Rola czynników środowiskowych w alergiach Prof. Witold Lukas Zakład Medycyny Rodzinnej, Śląski Uniwersytet Medyczny

Czynniki ryzyka nasilające prawdopodobieństwo wrażliwości alergicznej Czas ekspozycji na czynniki egzogenne i endogenne (ciąża, okres neonatalny, wczesne dzieciństwo). Różna ekspozycja (od wymienionych powyżej na infekcje wirusowe (zwiększona częstotliwość RSV) i bakteryjne (większa częstotliwość Gram (-)). Rodzaj i natężenie ekspozycji na: pyłki (traw i drzew), roztocza, grzyby, pleśnie i dym tytoniowy.

Czynniki endogenne nasilające wrażliwość alergiczną Ciąża Przestawienie odporności z komórek typu Th1 na Th2 (po urodzeniu noworodki mają głównie komórki Th2). Karmienie piersią Mleko kobiet chorujących na choroby atopowe zawiera mniejszą ilość wydzielniczych IgA, jak również wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

Czynniki endogenne nasilające wrażliwość alergiczną Noworodki z chorobami atopowymi Opóźnione dojrzewanie limfocytów T i B W niektórych przypadkach – nadmierna produkcja IgE poprzedza początek pojawienia się objawów alergii. Flora jelitowa noworodka: zdrowa – przewaga Lactobacillus – ma działanie stymulujące komórki Th1 w układzie immunologicznym z chorobami atopowymi – niedobór Lactobacillus

Przyczyny ostatnio obserwowanych zmian w ekspozycji na różne rodzaje zakażeń wirusowych i bakteryjnych. Spożywanie (od wczesnego okresu noworodkowego) produktów żywnościowych przygotowywanych w warunkach jałowych. Poprawa higieny osobistej, brak częstych bakterii w środowisku. Wczesne stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania. Istotny spadek częstotliwości występowania chorób zakaźnych, wywoływanych przez większość drobnoustrojów, spowodowany powszechnym stosowaniem szczepień ochronnych.

Mniej dzieci w rodzinach. Przyczyny ostatnio obserwowanych zmian w ekspozycji na różne rodzaje zakażeń wirusowych i bakteryjnych. Poprawa warunków prowadzenia gospodarstw domowych – wyższy standard życia – lepsze uszczelnienie okien w domach – gorsza wentylacja, stosowanie klimatyzatorów, coraz większa ekspozycja na grzyby i pleśnie. Mniej dzieci w rodzinach. Mniejszy kontakt dzieci ze swoimi rówieśnikami.

Marsz alergiczny – cykl życia alergii 0 – 6 miesiąc – przewaga objawów ze strony przewodu pokarmowego, możliwe zmiany skórne 7 - 12 miesiąc - objawy atopowego zapalenia skóry noworodków, objawy żołądkowo-jelitowe 2-3 rok życia – astma we wczesnym dzieciństwie 4-7 rok życia – alergiczny nieżyt nosa 8-14 rok życia – astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa

Egzogenne czynniki ryzyka wywołujące wrażliwość alergiczną Pyłki Trawy – tymotka łąkowa Chwasty - krostawiec Drzewa – brzoza, klon, dąb Sierść zwierząt (zwierzęta domowe – np. chomiki, koty) Zanieczyszczenia przemysłowe i gazy drażniące (ozon, dwutlenek siarki, tlenek azotu, formaldehyd) Wyziewy silników samochodowych

Objawy przedmiotowe pomocne w rozpoznaniu chorób alergicznych Pozioma „bruzda” na nosie podkrążone oczy Linie Denis-Morgana na powiekach Twarz adenoidalna Wydzielnicze zapalenie ucha środkowego Zapalenie zatok obocznych nosa Język geograficzny

Objawy alergii górnych dróg oddechowych Świąd i łzawienie Napady kichania Niedrożność nosa Surowiczy nieżyt nosa „Łaskotanie i drapanie” w gardle Duszność krtaniowa (skrócenie oddechu)

Nadwrażliwość na pyłki Okresy pylenia: Koniec stycznia do początku marca – np. olcha Kwiecień – np. brzoza, klon Maj do końca czerwca – np. trawy (w tym zboża) Sierpień do września – np. chwasty Występują różnice regionalne

Nadwrażliwość na alergeny Nadwrażliwość na chwasty - lato Nadwrażliwość na roztocza w kurzu – cały rok, z nasileniem podczas zimy (z powodu sezonu grzewczego) Nadwrażliwość na sierść i skórę zwierząt – cały rok lub przypadkowo

Alergie na pyłki traw i drzew Działania profilaktyczne: Unikaj spania przy otwartym oknie Unikaj spacerów między 12:00 a 15:00 Unikaj jazdy samochodem przy otwartym oknie Unikaj jeżdżenia na rowerze Unikaj ekspozycji na dym (palonego drewna lub grilowanego jedzenia)

Alergie na pyłki traw i drzew Zalecenia Spacery po deszczu Ubieranie koszul z długim rękawem i spodni, aby zapobiegać wypryskom skórnym. Codzienny prysznic lub kąpiel (i mycie głowy) oraz zmiana ubrania po spacerze lub czynnościach wykonywanych na zewnątrz Wietrzenie domu w trakcie i po deszczu Stworzenie dzienniczka samokontroli Korzystanie z monitora zapylenie online http:/www.alergie.info.pl lub śledzenie komunikatów radiowych lub TV i prasowych Korzystanie z europejskiego kalendarza pylenia

Alergie na pyłki traw i drzew Zalecenia Spędzanie czasu miejscach zawierających (teoretycznie) niewielkie ilości pyłków, np. kryte baseny, przestrzenie bez okien, miejsca w pobliżu dużych zbiorników wodnych Planując wakacje, uwzględnienie różnic w okresie pylenia w różnych rejonach geograficznych kraju Unikanie jedzenia miodu, picia herbat ziołowych, zażywania leków ziołowych lub stosowania aromatycznych kremów i płynów ziołowych. Przekazywanie informacji o możliwych alergiach krzyżowych, np. na pyłki brzozy. Unikanie silnych aromatów – eliminacja płynów do kąpieli i pod prysznic, kosmetyków ziołowych, sprayów do włosów i perfum.

Alergie na roztocza kurzu Objawy: Nieżyt nosa Kaszel nocny Duszność Objawy całoroczne z nasileniem podczas sezonu grzewczego, tzn. zimą (zwłaszcza w nocy i nad ranem).

Alergie na roztocza kurzu – działania profilaktyczne Zalecenia dla pacjentów: Zmniejszenie wilgotności w domu i miejscu pracy dzięki zainstalowaniu wydajnych filtrów powietrza lub utrzymaniu odpowiedniego przepływu powietrza. Częsta zmiana pościeli (1x w tygodniu), częste „mrożenie” pościeli podczas zimy, stosowanie antyalergicznych poszewek na poduszki i materace. Unikanie ekspozycji na tkaniny welwetowe, futra, meble gromadzące kurz, zasłony, narzuty wełniane, dywany. Nieprzebywanie na miejscu podczas sprzątania domu lub biura, powrót dopiero po upływie przynajmniej dwóch godzin od sprzątania lub odkurzania.

Alergie na roztocza kurzu – Działania profilaktyczne Zalecenia dla pacjentów: Unikanie przebywania na poddaszu lub w piwnicy. Korzystanie z testu Acarex w celu określenia rodzaju roztoczy. Co 4-6 miesięcy miejscowe stosowanie preparatu Acarosan na materace, tkaniny meblowe, dywany i chodniki. Stosowanie płynu Acaril do płukania pościeli wypranej w temperaturze do 60ºC.

Alergie na przetrwalniki grzybów Objawy: Zapalenie spojówek (cały rok z okresami sezonowego nasilenia objawów) Niedrożność nosa (obrzęk śluzówki nosa) Astma Objawy całoroczne Pacjenci z alergią na grzyby nie mają objawów w okresie zimowym.

Alergie na przetrwalniki grzybów Działania profilaktyczne w domach/ pomieszczeniach : Usunięcie roślin doniczkowych. Usunięcie nawilżaczy powietrza. Unikanie pracy w bibliotekach, bankach. Unikanie przebywania obok miejsc rozbiórki. Unikanie zbierania grzybów lub spacerów po lesie po deszczu Wykluczenie z diety serów pleśniowych, suszonych owoców, grzybów, wina i piwa Unikanie przebywania w szklarniach i w pobliżu kompostowników. Unikanie miejsc klimatyzowanych.

Alergie na sierść i skórę zwierząt i zwierząt domowych Główny związek z: chomikami, kotami lub ptakami (papugi i kanarki) Działania profilaktyczne: Usunięcie tych zwierząt, zwłaszcza z sypialni. Mycie kotów.

Alergia na produkty żywnościowe Objawy Skóra Pokrzywka – ostra i ostra nawracająca Układ oddechowy Nieżyt nosa, świsty oddechowe lub duszność Zapalenie gardła, zapalenie krtani Zapalenie ucha Zapalenie oskrzeli, przewlekłe zapalenie płuc Astma oskrzelowa

Alergia na produkty żywnościowe Objawy Przewód pokarmowy Nawracające biegunki lub zaparcia Bóle brzucha Bóle kolkowe w okresie neonatalnym Refluks żołądkowo-przełykowy (ang. GERD - gastroesophageal reflux) Układ nerwowy Ogólne zmęczenie, nasilona bezsenność Zaburzenia uwagi Zaburzenia o charakterze nadaktywności, agresja bóle głowy Padaczka

Alergia na produkty żywnościowe Objawy Układ mięśniowo-szkieletowy Ból kończyn Obrzęk stawów Układ moczowy Białkomocz Krwiomocz

Pyłki i różne rodzaje pokarmów Reakcje krzyżowe między alergenami pokarmowymi i pyłkami (obecność profiliny w pyłkach i pokarmach) Pyłki i różne rodzaje pokarmów Trawy Surowe owoce lub warzywa – jabłka, marchewki, ziemniaki, pomidory Olcha, brzoza Orzechy, jabłka, brzoskwinie, ananasy, marchewki Życica Mąka żytnia Chwasty Seler, melony, pietruszka, zioła Lateks Banany, kiwi, awokado

Żywność modyfikowana genetycznie (ang. GMO – genetically modified food) Alergia na zboże zawierające peptycydy wprowadzane do roślin (ang. PIP - Plant Incorporated Pepticide) Alergia na soję zawierającą gen orzechów brazylijskich

Odżywianie jako profilaktyka alergii Karmienie piersią – co najmniej do 6 miesiąca Dieta hipoalergiczna u kobiet karmiących piersią – wyłączenie: Mleka Jaj Orzechów Kakao Ryb Owoców cytrusowych Dieta bezglutenowa i dieta hipoalergiczna do 1 roku Mieszanka hipoalergiczna dla noworodków z wywiadem rodzinnym obciążonym alergiami