Dane INFORMACYJNE Nazwa szkoły: Gimnazjum w Lichnowach ID grupy: 96/70_MP_G2 Kompetencja: Matematyczno-przyrodnicza Temat projektowy: ”Zmysłami otwieram okna i drzwi na mój świat” Semestr/rok szkolny: III 2010/2011

„Zmysłami otwieram okna i drzwi na mój świat” Co to jest zmysł? Zdolność odbierania bodźców zewnętrznych. Na każdy ze zmysłów składają się odpowiednie narządy, w których najważniejszą rolę odgrywają receptory wykształcone w kierunku reagowania na konkretny rodzaj bodźca oraz odpowiednie funkcje mózgu.

Receptor Pod pojęciem receptora określa się białka receptorowe, komórki receptorowe, grupy komórek oraz narządy receptorowe. W biologii komórki mianem receptorów określa się również białka rozpoznające hormony i czynniki wzrostowe.

Wyróżniamy 5 zmysłów: Dotyk, Smak, Węch, Słuch, Wzrok.

DOTYK Dotyk (układ czuciowy) jest uznawany za jeden ze zmysłów, jednak wrażenia określane łącznie jako dotyk są kombinacją sygnałów przesyłanych przez komórki reagujące na ciepło lub zimno, nacisk oraz uszkodzenie (ból). Zmysł dotyku mieści się w skórze. Wśród narządów czucia można wyróżnić: narządy czucia powierzchniowego, narządy czucia głębokiego.

Skóra Skóra jest narządem pokrywającym i osłaniającym ustrój. Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Naturalna reakcja skóry na zimno.

Budowa skóry warstwa podstawna, warstwa kolczysta, warstwa ziarnista. warstwa jasna – tylko w miejscach gdzie skóra jest gruba – na podeszwach stóp, zwłaszcza na piętach i wewnętrznej stronie dłoni warstwa rogowa , która dzieli się na warstwę zbitą i warstwę rogowaciejącą. skóra właściwa– warstwa środkowa, zawiera receptory, naczynia krwionośne, nerwy oraz gruczoły, np. potowe, a także korzenie włosów, jest to warstwa odżywcza i wspierająca (ma od 1 do 3 mm grubości) tkanka podskórna – warstwa najgłębsza, zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej; zawiera komórki tłuszczowe, izoluje przed nagłymi zmianami temperatury

Funkcje skóry izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego– mechaniczna osłona i obrona organizmu głównie przed drobnoustrojami chorobotwórczymii, udział w oddychaniu, termoregulacja ustroju, udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe), percepcja (odbiór) bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno) poprzez receptory w skórze i naskórku, melanogeneza (melanina chroni organizm przed mutagennym promieniowaniem ultrafioletowym), wchłanianie niektórych substancji, gospodarka tłuszczowa, gospodarka witaminowa (synteza witaminy D3 z 7-dehydrocholesterolu), wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe.

Układ nerwowy człowieka Nerw czuciowy to nerw, który odbiera bodźce czuciowe. Zaliczany jest do somatycznej[1] części obwodowego układu nerwowego. Nerw ten przewodzi impulsy z receptorów do ośrodkowego układu nerwowego. [1] Komórki somatyczne to wszystkie komórki organizmu z wyjątkiem komórek płciowych.

Najczęściej spotykane choroby skóry Grzybica, Świerzb, Mięczak zakaźny, Łupież pstry, Trądzik różowaty.

Zmiany nowotworowe, jakie mogą zajść na skórze Włókniaki miękkie, Bliznowiec, Rogowacenie starcze, Rogowacenie białe (leukoplakia), Rogowiak kolczystokomórkowy.

SMAK Smak – jeden z podstawowych zmysłów dostępnych organizmom, służący do chemicznej analizy składu pokarmu. U wielu organizmów smak i węch nie są oddzielone. Cztery podstawowe smaki, które odczuwamy: słodki - węglowodany, głównie cukry proste i dwucukry - największe zagęszczenie receptorów słodkiego smaku jest na koniuszku języka; słony - sole sodu i potasu, a dokładnie kationy tych metali. Receptory rozrzucone są równo po całym języku; kwaśny - kwasy organiczne i nieorganiczne. Najwięcej receptorów smaku kwaśnego jest na bokach języka; gorzki - alkaloidy i wiele soli nieorganicznych. Najwięcej receptorów smaku gorzkiego występuje u nasady języka (tył języka).

Mapa językowa Język posiada kubki smakowe, które odpowiedzialne są wykrywanie czterech podstawowych smaków(słodki, gorzki, kwaśny, słony).

Kubki smakowe, dzięki którym odróżniamy smaki Kubki smakowe rozmieszczone są na języku, podniebieniu, w nabłonku gardła, nagłośni oraz w górnej części przełyku. Dostarczają one informacji o czterech podstawowych rodzajach smaku: słodki, słony, kwaśny, gorzki. W 2001 roku odkryto również receptory wykrywające tak zwany "piąty smak" - umami.

Choroby jamy ustnej: Afty. Zapalenie dziąseł. Drożdżyca jamy ustnej.

węch Węch – jeden z dwóch – obok smaku – zmysłów chemicznych. Działanie węchu polega na wykrywaniu zapachów, czyli (detekcji) i rozpoznawaniu bodźców, jakimi są cząsteczki określonych związków chemicznych lub ich mieszaniny (odoranty).

Budowa nosa

rozróżnianie, identyfikacja zapachów Funkcje węchu wykrywanie zapachu w otoczeniu- określenie jego natężenia oraz wartości rozróżnianie, identyfikacja zapachów

Katar alergiczny (katar sienny), Zapalenie zatok przynosowych, Choroby nosa i zatok Polipy nosa, Katar alergiczny (katar sienny), Zapalenie zatok przynosowych, Katar – nieżyt nosa,

Słuch Słuch – zmysł umożliwiający odbieranie (percepcję) fal dźwiękowych. Narządy słuchu nazywa się uszami. Słuch jest wykorzystywany przez organizmy żywe do komunikacji oraz rozpoznawania otoczenia.

Budowa ucha

Opis budowy narządu słuchu Ucho zewnętrzne – umożliwia wychwytywanie fal dźwiękowych. Składa się z trzech części : małżowiny usznej , przewodu słuchowego i błony bębenkowej. Małżowina uszna – zbudowana jest z okrytej skórą chrząstki sprężystej o kształcie owalnym. Służy do lokalizacji dźwięku oraz skupiania fal dźwiękowych. Przewód słuchowy – to kręty kanał ( o długości ok. 2,5 cm) przekazujący fale na błonę bębenkową. Posiada on włosy , gruczoły woskowinowe i potowe , które zabezpieczają ucho przed unikaniem ciał obcych do środka. Błona bębenkowa – jest elastyczna i cienka , zbudowana jest z tkanki łącznej , a w ruch wprowadzają je fale głosowe. Ucho środkowe – jego zadaniem jest wzmocnić wychwytywane fale. Składa się z jamy bębenkowej , kosteczek słuchowych , trąbki słuchowej oraz błony okienka przedsionka. Jama bębenkowe – to przestrzeń , w której umieszczone są trzy kosteczki słuchowe: młoteczek ,kowadełko i strzemiączko. Są to najmniejsze kosteczki połączono stawowo, których zadaniem jest przenoszenie drgań( dzięki połączeniu ze sobą0 na błonę okienka przedsionka( wytwarzającą fale w płynie błędnika podczas swojego drgania). Trąbka słuchowa- to przewód łączący ucho z gardłem. Otwiera się wtedy, gdy ciśnienie atmosferyczne zostanie zmienione( w celu wyrównania ciśnień. Jej zadaniem jest również ochrona błony bębenkowej przed rozerwaniem, w przypadku odebrania silnej fali dźwiękowej. Ucho wewnętrzne - ma za zadanie zmianę impulsów dźwiękowych na impulsy nerwowe i przekazanie ich do mózgu. Ucho środkowe składa się z przedsionka ,kanałów półkolistych i ślimaka i nerwu słuchowego. Przedsionek - to twór przylegający do ucha środkowego, dodatkowo wysłany nabłonkiem rzęskowym. Składa się z woreczka i łagiewki. Zadaniem przedsionka jest łączenie ślimaka i kanałów półkolistych, które są trzema rurkowatymi przewodami służącymi do odbierania wrażeń o ruchach obrotowych. Kanały półkoliste - są wypełnione płynem z otolitami ( kamykami węglanu wapnia), który podczas ruchu organizmu drażni komórki zmysłowe. Ślimak - jest kanałem 9 podobnym do muszli ślimaka) wypełnionym endolimfą i zamieniającym narząd Cortiego. Zbudowany jest z komórek zmysłowych odbierających drgania fal i przekazuje je do nerwu słuchowego.

Choroby uszu Choroba Meniere'a, Czop woskowinowy , Wyrośla kostne przewodu słuchowego, Surowicze zapalenie ucha środkowego, Otoskleroza, Ropne zapalenie ucha środkowego, Zapalenie wyrostka sutkowatego, Tympanoskleroza, Surowiczo-śluzowe zapalenie ucha środkowego.

Komórki receptorowe odbierające bodźce dźwięku 1.Narząd słuchu i równowagi, 2.Ucho, 3.Małżowina uszna, 4.Przewód słuchowy zewnętrzny, 5.Ucho środkowe, 6.Jama bębenkowa, 7.Kosteczki słuchowe, 8.Trąbka słuchowa (Eustachiusza), 9.Ucho wew., 10.Ślimak, 11.Odbiór dźwięków.

Ryzyko utraty słuchu

Wzrok Wzrok, zmysł wzroku – zdolność do odbierania bodźców wywołanych przez pewien zakres promieniowania elektromagnetycznego (u człowieka ta część widma nazywa się światłem widzialnym) ze środowiska oraz ogół czynności związanych z analizą tych bodźców, czyli widzeniem.

Budowa oka

Wady wzroku Dalekowzroczność, Krótkowzroczność, Astygmatyzm.

Zapalenie brzegów powiek, Ostre zapalenie spojówek, Choroby oczu Zapalenie brzegów powiek, Ostre zapalenie spojówek, Zespół suchego oka.

Jedzenie marchewki poprawia widzenie Ciekawostki Wielu mężczyzn dotyka w mniejszym lub większym stopniu zaburzenie rozpoznawania barw. U kobiet problem ten w praktyce nie występuje. Jedzenie marchewki poprawia widzenie w (niemal) ciemności. Nowonarodzone dzieci wcale nie mrugają – zaczynają około 6 miesiąca życia.

Dziękuję za uwagę