Wady postawy profilaktyka i leczenie Klinika Rehabilitacji Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Grażyna Paszko-Patej

Postawa ciała Postawą ciała nazywamy indywidualne ukształtowanie ciała i położenie poszczególnych odcinków tułowia oraz nóg w pozycji stojącej. (T. Kasperczyk, 1996). Obserwuje się dużą różnorodność w zakresie szczegółów budowy i kształtu ciała.

Postawa ciała Jest wyrazem stanu prawidłowo ukształtowanych struktur fizycznych i psychicznych człowieka.

Wzorzec prawidłowej postawy Prawidłowa postawa ciała - taki układ poszczególnych odcinków ciała nie dotkniętych zmianami, który zapewnia optymalne zrównoważenie i stabilność ciała, wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego, zapewnia dużą wydolność statyczno-dynamiczną oraz stwarza warunki właściwego ułożenia i działania narządów wewnętrznych.

Wada postawy Jest pojęciem zbiorczym i niedostatecznie sprecyzowanym. Obejmuje szereg osobniczych odchyleń postawy ciała od wzorców uznawanych za „normę” stosowną do wieku, płci, typów budowy, nawyków ruchowych, podłoża morfologicznego i funkcjonalnego . Oznacza odmienność ogólnej sylwetki ciała od odpowiedniego wzorca.

Rozwój postawy ciała u dziecka Postawę ciała po raz pierwszy możemy ocenić u dziecka, które zaczyna samodzielnie stawać. Pionizacja powoduje wytwarzanie się lordozy lędźwiowej i kifozy piersiowej. W 2-3 roku życia dla prawidłowej postawy charakterystyczny jest wypukły brzuch i lekko zaznaczone wygięcia kręgosłupa.

Postawa małego dziecka  barki nie wystają do przodu;  tył głowy z plecami są w jednej linii (można to sprawdzić prosząc dziecko o podejście do ściany); lekkie wgłębienie (lordoza) w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, powoduje wypukły brzuszek; cały tułów pochylony do przodu; lekkie zgięcie bioder i kolan; do 4-5 roku życia występuje płaskostopie

Kształtowanie postawy u dziecka w wieku szkolnym W okresie 4-7 lat w postawie dziecka można zauważyć większą lordozą lędźwiową i spłaszczenie brzucha. W okresie szkolnym pojawiają się 2 okresy krytyczne rozwoju postawy, w których powstaje najwięcej wad postawy (pod. red. W. Degi, 1968). Pierwszy okres krytyczny przypada na wiek 6-7 lat i związany jest ze zmianą trybu życia (kilkugodzinna pozycja siedząca). Drugi okres krytyczny pojawia się u dziewcząt w wieku 11-13 lat, a u chłopców w wieku 13-14 lat i związany jest ze skokiem pokwitaniowym (szybki wzrost ciała).

Postawa dziecka w wieku szkolnym klatka piersiowa spłaszcza się nieco, przez co zaokrąglenie barków staje się wyraźniejsze; brzuch jest nieco mniej wypukły; lordoza (wgłębienie w odcinku lędźwiowym) jest wyraźniejsze; cały tułów pozostaje lekko pochylony do przodu; proste nóżki nieco mniejsze zgięcie bioder i kolan całkowity zanik płaskostopia

Wiek dorastania wyprostowana postawa ciała  zmniejszenie się wystawania brzucha  zanik zgięcia w biodrach i kolanach

Postawa u osoby dorosłej  głowa nieznacznie wysunięta do przodu,  brzuch jest płaski, cofnięty w stosunku do klatki piersiowej,  wygięcia kręgosłupa w kształcie litery S.

Prawidłowa postawa ciała Najłatwiej ocenić postawę, oglądając człowieka z boku w swobodnej pozycji stojącej: głowa nie powinna być wysunięta do przodu, lecz znajdować się ponad kręgosłupem; barki również nie są wysunięte do przodu; łopatki przylegają do klatki piersiowej i nie odstają; - wystawanie brzucha zależne jest od typu somatycznego i wieku człowieka, ale nie powinno być zbyt wielkie;

Prawidłowa postawa Przy prawidłowej postawie pion spuszczony z okolic otworu słuchowego powinien przechodzić przez staw ramienny, biodrowy, nieco do przodu od stawu kolanowego i skokowego oraz przez środek stóp.

Etiologia 1.   Czynniki fizjologiczne - nawyk prawidłowej postawy. Dla dziecka z wadą postawy nawykowa postawa nieprawidłowa jest czymś naturalnym, zwykłym i nie wymagającym wysiłku (przyjmowanym podświadomie). U podstaw tego rodzaju wad postawy leżą zaburzenia czucia głębokiego, osłabienie słuchu, krótkowzroczność, ale także znaczny wpływ na postawę ma tu również stan psychiczny dziecka.

Czynniki morfologiczne 2.Sferze morfologicznej najczęściej polegają na: występowaniu dystonii mięśniowej zespołów współdziałających na nierównomiernie rozłożonych siłach nacisku i pociągania w zakresie układu kostnego kręgosłupa, nadmiernym napięciu i rozciągnięciu pewnych grup wiązadeł oraz części torebek stawowych.

Czynniki środowiskowe Warunki środowiska zewnętrznego, w jakim żyje człowiek, stają się coraz częściej przyczyną niekorzystnych zmian w postawie ciała. Na pierwsze miejsce wysuwają się: 1. Mało ruchu na świeżym powietrzu; 2. Brak ćwiczeń ruchowych, hipokinezja; 3. Przyjmowanie jednorodnych i długotrwałych pozycji w szkole i w pracy, jak i podczas odpoczynku (niedostosowane ławki szkolne, nieodpowiednie noszenie teczki).  4. Siedzący tryb życia. · Na 12-15- godzinny dzień przeciętnie : - od 4 do 7 godzin pozycja siedząca w szkole. - 2-4 godziny pozycja siedząca podczas odrabiania lekcji. - około 3 godziny odpoczywamy, często też w pozycji siedzącej (oglądamy program telewizyjny, czytamy, pracujemy przy komputerze). - 1 godzinę przeznaczamy na spożycie posiłków. 5. także takie czynniki, jak: niewłaściwe obuwie i ubiór, nieodpowiednie noszenie teczki, plecaka z książkami, niedostosowanie ławki szkolnej do warunków fizycznych dziecka, złe oświetlenie i odległość od tablicy w szkole są powodem powstawania nawykowych wad postawy.

Na co zwrócić uwagę w rozwoju dziecka Nie ubierać dziecka tak, aby miało skrępowane ruchy - dziecko dla prawidłowego rozwoju musi mieć zapewnioną swobodę ruchów. Należy dość często kłaść niemowlę na brzuchu - kiedy dziecko unosi główkę wzmacnia mięśnie grzbietu i kształtuje swój kręgosłup. Podchodzić do łóżeczka z obydwu storn - tak aby dziecko nie zwracało się ciągle w jednym kierunku. Nie należy sadzać na siłę dziecka - kiedy mięśnie będą na to przygotowane dziecko samo usiądzie. Należy używać odpowiednio wyprofilowanego nosidełka - dopasowanego do pleców. Stwarzać jak najczęściej możliwość do różnorodnego ruchu poprzez zabawę. Nie używać chodzików - dzieci wsadzane do nich dużo bardziej narażone są na wady postawy. NIECH DZIECKO JAK NAJDŁUŻEJ RACZKUJE - wzmacnia wtedy mięsnie pleców i przygotowuje kręgosłup do obciążenia, które jest znacznie większe w pozycji pionowej. Nie należy ubierać butów dziecku, które jeszcze samodzielnie nie chodzi. Boso lub w antypoślizgowej skarpecie dziecko ćwiczy mięśnie podeszwowe - wzmacnia w ten sposób swoją stopę.

Podział wad postawy Złożone wady postawy – są to odchylenia od prawidłowej postawy ciała, ze zmianami ukształtowania kręgosłupa Proste wady postawy – (błędy postawy), są to pojedyncze odchylenia od prawidłowej postawy ciała, nie zmieniające ukształtowania kręgosłupa. 

Podział wad postawy Wady wrodzone – należą tu przypadki z odchyleniami prawidłowej budowy ciała w następstwie czynników, które zadziałały w okresie płodowym. Przyczyny powstawania tych wad są różne. Niektóre z nich są przekazywane dziedzicznie.  Wady nabyte – mogą być wywoływane przebytymi chorobami – te określamy terminem wady rozwojowe lub powstają na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała – te określamy terminem wady nawykowe.

Plecy okrągłe Występuje tu: -osłabienie mięśni grzbietu, Charakteryzują się nadmiernym wygięciem kręgosłupa ku tyłowi. Występuje tu: -osłabienie mięśni grzbietu, -wysunięcie do przodu głowy i barków, -przykurcz mięśni klatki piersiowej, -upośledzona funkcja oddechowa klatki piersiowej. Częstą przyczyną powstawania pleców okrągłych jest przeciążenia pracą statyczną prostowników grzbietu np. podczas niewłaściwej pozycji przy pracy lub nauce.

Plecy płaskie Charakteryzują się spłaszczeniem lub brakiem fizjologicznych wygięć kręgosłupa co w konsekwencji powoduje: osłabienie funkcji amortyzacyjnej kręgosłupa, przeciążenia prowadzące do zmian zwyrodnieniowych, większą skłonność do powstawania bocznych skrzywień kręgosłupa, upośledzenie pojemności i ruchomości klatki piersiowej.

Plecy wklęsłe Istotą tej wady jest pogłębieniu lordozy lędźwiowej co często jest warunkowane przez : - wiek, - typ somatyczny, - ustawienie miednicy, -napięcie i długość mięśni stabilizujących stawy biodrowe. Plecy wklęsłe mogą być wrodzone lub nabyte. W praktyce najliczniejszą grupę stanowią plecy wklęsłe nabyte, będące skutkiem dystonii mięśniowej.

Plecy okrągło – wklęsłe Charakterystyczną cechą tej wady jest zwiększona lordoza lędźwiowa i kifoza piersiowa co powoduje: pochylenie głowy ku przodowi, spłaszczenie klatki piersiowej, rozciągnięcie prostownika grzbietu odcinka piersiowego oraz jego skrócenie w odcinku lędźwiowym, przykurcze mięśni obręczy barkowej i klatki piersiowej, przesunięcie narządów jamy brzusznej ku przodowi i pod ich naporem rozciągnięcie mięśni brzucha, osłabienie mięśni pośladkowych.

Klatka piersiowa kurza polega na wysunięciu ku przodowi obwodowej części mostka wraz z najbliższą częścią żeber, które są od boku jakby ściśnięte. Łuki żebrowe często tworzą falistą linię zamiast łukowej.  Rozróżnia się dwie postacie klatki piersiowej kurzej. W pierwszej postaci uwypuklona jest tylko rękojeść mostka. Położenie trzonu mostka albo jest prawidłowe, albo jest odchylone nieco do tyłu. Druga postać charakteryzuje się wysunięciem do przodu trzonu mostka. Najbardziej ku przodowi sterczy zwykle wyrostek mieczykowaty.  

Klatka piersiowa lejkowata (szewska) jest wadą znacznie częściej spotykaną niż klatka piersiowa kurza; wada jest następstwem wrodzonego zaburzenia rozwoju przepony lub nieproporcjonalnego rozrostu chrząstek żebrowych w stosunku do jej elementów; charakteryzuje się lejkowatym zapadnięciem dolnej części mostka i przylegających odcinków żeber; na skutek osłabienia mięśni grzbietu, wysunięcia barków do przodu, spłaszczenia klatki piersiowej i wiotczenia mięśni brzucha, przy oddychaniu występują paradoksalne ruchy klatki piersiowej.

Klatka piersiowa lejkowata i kurza

Wady kończyn dolnych kolana koślawe-wada może być wrodzona lub nabyta. Najczęściej wyróżnia się: koślawość wrodzoną, pokrzywiczą, idiopatyczną, porażeniową, pozapalną, pourazową. W kolanach koślawych oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz, a kostki przyśrodkowe, przy wyprostowanych i zwartych kolanach, są oddalone od siebie o ponad 5 centymetrów. Za fizjologiczną koślawość uważa się odchylenie od osi przeciętnie 2-3 centymetrów, ale nie większą niż 5 centymetrów.  

Kolana koślawe

Kolana szpotawe Kolana szpotawe W tym zniekształceniu kończyny dolne są skręcone do wewnątrz, występuje nadwyprost w stawach kolanowych, mięsnie wewnętrznej strony kończyn dolnych ulegają skróceniu, a po stronie zewnętrznej nadmiernie rozciągają się. Oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz.

Kolana szpotawe

Dziękuje za uwagę.