Teoria Kapitału Ludzkiego jako naukowy program badawczy Spojrzenie metodologiczne Ewa Maj

Plan Prezentacji Naukowy Program Badawczy: wstęp teoretyczny Koncepcja „twardego rdzenia” i „pasa ochronnego” teorii Teoria kapitału ludzkiego jako program badawczy Ocena końcowa

Postulaty Lakatosa (węgierski filozof matematyki i nauki) Metodologia zajmuje się logiką oceniania, tworząc zbiór reguł służących ocenianiu teorii Próba wypracowania kompromisu między falsyfikacjonizmem Poppera a teorią rewolucji naukowych głoszoną przez Kuhna

Lakatosa Naukowe Programy Badawcze Pojedyncze teorie nie powinny być przedmiotem naukowych ocen, oceniać należy: Naukowe Programy Badawcze (NPB) Małe grupy mniej lub bardziej powiązanych ze sobą teorii Zamiast sprawdzać, czy hipoteza jest prawdziwa czy fałszywa, należy rozważyć, czy program badawczy jest postępowy czy się degeneruje

Ocena NPB według Lakatosa NPB jest teoretycznie postępowy jeśli kolejne sformułowania tego programu zawierają „nadwyżkę treści empirycznej”, która zostaje potwierdzona „nowy, dotąd nieoczekiwany fakt” NPB jest degenerujący się, gdy dodaję się bez końca uzupełnienia ad hoc

Postępowy NPB, Hands, 1991 W sposób mniej lub bardziej ciągły odnosi sukcesy: Produkuje nowe predykcje i systematycznie wyjaśnia nowe dane obserwacyjne Wychodzi ponad wyjaśnienie zjawisk już znanych oraz tylko tych, dla których został zaprojektowany

Wszystkie NPB można scharakteryzować określając ich twardy rdzeń i pas ochronny (Lakatos) Twardy rdzeń (paradygmat, Kuhn) Zbiór czysto metafizycznych przekonań Wierzenia niemożliwe do obalenia na drodze konfrontacji z danymi empirycznymi Pas ochronny (nauka normalna, Kuhn) Zmienne części NPB Tu twardy rdzeń łączy się z hipotezami pomocniczymi, aby utworzyć konkretne testowalne teorie NPB zawdzięcza im swą naukową reputację

Cechy programu badawczego Program badawczy zawiera reguły metodologiczne: które wskazują w jakich kierunkach nie prowadzić badań (Lakatos nazwał to heurystyką negatywną) jak i takie, które sugerują w jakim kierunku badania prowadzić (heurystyka pozytywna)

Teoria Kapitału Ludzkiego Powstała w latach ’60 dzięki pracom Schultza i Beckera Czy teoria sprostała ambitnym oczekiwaniom swych twórców? Czy rozwijała się, coraz głębiej wnikając w naturę problemów, które musiała rozwiązać, czy też może pojawiły się oznaki stagnacji i marazmu? Czy jest postępowa czy degenerująca się?

Teoria kapitału ludzkiego doskonałym przykładem NPB Nie sposób zredukować ją do pojedynczej teorii, będącej wynikiem zastosowania standardowej teorii kapitału do analizy pewnych zjawisk społecznych Używa neoklasycznych pojęć do opisu zjawisk wcześniej przez ekonomistów pomijanych Podprogram szerszego neoklasycznego programu badawczego

Twardy rdzeń teorii kapitału ludzkiego Ludzie na różne sposoby wydają na siebie pieniądze mając na uwadze nie tylko swe bieżące przyjemności, lecz również przyszłe zyski o charakt. pieniężnym i niepieniężnym Kształcenie Ochrona zdrowia Poszukiwanie pracy i zdobywanie informacji o rynku pracy Migracje Podnoszenie kwalifikacji zawodowych poprzez pracę

„Rewolucja w ekonomii związaną z inwestowaniem w ludzi” M.J. Bowman Traktowanie wydatków na dobra publiczne, takie jak ochrona zdrowia, czy oświata analogicznie do inwestycji w kapitał fizyczny Nowe podejście wskazujące na nowatorstwo twardego rdzenia Pas ochronny pełen jest „teorii” kapitału ludzkiego, które wciąż są weryfikowane - ekonomia pracy -

Pas ochronny - założenia pomocnicze kapitał ludzki - edukacja Studenci nie mogą sfinansować obecnych kosztów dodatkowej nauki przy pomocy przyszłych zarobków Niedoskonałości rynku kapitałowego Zdają sobie sprawę z wysokości zarobków, z których zrezygnowali podejmując studia Poziom bezrobocia wśród młodzieży rośnie - Wyższy popyt na studia Oszacowanie zróżnicowania płac za kilka lat możliwe dzięki znajomości różnic płac podczas studiów

Hipotezy pomocnicze Zasoby należy przeznaczać na kolejne lata nauki i osiąganie kolejnych poziomów wykształcenia tak, aby dochodziło do: wyrównania krańcowych społecznych stóp zysku z podejmowanych inwestycji Wyrównany przychód z inwestycji w kształcenie nie powinien spaść poniżej przychodu z alternatywnych inwestycji prywatnych

Indywidualizm metodologiczny teorii Wszystkie zjawiska społeczne należy sprowadzać do ich podstaw, którymi są zachowania jednostek (Schultz, Becker, Mincer) Tworzenie kapitału ludzkiego przedsięwzięcie jednostek, które działają, kierując się własnym interesem

Co wynika z programu? Niemal kompletne wyjaśnienie przyczyn określających wysokość wynagrodzeń za pracę: Doświadczenie nabywane w pracy – tworzenie kapitału ludzkiego Jednostki inwestują w siebie wybierając zawody, które umożliwiają im odbycie szkolenia ogólnego Godzą się na obniżenie wyjściowych wynagrodzeń w zamian za wyższe wynagrodzenia w przyszłości, kiedy koszty szkolenia zaczynają się zwracać

Ocena końcowa programu Aby porzucić program wymagane jest: Istnienie programu - rywala lepiej wyjaśniającego te same fakty Powtarzające się zaprzeczenie tez Rozprzestrzenianie się dostosowań ad hoc, których celem jest uniknięcie tych zaprzeczeń

Hipoteza o selekcji, inaczej teoria uwiarygodniania się – Rywal? Wykształcenie przyczynia się do wzrostu ekonom. Dostarcza instrumentu umożliwiającemu pracodawcom przeprowadzenie selekcji, a pracownikom uwiarygodnienie się (sygnalizacja) W zgodzie z teorią kapitału ludzkiego i prowadzona przez jej zwolenników Nie wyjaśnia nic więcej i używa tych samych teorii do wyjaśnienia popytu na naukę Teorie komplementarne

Degeneracja… Analizy stóp zysku wykazują znaczące różnice poziomu przychodów z inwestowania w różne rodzaje kapitału ludzkiego Mimo tego przy wyjaśnianiu rozkładu zarobków zakłada się, że krańcowe stopy zysku od inwestycji w tworzenie kapitału ludzkiego zostają wyrównane Lata ’80: Powtarzanie tych samych operacji przy zmieniających się zbiorach danych Testy nie prowadzących do żadnych konkluzji

…czy też postęp? Wykazuje, że wynikiem decyzji o poświęcaniu obecnych zysków na rzecz przyszłych jest wiele, wydawałoby się pozbawionych związku zjawisk Wprowadza nadwyżkę treści empirycznej: np. porusza niedoceniany do tej pory temat rozkładu dochodów osobistych Doprowadził do odkrycia nowych faktów: np. związek pomiędzy wykształceniem a wysokością odpowiadających określonemu wiekowi zarobków

Perspektywy Powołanie do życia wielu nowych projektów badawczych, w niemal wszystkich dziedzinach ekonomii i nie tylko: Ekonomia pracy Ekonomia wzrostu gospodarczego Ekonomia zdrowia Ekonomia w połączeniu z geografią, socjologią, psychologią Od 1996 (rok wydania książki Blauga) już dokonał się duży postęp Nowe dane umożliwiają nowe badania empiryczne

Koniec… chyba, że są pytania? Dziękuję za uwagę (i oklaski) 