NIEPRAWIDŁOWOŚCI POSTAWY CIAŁA dr Maciej Zawadzki Uniwersytet Szczeciński Instytut Kultury Fizycznej Zakład Rehabilitacji i Traumatologii Sportowej NIEPRAWIDŁOWOŚCI POSTAWY CIAŁA Motto: ,,…dobrze ukształtowanego dziecięcia trzeba pilnować, aby równie dobrze rosło, aby tej pierwiastkowej budowy nie nadwyrężyło, słabych zaś i źle utworzonych tak należy kierować i prowadzić, aby te zboczenia sprostować i uchybienia, ile można naprawić”. Jędrzej Śniadecki

Wprowadzenie do tematu Dynamicznie rozwijająca się cywilizacja oraz towarzyszący jej postęp naukowo-techniczny powodują coraz większe ograniczenia aktywności ruchowej człowieka. Sedenteryjny tryb życia prowadzi do gorszego funkcjonowania organizmu, zmniejszenia sprawności fizycznej, gorszego samopoczucia psychicznego i powstawania zmian przeciążeniowych układu ruchu. Następstwem tych zmian są zniekształcenia narządu ruchu w postaci wad postawy ciała, skolioz, wad kończyn dolnych.

Epidemiologia Jak dowodzą wyniki badań, spory procent dzieci dotknięty jest niedorozwojem narządu ruchu oraz wadami postawy i bocznymi skrzywieniami kręgosłupa Badania Degi [1950] w 1931 roku wykazały występowanie wad postawy ciała 70-80 % dzieci. Przykłady częstości występowania postaw nieprawidłowych na przestrzeni ostatnich 35 lat ukazują skalę problemu: 1969 r. – 62% dzieci i młodzieży Śląska [Dobosiewicz, Łączyński 1969], 1989 r. – 65% młodej populacji Polski [Kultura fizyczna…,1989], 1992 r. – 80% dzieci 6 - lenie w Gdańsku [Przeździak, Wesołowski 1992], 2004 r. – 70% młodzieży gimnazjalnej w Łodzi [Santorek i wsp. 2004].

Tylko 4 proc. przedszkolaków i pierwszaków z powiatu raciborskiego (woj. śląskie) nie ma żadnej wady postawy. Pozostałe 96 procent dzieci ma skoliozę, rotację, albo asymetrię miednicy. Badania dotyczyły roczników 2000 i 2001. Przeprowadzone badania przesiewowe z terenu miasta Bielska - Białej wskazały, że u znaczącego odsetka – 96,7% populacji przebadanych dzieci i młodzieży w wieku 7-16 lat stwierdzono wady postawy ciała.

Postawa ciała: Postawa ciała to przestrzenny, trójwymiarowy układ poszczególnych jego części w pozycji stojącej, podlegająca zmianom w ontogenezie (definicja własna). Postawę należy traktować jako indywidualny sposób ,,trzymania się” osobnika, uwarunkowany nawykiem ruchowym, podłożem morfologicznym i funkcjonalnym oraz jego działalnością.

Określenie poprawności i niepoprawności postawy ciała Zmienność w toku ontogenezy: - kształtowanie się krzywizn kręgosłupa o okresie całego rozwoju dziecka, - różne proporcje ciała w różnych okresach życia, - różny rozkład segmentarnych środków ciężkości, a co za tym idzie inna praca mięśni, Zmienność postawy, nawet w ciągu dnia pod wpływem zmęczenia, różnych stanów psychicznych (radość, strach, przygnębienie) Postawa ciała jest uzależniona od architektury kostno – stawowo – mięśniowej (połączenie łańcuchowe). Dziecko potrafi zmieniac postawę – od bardzo złej do bardzo dobrej – w ciągu niedługiego czasu, toteż uchwycenie postawy habitualnej (nawykowej) jest rzeczą bardzo trudną.

Postawa prawidłowa zależy od: Prawidłowa postawa : to taki układ ciała, jaki spotykany jest najczęściej w populacji osób zdrowych w danym okresie ontogenezy, zapewniający optymalną wydolność statodynamiczną i odpowiednie warunki do funkcjonowania wszystkich narządów i układów. Cechy postawy prawidłowej: głowa prosto w osi ciała, barki na jednym poziomie, łopatki ściągnięte, miednica ustawiona symetrycznie, brzuch lekko wciągnięty, pośladki napięte, nogi ustawione równolegle, wyprostowane w stawach kolanowych stopy prawidłowo ustawione i obciążone, ręce ułożone swobodnie wzdłuż tułowia Postawa prawidłowa zależy od: prawidłowego ukształtowania układu kostno – więzadłowego, dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego, sprawnie działającego układu nerwowego

Postawy nieprawidłowe: Błędy postawy – to odmiennie od przyjętych za prawidłowe kształty lub usytuowania poszczególnych części ciała polegające na wyraźnym zwiększeniu lub zmniejszeniu ich fizjologicznego wygięcia, uwypuklenia czy oddalenia w stosunku do pionu i poziomu, będące objawem nawykowego sposobu ,,trzymania się”, dające się świadomie doraźnie zredukowac napięciem mięśni. Wady postawy – to niewłaściwe usytuowanie lub kształt części ciała, utrwalone lub powstałe na podłożu patologicznym: - błędy postawy utrwalone, wymagające odpowiednio dobranego postępowania korekcyjnego, - reflektoryczne, odbarczające ustawienie ciała cofające się po ustąpieniu bólu, - wrodzone lub nabyte, deformujące sylwetkę, zniekształcenia ciała wymagające kinezyterapii lub zachowawczo nieodwracalne.

Wady postawy okresu szkolnego Wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej: plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy wklęsło – wypukłe, plecy płaskie Wady postawy w płaszczyźnie czołowej: boczne skrzywienie kręgosłupa Wady kończyn dolnych: kolana szpotawe, kolana koślawe, płaskostopie, stopy płasko - koślawe

Wady postawy ciała (płaszczyzna strzałkowa) plecy wklęsłe plecy okrągłe plecy okrągło - wklęsłe plecy płaskie

Skoliozy skoliozy funkcjonalne (boczne skrzywienie kręgosłupa) skoliozy strukturalne (deformacja trójpłaszczyznowa)

Wady kończyn dolnych Wady kolan Wady stóp Stopa płasko - koślawa Stopa płaska

Przyczyny powstawania wad postawy ciała Czynniki fizjologiczne : istotą jest tu nawyk nieprawidłowej postawy. Dla dziecka z wadą postawy nawykowa postawa nieprawidłowa jest czymś naturalnym, zwykłym i nie wymagającym wysiłku - zaburzenia czucia głębokiego, krótkowzrocznośc. Czynniki morfologiczne: polegają na występowaniu dystonii mięśniowej w obrębie kręgosłupa, nadmiernym napięciu i rozciągnięciu pewnych grup więzadeł oraz części torebek stawowych. Czynniki środowiskowe : dotyczą warunków życia człowieka: - nie unormowany tryb życia; - złe warunki higieniczne i bytowe; - nie przebywanie na świeżym powietrzu; - brak ćwiczeń ruchowych, hipokinezja; - przyjmowanie jednorodnych i długotrwałych pozycji ( w szkole i w pracy, podczas odpoczynku (niedostosowane ławki szkolne, nieodpowiednie noszenie teczki).

Rozpoznawanie błędów i wad postawy ciała Badanie u specjalisty – lekarz ortopeda Badanie w szkole – nauczyciel specjalista gimnastyki korekcyjnej Badanie w domu – rodzice Badanie w domu - samoocena postawy - metoda wzrokowa (przed lustrem) - plantokonturografia (odbitki stóp)

Wybrane metody oceny postawy ciała Płaszczyzna czołowa a) zdjęcie rtg, b) bad. wzrokowe, c) test Adamsa Płaszczyzna strzałkowa: Wzrokowa ocena wybranych elementów postawy, Wykrywanie stawach przykurczów rzutujących na postawę: - przykurcz zginaczy stawu biodrowego (test Thomasa), - przykurcz mięśni kulszowo – goleniowych, - przykurcz barków (test ścienny Degi), - test prawidłowej ruchomości kręgosłupa – test skłonu tułowia, - test postawy – test Matthiassa.

Jak zapobiegać powstawaniu nieprawidłowych postaw – ogólne zalecenia Nauczyć się i utrwalić prawidłowe wzorce wykonywania podstawowych ruchów, Nauczyć się praktycznie stosować prawidłowe ruchy podczas życia codziennego, Usunąć z otaczającego środowiska przedmioty i sprzęty wymuszające ruchy lub pozycje przeciążeniowe, Nauczyć się prawidłowych form i sposobów wypoczynku i rekreacji – odciążenie kręgosłupa, Nauka przyjmowania właściwej – prawidłowej postawy ciała i utrzymanie jej w życiu codziennym, Racjonalne odżywianie, Uprawianie ruchu – przeciwwaga dla sedenteryjnego trybu życia, Prawidłowy sen

Ruch – najlepsze lekarstwo Dziękuję za uwagę!