Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Tęsknota za ojczyzną - „Moja piosnka ( II)” Cypriana Kamila Norwida Cele: poznasz utwór C. K. Norwida „Moja piosnka (II)”, dowiesz się, w jaki sposób poeta wyraził swoją tęsknotę za ojczyzną. Zakładane osiągnięcia: rozumiesz pojęcia: neologizm poetycki, symbol, liryka bezpośrednia, w poznanym wierszu C. K. Norwida potrafisz wskazać i określić funkcje: refrenu, neologizmów poetyckich, anafory, pytania retorycznego, - nazywasz co najmniej 4 wartości, jakie poeta przypisał rodakom, - rozumiesz, z czego wynikało i na czym polegało wyidealizowanie obrazu ojczyzny w utworze C. K. Norwida.

Kilka słów w poecie… Cyprian Kamil Norwid (1821 – 1883) Pochodził ze zubożałej rodziny ziemiańskiej. Wcześnie osierocony przez rodziców i zdany na łaskę krewnych. Debiutował w 1840, ale opuścił Polskę i udał się do Paryża. Tam został źle przyjęty i nie zdołał zyskać uznania. Popadł w nędzę, czuł się wyobcowany. Na skutek desperackiej decyzji wyjechał do Ameryki, ale wkrótce powrócił do Francji. Zmarł w przytułku dla ubogich schorowany i przeraźliwie samotny. C. K. Norwid, fotografia, 1855

„Moja piosnka (II)” C. K. Norwid Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba Podnoszą z ziemi przez uszanowanie Dla darów Nieba... Tęskno mi, Panie... * Do kraju tego, gdzie winą jest dużą Popsować gniazdo na gruszy bocianie, Bo wszystkim służą... Tęskno mi, Panie... * Do kraju tego, gdzie pierwsze ukłony Są, jak odwieczne Chrystusa wyznanie, „Bądź pochwalony!" Tęskno mi, Panie... Tęskno mi jeszcze i do rzeczy innej, Której już nie wiem, gdzie leży mieszkanie, Równie niewinnej... Tęskno mi, Panie... * Do b e z-t ę s k n o t y i do b e z-m y ś l e n i a, Do tych, co mają tak za tak - nie za nie, Bez ś w i a t ł o-c i e n i a... Tęskno mi, Panie... * Tęskno mi owdzie, gdzie któż o mnie stoi? I tak być musi, choć się tak nie stanie Przyjaźni mojej... Tęskno mi, Panie...

Kim jest podmiot liryczny? Tęskno mi, Panie... Osobą mówiącą w wierszu jest człowiek, który tęskni… Podmiot liryczny można utożsamiać z samym poetą, który w czasie, gdy powstał utwór, był w USA (1854). Poza tym od wielu już lat przebywał na emigracji i nic nie wskazywało na to, by do ojczyzny mógł powrócić. Inną przesłanką do kojarzenia podmiotu z Norwidem jest wyraźne nawiązanie do życia osobistego poety (zawiedziona miłość do Marii Kalergis i poczucie osamotnienia). Tęsknota, o której mówi podmiot, dotyczy ojczyzny i tego, co mu się z rodzinnym krajem kojarzy.

Kto jest adresatem wiersza? Do jakiego rodzaju liryki należy utwór? Tęskno mi, Panie... Adresatem wypowiedzi lirycznej jest Bóg. Utwór „Moja piosnka (II)” to rodzaj modlitwy, która ma formę skargi. Podmiot liryczny wielokrotnie podkreśla (powtórzenia), że tęskni. Osoba mówiąca przeżywa: żal, smutek, nostalgię, osamotnienie, odrzucenie, ogromną tęsknotę. Używa przy tym formy „ja” i nazywa swoje uczucia. Utwór jest więc przykładem liryki bezpośredniej. LIRYKA BEZPOŚREDNIA – typ liryki, w której podmiot liryczny mówi wprost o swoich emocjach i stanie ducha.

Budowa wiersza Utwór Norwida tworzy 6 strof, z których każda zakończona jest tak samo brzmiącym wersem: „Tęskno mi, Panie…” To swoisty refren, który dodatkowo – ze względu na modlitewny charakter wiersza - nadaje całości formę litanii. REFREN – powtarzający się w utworze lirycznym wers, wersy lub strofa. LITANIA – forma modlitwy, w której po wezwaniu prowadzącego następuje chóralne powtórzenie jednakowej odpowiedzi przez wiernych.

Forma wiersza Każda strofa utworu jest czterowersowa. Dwa pierwsze wersy są napisane jedenastozgłoskowcem, zaś dwie kolejne liczą po 5 sylab. Wpływa to na specyficzny rytm wiersza. Dzięki zestawieniu dłuższych wersów z krótszymi powstaje efekt, który można porównać do łkania. W wierszu występują rymy żeńskie krzyżowe. Rymy żeńskie – rymują się wyrazy wielosylabowe, rymy półtorazgłoskowe Rym krzyżowy (przeplatany) – rymują się wyrazy z co drugiego wersu (abab)

Szacunek dla chleba Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba Podnoszą z ziemi przez uszanowanie Dla darów Nieba.... Tęskno mi, Panie... W kraju, za którym tęskni podmiot liryczny, dużym szacunkiem otacza się chleb, który jest symbolem domu. Każdy okruch chleba to dar od Boga. Podnosi się go z ziemi, by nie został zmarnowany. Jest więc chleb również symbolem błogosławieństwa niebios. SYMBOL – znak wieloznaczny

Poczucie solidarności Do kraju tego, gdzie winą jest dużą Popsować gniazdo na gruszy bocianie, Bo wszystkim służą... Tęskno mi, Panie... W ojczyźnie Norwida ludzie z troską i odpowiedzialnością odnoszą się do przyrody, jaką w wierszu symbolizuje bocian. Polacy – w myśl słów wiersza - dbają o bocianie gniazda i pamiętają, że ptaki są potrzebne wszystkim (tutaj bocian występuje jako sprzymierzeniec rolników w walce ze szkodnikami pól).

Tradycje i przywiązanie do wiary Do kraju tego, gdzie pierwsze ukłony Są, jak odwieczne Chrystusa wyznanie, "Bądź pochwalony!" Tęskno mi, Panie... Podmiot ceni u rodaków przywiązanie do gestów wiary chrześcijańskiej i ich odwagę w wyznawaniu religii. W powyższej strofie mówi o powitaniu, które brzmi: „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus”.

Tęsknota za miłością Tęskno mi jeszcze i do rzeczy innej, Której już nie wiem, gdzie leży mieszkanie, Równie niewinnej... Tęskno mi, Panie... Ta strofa bardzo wyraźnie odnosi się do niepowodzeń w życiu osobistym poety. Nie znalazł on wzajemności u żadnej z kobiet, które obdarzył uczuciem. Płaskorzeźba C. K. Norwida w Katedrze na Wawelu

Potrzeba użycia neologizmów Do b e z - t ę s k n o t y i do b e z - m y ś l e n i a, Do tych, co mają tak za tak - nie za nie, Bez ś w i a t ł o – c i e n i a... Tęskno mi, Panie... Aby wyrazić swoją tęsknotę, poeta buduje nowe wyrazy, czyli neologizmy poetyckie. Podkreśla dzięki nim, że szczęścia, jakiego pragnie, może zaznać jedynie w ojczyźnie. neologizm poetycki Norwida znaczenie bez-tęsknota stan, w którym nie czuje się tęsknoty, żalu bez-myślenie stan, w którym nie trzeba rozmyślać o swoim smutku światło-cień niejednoznaczna ocena sytuacji, mieszanie dobra ze złem

Świadomość opuszczenia i niezrozumienia Tęskno mi owdzie, gdzie któż o mnie stoi? I tak być musi, choć się tak nie stanie Przyjaźni mojej... Tęskno mi, Panie... Ostatnia zwrotka rozpoczyna się dramatycznym pytaniem retorycznym. Poeta podkreśla w ten sposób swoje osamotnienie i niezrozumienie przez współczesnych. Równocześnie godzi się z losem: „I tak być musi…”

Powtórzenia, powtórzenia, powtórzenia… Powtarzanie tego samego wyrazu na początku kolejnych wersów, zdań, akapitów W utworze Norwida „Moja piosnka (II)” występują powtórzenia. Przybierają one różną formę, ale pełnią podobne funkcje. Po pierwsze mają na celu wzmocnić wypowiedź i podkreślić jej ważność. Poza tym znacząco wpływają na rytmizację tekstu. powtarzanie się całych konstrukcji składniowych

Obraz ojczyzny Obraz Polski w wierszu C. K. Norwida jest wyidealizowany, tzn. ojczyzna została pokazana tylko w dobrym świetle. Podmiot mówiący wylicza przymioty rodaków, ale nie wspomina o wadach. Wszystkie wymienione cechy Polaków wiążą się z wartościami i są to: duże przywiązanie do wiary, tradycji, szacunek do pracy i przyrody, prawość. Przyczyną idealizacji jest tęsknota za krajem. Niemożność powrotu do ojczyzny i długotrwałe oddalenie od niej spowodowały, że Norwid widzi Polskę jako krainę szczęśliwości.

Muzyczne opracowania wiersza C. K. Norwida „Moja piosnka (II)” Zasoby dostępne w Internecie: Wykonanie Stana Borysa: http://www.youtube.com/watch?v=pYZ2hJwBXrY Wykonanie Czesława Niemena: http://rymierz.wrzuta.pl/audio/kpr14tFSvs/

Zadania do przemyślenia/napisania: „Moja piosnka (II)” C. K. Norwida jako pieśń. Podpowiedzi: przypomnij cechy gatunkowe pieśni, odszukaj wyznaczniki pieśni w utworze Norwida, uogólnij wnioski. 2. Liryka patriotyczna na przykładzie „Mojej piosnki (II)” C. K. Norwida. Podpowiedzi: zacznij od wyjaśnienia słowa „patriotyzm”, zastanów się, skąd wiadomo, że poeta pisze o Polsce, podsumuj rozważania. Czy „Moja piosnka (II)” C. K. Norwida to utwór o charakterze religijnym? Podpowiedzi: określ typ wypowiedzi lirycznej (zwróć uwagę na adresata), poszukaj w tekście wszystkich nawiązań do wiary podmiotu lirycznego i jego rodaków, sformułuj wniosek – odpowiedz na pytanie zawarte w temacie.