Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

[E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum, SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Myśliciel, August Rodin [E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum, SZKOŁA LWOWSKO -WARSZAWSKA, CZĘŚĆ I – lekcja 45

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Nazwą SZKOŁA LWOWSKO-WARSZAWSKA określa się grupę filozofów polskich działających w pierwszej połowie XX w., hołdujących analizie filozoficznej języka jako metodzie filozoficznej, znanych przede wszystkim z osiągnięć logicznych. Po raz pierwszy nazwy - „szkoła lwowsko-warszawska” (l’école de Lwów et Varsovie) - użył K. Ajdukiewicz w mowie powitalnej, skierowanej do uczestników Kongresu Filozofii Naukowej w 1935 w Paryżu. K. Ajdukiewicz

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Szkołę lwowsko-warszawską wyznaczają następujące momenty: genetyczny - działalność nauczycielska Kazimierza Twardowskiego, a potem jego uczniów, geograficzny - usytuowanie szkoły we Lwowie i Warszawie, jako głównych centrach, czasowy - szkoła powstała w końcu XIX w. i działała do II wojny światowej, merytoryczny - zasób wspólnych idei. K. Twardowskiego

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Żaden z powyższych momentów nie określa szkoły w sposób wystarczający. Za przedstawicieli szkoły uchodzą i uważali się, filozofowie, którzy nie byli uczniami Twardowskiego. Lwów i Warszawa były głównymi ośrodkami szkoły, ale jej przedstawiciele działali też w Wilnie, Poznaniu i Krakowie. Jako zwarta całość szkoła działała do wybuchu II wojny światowej, ale i później trwała intensywna aktywność naukowa i dydaktyczna jej przedstawicieli. Losy szkoły były ściśle związane z obiema wojnami światowymi. Pierwsza wojna światowa kończy okres lwowski, trwający od l895 r. Okres międzywojenny to etap lwowsko-warszawski. Można też mówić o okresie schyłkowym, który przypada na lata po II wojnie światowej. Lwów Warszawa

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Kazimierz Twardowski (1866-1938) filozof, założyciel lwowskiej szkoły filozoficznej, nadał kierunek filozofii nie tylko Lwowa, ale całej Polski. Urodził się i wychował w Wiedniu, tam też w 1894 r. został docentem uniwersytetu. Ale już w następnym roku został powołany na katedrę do Lwowa, gdzie wykładał przez 35 lal i mieszkał aż do śmierci. W Wiedniu był uczniem Brentany i przejął jego stanowisko. Objąwszy katedrę, ograniczył własną twórczość, poświęcił się pracy wychowawczej i organizacyjnej. Był bardzo wymagający, ale starał się być starszym kolegą młodych adeptów filozofii. Umiał zachęcić młodzież do filozofii, a ci, którzy zostali zachęceni, godzili się świadomie na jego duchowe przewodnictwo. Jego praca wychowawcza miała ogromny zasięg. Stworzył szkołę, jakiej nie stworzył żaden inny filozof polski. K. Twardowski

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA W latach 1895-l9l8 pod kierownictwem Twardowskiego studia ukończyli m.in.: Kazimierz Ajdukiewicz, Stefan Baley, Bronisław Bandrowski, Stefan Błachowski, Marian Borowski, Tadeusz Czeżowski. Ryszard Gansiniec, Mieczysław Gębarowicz, Ludwik Jaxa-Bykowski, Juliusz Kleiner, Tadeusz Kotarbiński, Mieczysław Kreutz, , Jerzy Kuryłowicz, Stanisław Łempicki, Zygmunt Lempicki, Jan Łukasiewicz, Władysław Szumowski, Daniela Tennerówna /później Gromska/, Mieczysław Treter, Władysław Witwicki i Zygmunt Zawirski, Stanisław Leśniewskiego i Władysław Tatarkiewicz. Nie wszyscy poświęcili się później filozofii jako głównej specjalności, sławę zdobyli jako psychologowie, pedagodzy, filolodzy czy historycy sztuki. Dwudziestu trzech uczniów Twardowskiego z okresu lwowskiego otrzymało później katedry uniwersyteckie, z późniejszych uczniów jeszcze siedemiu, tak więc w sumie Twardowski wychował trzydziestu profesorów. Tablica pamiątkowa ku czci KAZIMIERZA TWARDOWSKIEGO (z okazji 100 posiedzenia Polskiego Towarzystwa Filozoficznego – 4 XI 1910)

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Początki szkoły lwowsko-warszawskiej wiążą się ściśle z działalnością K. Twardowskiego. Został on profesorem filozofii na Uniwersytecie Lwowskim w 1895 roku. Miał bardzo ambitny program, chciał zaszczepić w Polsce filozofię w nawiązaniu do idei swego nauczyciela, F. Brentana. Główne punkty były następujące: 1) metoda filozofii jest taka sama jak innych nauk empirycznych, w związku z tym filozof zobowiązany jest do głoszenia tez jasnych i dobrze uzasadnionych; 2) podstawą filozofii jest psychologia deskryptywna, która bada nie tyle tworzenie się zjawisk psychicznych, ile ich treść; 3) charakterystyczną cechą zjawisk psychicznych jest ich intencjonalność, tzn. skierowanie na przedmiot; 4) filozofia winna unikać zagadnień spekulatywnych (Twardowski nazywał to „metafizycyzmem”); 5) filozofia winna być neutralna wobec światopoglądów, np. religijnych czy politycznych. K. Twardowski

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Twardowski wzbogacił program Brentany o kilka istotnych punktów: 1) powiązał analizę psychologiczną z semiotyką, np. analizując właściwości przedstawień przez rozpatrzenie charakteru odpowiadających im nazw; 2) wprowadził ważne rozróżnienie treści i przedmiotu przedstawienia, które przed nim były systematycznie mieszane; 3) odróżnił czynności od wytworów. Było to podyktowane dążeniem do uniknięcia psychologizmu. Wytwory psychofizyczne, np. język, dzieła sztuki czy teorie naukowe obiektywizują się, a przez to ich analiza uniezależnia się od psychologii; 4) Twardowski silniej niż inni brentaniści podkreślał rolę jasności i precyzji w myśleniu filozoficznym. 5) mimo że odrzucał metafizycyzm, był bardziej tolerancyjny od swego nauczyciela w ocenie myślicieli przeszłości (np. I. Kanta, którego Brentano uważał za największe nieszczęście w dziejach filozofii); 6) przeprowadził krytykę relatywistycznego rozumienia prawdziwości. Program metafilozoficzny Twardowskiego zalecał z jednej strony minimalizm – przeciwstawny konstrukcji wielkich systemów, ale z drugiej strony a priori nie wykluczał większości tradycyjnych zagadnień rozpatrywanych przez filozofów jako wartych analizy.

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Twardowski w 1904 roku założył Polskie Towarzystwo Filozoficzne we Lwowie. Z jego inicjatywy powstała też pierwsza w Polsce pracownia psychologii eksperymentalnej. Założył „Ruch Filozoficzny” – pismo informujące o polskim i światowym życiu filozoficznym. Zależało mu, aby polscy filozofowie mieli stały kontakt z filozofią światową. Zwracał uwagę na potrzebę popularyzacji filozofii w szerokich warstwach społeczeństwa, na edukacyjne prawa dla kobiet i wagę podręczników w języku polskim. Ruch Filozoficzny to założony w 1911 roku przez Kazimierza Twardowskiego kwartalnik, będący organem Polskiego Towarzystwa Filozoficznego.

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Sława Twardowskiego przyciągała młodych Polaków ze wszystkich zaborów i z zagranicy. Już na początku XXw. głośno było o lwowskiej grupie filozoficznej i szkole Twardowskiego. Sposób pojmowania filozofii przez Twardowskiego kierował uwagę na zagadnienia semiotyki, logiki i metodologii nauk. Wielu uczniów Twardowskiego specjalizowało się w tych dziedzinach: K. Ajdukiewicz, T. Czeżowski, T. Kotarbiński, S. Leśniewski, J. Łukasiewicz i Z. Zawirski. K. Ajdukiewicz T. Czeżowski Z. Zawirski J. Łukasiewicz S. Leśniewski T. Kotarbiński

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Orientacja logiczna, zaczęła dominować już w okresie lwowskim, stała się jeszcze silniejsza w latach 1918–1939 dzięki powstaniu warszawskiej szkoły logicznej. Jej twórcami byli Leśniewski i Łukasiewicz. Warszawska szkoła logiczna była wspólnym dziełem matematyków i filozofów. Stanisław Leśniewski Jan Łukasiewicz

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Stanisław Leśniewski (1886-1939) polski filozof, logik i matematyk, jeden z głównych założycieli warszawskiej szkoły logicznej. Jego prace dotyczyły podstawowych zagadnień logiki i matematyki, obejmują stworzenie rachunku zdań – prototetyki systemu rachunku nazw – ontologii Leśniewskiego, teorii zbiorów w sensie kolektywnym – mreologii. Te systemy Leśniewskiego stanowią w logice wzór pod względem ścisłości i intuicyjności. W dorobku Leśniewskiego szczególnie warto wymienić opracowanie teorii kategorii semantycznych, wprowadzenie rozróżnienia poziomów języka (na język i metajęzyk) oraz rozróżnienie zbiorów w sensie dystrybutywnym i kolektywnym. Przy wejściu do nowego budynku biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, na kolumnadzie stoi czterech wielkich filozofów: Kazimierz Twardowski, Stanisław Leśniewski, Alfred Tarski i Ignacy Łukasiewicz

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Jan Łukasiewicz (1878 - 1956) – filozof, logik. Po ukończeniu gimnazjum filologicznego w 1897 roku, wstąpił na Uniwersytet Lwowski, gdzie przez krótki czas studiował prawo, a następnie filozofię pod kierownictwem K. Twardowskiego i W. Dzieduszyckiego oraz matematykę. W 1911 został mianowany profesorem Uniwersytetu Lwowskiego. W 1915 zaproszono go do objęcia wykładów z filozofii na UW. W 1918 był prorektorem, a w latach 1922/1923 i 1931/1932 rektorem UW. W 1919 został ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w rządzie I. Paderewskiego. Domagał się wówczas upaństwowienia szkół średnich, przede wszystkim w miejscowościach z przewagą młodzieży pochodzenia robotniczego. Uważany jest za jednego z najwybitniejszych w świecie logików i historyków logiki. Największym jego dziełem było stworzenie wielowartościowych systemów logiki. Badania metodologiczne prowadzone przez Łukasiewicza należą do najwcześniejszych na świecie. Stworzył beznawiasową symbolikę logiczną, zw. symboliką polską. Był jednym z nielicznych myślicieli, którzy potrafili łączyć piękny literacki język z jasnością i precyzją myśli, bez upraszczania zagadnienia. Jan Łukasiewicz

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Pierwszym wychowankiem Leśniewskiego i Łukasiewicza był A. Tarski, najwybitniejszy logik polski. Alfred Tarski ur. 14 I 1901 w Warszawie, zm. 27 X 1983 w Berkeley /Kalifornia, USA/. Logik i matematyk, wywarł znaczący wpływ na rozwój całej dwudziestowiecznej logiki i podstaw matematyki, a poprzez badania z zakresu semantyki formalnej i podstaw logiki także na epistemologię, metodologię nauk i filozofię języka. Wybitny przedstawiciel szkoły lwowsko-warszawskiej oraz twórca szkoły logiki i metodologii nauk w Berkeley (The Group in Logic and the Methodology of Science). Był synem Ignacego i Róży z d. Prussak Tajtelbaumów. W 1922 przyjął chrzest w kościele rzymskokatolickim, a w 1924 zmienił nazwisko na „Tarski”. Pracował twórczo ponad sześćdziesiąt lat: do sierpnia 1939 w Warszawie, potem w USA — najpierw na Wschodnim Wybrzeżu, a od września 1942 do końca życia na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Alfred Tarski

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Centrami szkoły lwowsko-warszawskiej były Lwów i Warszawa, jednak jej zwolennicy pojawili się również w innych uniwersytetach: T. Czeżowski w Wilnie , Z. Zawirski w Poznaniu Z. Jordan w Krakowie). Ze środowiskiem warszawskim związani byli o. J. M. Bocheński i ks. J. Salamucha. Razem z Drewnowskim i Sobocińskim założyli w 1936 Koło Krakowskie, którego głównym celem było stosowanie logiki matematycznej do neoscholastyki i jej zagadnień. III Zjazd Filozofów w Krakowie /1936-09-24/ Grupa uczestników zjazdu. Stoją od lewej: profesor Zygmunt Zawirski, NN,profesor Witold Rubczyński, profesor Władysław Tatarkiewicz, profesor Tadeusz Garbowski, profesor Jan Łukasiewicz, profesor Tadeusz Czeżowski, sekretarz zjazdu profesor Marian Heitzman.

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Założona przez Kazimierza Twardowskiego szkoła liczyła w 1939 roku około osiemdziesięciu twórczo pracujących naukowców. Była to więc formacja bardzo liczna z tego względu, że kryteria identyfikacji ze szkołą lwowsko- warszawską były wielorakie. Do przynależności poczuwali się niemal wszyscy uczniowie Twardowskiego i uczniowie jego uczniów. Kolejnym identyfikatorem była analityczna metoda filozofowania, mieszcząca się w metafilozoficznym programie założyciela. Nie miały natomiast większego znaczenia dziedziny filozofii obrane jako przedmioty specjalizacji, poglądy na takie czy inne zagadnienia, stosunek do religii czy akceptowane orientacje polityczne. Stąd w szkole byli przedstawiciele wszystkich nauk filozoficznych, zwolennicy bardzo odmiennych stanowisk, np. materialistów czy idealistów, ateistów i ludzi wierzących, zwolennicy orientacji prawicowej, jak i lewicowej. Założyciel szkoły lwowsko warszawskiej

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Można mówić o szkole lwowsko-warszawskiej w znaczeniu ściślejszym, tzn. o tych, którzy twórczo uprawiali logikę, przede wszystkim o warszawskiej szkole logicznej oraz tych, którzy byli bardziej filozofami niż logikami, ale ich styl filozofowania podlegał znacznemu wpływowi logiki, jak Ajdukiewicz, Czeżowski, Kotarbiński i Zawirski, z pierwszego pokolenia uczniów Twardowskiego oraz Dąmbska, Drewnowski, Hosiasson-Lindenbaumowa, Jordan, Kokoszyńska, Kotarbińska, Mehlberg, Poznański, Schmierer i Wundheiler, a także Bocheński i Salamucha. Zwolennicy szkoły lwowsko-warszawskiej w znaczeniu ściślejszym zajmowali się logiką matematyczną, logiką formalną w sensie bardziej tradycyjnym, semiotyką i metodologią nauk, ale wielu z nich rozważało także klasyczne problemy ontologii czy epistemologii. Izydora Dąmbska Józef Franciszek Emanuel Innocenty Maria Bocheński, OP

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Twardowski zmarł w 1938 roku, Leśniewski w 1939, wojna zadała szkole lwowsko-warszawskiej olbrzymie straty: życie stracili (wielu było pochodzenia żydowskiego): Blaustein, Blausteinowa, Hosiasson-Lindenbaumowa, Presburger, Salamucha, Schmierer, Auerbach, Wajsberg. Mimo tych strat, szkoła lwowsko-warszawska brała czynny udział w tajnym nauczaniu. W 1948 zmarł Zawirski, wielu zwolenników szkoły lwowsko-warszawskiej opuściło kraj - tuż przed wojną, w czasie jej trwania lub niedługo po 1945 roku. Należeli do nich: Bocheński, Hiż, Lejewski, Jordan, Łukasiewicz, Poznański, Sobociński, Tarski, Wundheiler.

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Po II wojnie światowej dwa uniwersytety – Lwowski i Wileński – znalazły się poza granicami Polski. Powstały nowe – w Lublinie, Łodzi, Toruniu i Wrocławiu. Spowodowało to migracje w środowisku akademickim, w tym i filozofów. Kotarbiński i Tatarkiewicz pozostali w Warszawie, Zawirski w Krakowie, Ajdukiewicz w Poznaniu, a potem w Warszawie, Czeżowski w Toruniu, Kokoszyńska we Wrocławiu, Korcik w Lublinie (KUL), Dąmbska w Krakowie. Tatarkiewicz i Kotarbiński

SZKOŁA LWOWSKO - WARSZAWSKA Do 1948 życie akademickie w Polsce toczyło się według zasad przedwojennych, ale potem nastąpiła ideologiczna ofensywa marksizmu i restrykcje administracyjne. Tak zwanych filozofów burżuazyjnych odsunięto od dydaktyki w ogóle, m.in. Tatarkiewicza i Dąmbską, niektórym znacznie ograniczono zajęcia (np. Ossowscy), jeszcze innym pozwolono wykładać tylko logikę (dotyczyło to np. Ajdukiewicza, Czeżowskiego, Kotarbińskiego). W latach 1951–1952 marksiści ostro zaatakowali czołowych filozofów szkoły lwowsko-warszawskiej, w szczególności Twardowskiego, Ajdukiewicza i Kotarbińskiego. Odsunięci profesorowie wrócili do nauczania po 1956. Maria (1896 – 1974) i Stanisław (1897 – 1963) Ossowscy

BIBLIOGRAFIA Jadczak R., Kazimierz Twardowski – twórca szkoły lwowsko-warszawskiej, Toruń 1991. Jadczak R., Mistrz i jego uczniowie, Warszawa 1997. Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. VI, Lublin 2005. Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 3, Warszawa 2002.   Woleński J., Filozoficzna szkoła lwowsko - warszawska, Warszawa 1985.