjęcia? Przykład Walne zgromadzenie podejmuje uchwałę o powołaniu do zarządu …. kota. Przyjęcie poglądu przedstawionego wcześniej oznaczałoby, że - dopóki nie zapadnie prawomocny wyrok, o ile w ogóle ktoś wniesie pozew (…) - stwierdzający nieważność uchwały, to (wbrew art. 18 § 1 KSH) uchwała ta będzie ważna ergo będzie wywoływała skutki prawne. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

od kiedy można powoływać się na nieważność uchwały zgromadzenia? Czy istnieją przypadki, w których można powołać się na nieważność uchwały zgromadzeniu już od chwili jej podjęcia? „Powstaje pytanie, czy w takich okolicznościach sąd rejestrowy powinien sam dokonywać oceny ważności odbytego zgromadzenia i czy może w związku z tym aprobować lub kwestionować ważność podjętych na nim uchwał, uprawniających lub nie do dokonania na ich podstawie wpisów w Krajowym Rejestrze Sądowym. W orzecznictwie trafnie stwierdzono, że sąd rejestrowy nie pełni tylko roli technicznej, nie może więc wpisywać wszelkich zgłoszonych danych tylko dlatego, że są to dane przewidziane prawem (…). Z tych względów również w razie naruszenia procedury podejmowania uchwał zgromadzenia wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością albo walnego zgromadzenia w spółce akcyjnej rola sądu rejestrowego powinna być aktywna; sąd powinien wykorzystywać szerokie uprawnienia, jakie przyznaje art. 23 ust. 1 u.K.Rej.S., przez uwzględnienie nieważności uchwał podjętych z takim naruszeniem procedury, które miało wpływ na ich treść i ważność”. Uchwała SN z 20.01.2010 r., III CZP 122/09, OSNC 2010/7-8/107. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

od kiedy można powoływać się na nieważność uchwały zgromadzenia? Problem: nie wszystkie sytuacje są „jednoznaczne” Problem: ochrona „zaufania do uchwał” w kontekście odpowiedzialności menadżerów (brak przepisu podobnego do normy chroniącej dobrą wiarę osób trzecich, które dokonują czynności ze spółką „w zaufaniu” do uchwały; zawężająca wykładnia SN …) KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

od kiedy można powoływać się na nieistnienie uchwały zgromadzenia? Przykład W tzw. szemranych okolicznościach (np. podczas „zgromadzenia” spółki akcyjnej, którego nikt formalnie nie zwołał, nie ma na nim notariusza, nie jest spełniony statutowy wymóg kworum, a „przypadkowo” obecny jest na nim tylko jeden akcjonariusz – „inspirator zdarzenia”) zgromadzenie „podejmuje” uchwałę o zmianie rady nadzorczej spółki, która tego samego dnia wymienia zarząd, ten zaś próbuje „przejąć” kontrolę nad spółką. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

od kiedy można powoływać się na nieistnienie uchwały zgromadzenia? „Wyrok w procesie o ustalenie, wydany na podstawie przepisu art. 189 k.p.c. może mieć wyłącznie charakter deklaratywny, to znaczy może jedynie stwierdzać istniejący już obiektywnie stan praw i stosunków prawnych”. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 26.03.2008 r., I ACa 200/08, LEX nr 446153. Konsekwencje: wyrok wydany na podstawie art. 189 KPC ma charakter deklaratywny, co oznacza, że wyrok taki potwierdza nieistnienie uchwały, nie zaś dopiero je konstytuuje. Uchwała nie istnieje więc od momentu jej podjęcia. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

Wyrok SN z 20.1.2009 r., II CSK 419/08, LEX nr 491555. od kiedy można powoływać się na uchylenie / nieważność uchwały zarządu / rady? Od chwili uprawomocnienia się wyroku uchylającego uchwałę / stwierdzającego jej nieważność ? „Kodeks Spółek Handlowych nie reguluje kontroli prawidłowości uchwał rady nadzorczej spółki (…). W takich wypadkach należy uznać, że w drodze analogii ma zastosowanie unormowanie art. 249 – 252 k.s.h. dotyczące zaskarżania uchwał zgromadzenia wspólników, gdyż ratio legis zaskarżania przez takich uchwał (…) jest analogiczne do zaskarżania (…) uchwał rady”. Wyrok SN z 20.1.2009 r., II CSK 419/08, LEX nr 491555. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

od kiedy można powoływać się na uchylenie / nieważność uchwały zarządu / rady? Od chwili uprawomocnienia się wyroku uchylającego uchwałę / stwierdzającego jej nieważność ? Konsekwencje: w razie przyjęcia poglądu wyrażonego w zacytowanym orzeczeniu Sądu Najwyższego, występują te same problemy co w przypadku uchwał zgromadzenia: uchylenie – możliwość powołania się dopiero od uprawomocnienia wyroku (brak sporu); stwierdzenie nieważności – od chwili uprawomocnienia się wyroku / w sytuacjach szczególnych od chwili podjęcia uchwały (spór). KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

Od chwili podjęcia uchwały? od kiedy można powoływać się na uchylenie / nieważność uchwały zarządu / rady? Od chwili podjęcia uchwały? „Uchwała rady nadzorczej spółki akcyjnej o odwołaniu członka jej zarządu może być zaskarżona powództwem o stwierdzenie nieważności tej uchwały na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c.” Wyrok SN z 18.02.2010 r., II CSK 449/09, Biul. SN 2010/4/14. Konsekwencje: wyrok wydany na podstawie art. 189 KPC ma charakter deklaratywny, co oznacza, że wyrok taki jedynie potwierdza nieważność / nieistnienie uchwały, nie zaś dopiero ją konstytuuje. Uchwała, której ustalono nieważność / nieistnienie w ten sposób jest taką od chwili jej podjęcia, nie zaś dopiero od chwili uprawomocnienia wyroku. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

od kiedy można powoływać się na uchylenie / nieważność uchwały zarządu / rady? Wnioski Problematyka zaskarżania uchwał zarządu / rady nadzorczej nie jest jeszcze ostatecznie ozstrzygnięta – zarówno wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.1.2009 r., jak i wyrok z dnia 18.02.2010 r. zostały wydane w składach trzyosobowych i żadnemu z nich nie nadano mocy zasady prawnej. W zależności od przyjętego poglądu różny będzie moment możliwości powołania się na nieważność / nieistnienie uchwały zarządu / rady nadzorczej. Wyrok „nowszy” wydaje się jednak bardziej zasadny. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

ZABEZPIECZENIE … CZY MOŻE ROZWIĄZAĆ PROBLEM? Czy zawsze trzeba czekać? zabezpieczenie powództwa np. poprzez zawieszenie wykonalności zaskarżonej uchwały (także przed wniesieniem pozwu) Konsekwencje: choć nie ma wyroku prawomocnie stwierdzającego nieważność uchwały, to jednak nie ma konieczności / możliwości jej wykonywania (a zatem do czasu prawomocnego zakończenia sporu uchwały de facto nie ma). By uzyskać zabezpieczenie warto mieć protokół z obrad … KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

ZABEZPIECZENIE … CZY MOŻE ROZWIĄZAĆ PROBLEM? problem udzielania przez sądy zabezpieczenia w przypadkach trudnych dowodowo, nieoczywistych w razie wątpliwości na niekorzyść podmiotu występującego z wnioskiem o zabezpieczenie … czy w razie wątpliwości na korzyść podmiotu występującego z wnioskiem o zabezpieczenie … KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

ZABEZPIECZENIE … CZY MOŻE ROZWIĄZAĆ PROBLEM? „Niewątpliwie problematyka wyboru członków Rady Nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami jest materią złożoną. W tym przedmiocie rozbieżne są również stanowiska doktryny i orzecznictwa. (…) Z przedstawionych , rozbieżnych poglądów w zakresie wykładni art. 385 § 1 ksh wynika, że uznanie za uprawdopodobnione roszczenia powoda nie może być jednoznaczne, wymaga bowiem wypowiedzenia się za przyjęciem jednego z tych poglądów. Dokonanie tego na etapie postępowania zabezpieczającego, które jest postępowaniem przyśpieszonym i względnie odformalizowanym nie może być pełne z uwagi na brak stanowiska strony pozwanej”. Postanowienie Sądu Okręgowego w Białymstoku z 16.09.2010 r., VII GC 93/10, niepubl. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

ZABEZPIECZENIE … CZY MOŻE ROZWIĄZAĆ PROBLEM? „Spór pomiędzy doktryną a judykaturą co do skutków prawnych danego zdarzenia wskazuje, że co najmniej dla jednej ze stron tego sporu stanowisko forsowane przez powódkę jest zasadne, a tym samym co najmniej wiarygodne jest jej roszczenie. (…) Wobec akcentowanej przez ten sam sąd [tj. sąd I instancji – RLK ] rozbieżności poglądów i skomplikowaniem przedmiotowego zagadnienia należy uznać istnienia roszczenia powódki, co najmniej, prawdopodobnym”. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 27.10.2010 r., I Acz 920/10, niepubl. KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

WNIOSKI Uchwały zgromadzeń: Uchwały zarządu / rady: uchylenie – od chwili uprawomocnienia się wyroku (brak sporu) stwierdzenie nieważności – od chwili uprawomocnienia się wyroku / w szczególnych przypadkach od chwili podjęcia uchwały (spór / zabezpieczenie?) ustalenie nieistnienia – od chwili „podjęcia” uchwały (mniejszy spór / zabezpieczenie?) Uchwały zarządu / rady: … w zależności od przyjętej podstawy zaskarżenia tych uchwał… problem może rozwiązać instytucja zabezpieczenia, o ile byłaby we właściwy sposób stosowana … KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

NEWSLETTER RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy

KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy