Rola etyki w praktyce prawniczej Etyka zawodowa

Definicja zawodu oraz etyki zawodowej Historia etyki zawodowej sięga czasów starożytności. W starożytności uważano, że osoby wykonujące zawody związane ze szczególnym zaufaniem podlegają obostrzonym wymaganiom moralnym. Zagadnienie to dotyczyło w szczególności lekarzy, w których ręce powierzano pacjenta. Efektem takiego stanu jest znana do dziś przysięga Hipokratesa.

W średniowieczu strażnikami etyki zawodowej były cechy i gildie W średniowieczu strażnikami etyki zawodowej były cechy i gildie. Przynależność do nich była jedyną możliwością wykonywania danego zawodu. Z biegiem czasu powstawały i rozwijały się nowe zawody zaufania publicznego, czego efektem był rozwój zagadnień związanych z etyką zawodową.

Grupa zawodowa Grupa, która ukształtowała się na bazie więzi społecznych na tle stosunku pracy, a wspólna praca i wspólne interesy pracownicze stanowią podstawowe kryterium jej wyróżnienia. Przy określaniu grupy zawodowej często brane są pod uwagę takie elementy, jak trwałość wykonywania czynności wydzielonych w ramach podziału pracy, czerpanie z tych czynności środków do życia oraz kwalifikacje i umiejętności zawodowe danej grupy.

Korporacja Źródłem korporacji jest specyficzna wiedza jej członków, wymagania prawne, tradycje oraz interesy grupy. Cieszą się one często pewnym stopniem samorządności oraz autonomii. Rysem środowisk korporacyjnych jest powstanie w ich obrębie specyficznych obyczajów, mniej czy bardziej zwerbalizowanych zasad postępowania oraz spisanych zbiorów zasad etyki zawodowej.

Etyka zawodowa Głównie zastosowanie ogólnych dyrektyw moralnych występujących w danym społeczeństwie do konkretnych sytuacji zawodowych, czyli konkretyzacja moralności ogólnospołecznej; Spisane normy odpowiadające na pytanie, jak przedstawiciel danego zawodu powinien postępować. Normy te występują w postaci norm zinstytucjonalizowanych (kodeksy, przysięgi, ślubowania) bądź norm formułowanych jako indywidualne propozycje, są luźne lub stanowią uporządkowany zespół postulatów.

Trzy poziomy etyki zawodowej I normy spisane, odpowiadające na pytanie, jak przedstawiciele danego zawodu powinni postępować ze względów moralnych; II przekonania moralne przedstawiciela zawodu; III poziom postępowania przedstawicieli zawodu oceniany według kryteriów moralnych.

Funkcje etyki zawodowej Regulowanie funkcji wewnątrz grupy zawodowej; Określenie stosunku przedstawicieli danej grupy do przedmiotu działania, zwłaszcza jeżeli stanowią go bezpośrednio jednostki ludzkie; Zabezpieczenie przedstawicieli danego zawodu przed zagrażającymi im pokusami,

Szczególnie związanymi z charakterem ich pracy; Szczególnie związanymi z charakterem ich pracy; *przestrzeganie norm etyki zawodowej i dbałość o właściwy poziom moralny przedstawicieli danej korporacji, co ma podnieść jej prestiż; * Funkcjonowanie przedstawicieli danej grupy w życiu społecznym, czyli: rzetelność w pracy, solidarność z grupą i poczucie odpowiedzialności oraz ocena człowieka w życiu prywatnym, co rzutuje na jego postrzeganie jako członka danej grupy zawodowej.

Zaufanie publiczne Zaufanie publiczne stanowi przymiot, a przy tym etyczne zobowiązanie, sformułowane wobec wszystkich zawodów prawniczych, których przedstawiciele dokonują operacji na takich wartościach, jak sprawiedliwość, własność, wolność, godność, itp. Pojęcie zawodu zaufania publicznego zostało wprowadzone do art. 17 Konstytucji RP, jako kryterium wyodrębniania kategorii samorządów zawodowych.

Status zbiorów etyki zawodowej W większości państw wraz z powołaniem samorządów zawodowych nałożono na nie lub przyznano uprawnienie do sformułowania na piśmie zasad etyki danego zawodu. Konstytucja RP nie zalicza norm uchwalonych przez samorząd zawodowy do katalogu aktów prawnych powszechnie obowiązujących.

Jedną z najistotniejszych funkcji zbiorów praw deontologicznych jest nakładanie pewnych nakazów i zakazów na osoby należące do określonej grupy zawodowej w sytuacji, gdy „nie wypada” tego czynić prawodawcy, a jest to potrzebne dla właściwego realizowania przez członków korporacji zawodowej przypisywanej im roli społecznej.

Zasady etyki prawniczej Zasady a wiedza Zasada moralna może być stosowana w odpowiedniej sytuacji tylko, gdy działający prawnik posiada niezbędną wiedzę prawniczą i etyczną. Wiele norm prawnych nie określa wymaganego poziomu poznawczego, mimo że z konieczności musi na nim polegać. Tam, gdzie brak owego określenia, istotny prawnie standard osiągany jest przez moralne metody interpretacji wszystkich okoliczności stanu faktycznego granicach dopuszczalnych przez prawo.

Relacje prawnik – klient Wielość modeli relacji prawnik-klient wskazuje, że nie są one oczywiste – zarówno z prawnego, jak i moralnego punktu widzenia. W większości kultur prawnych relacje prawnika z klientem opierają się na całkowitej lojalności prawnika wobec swego klienta i jego interesów. Tradycyjnie relacje prawnika z klientem oparte są na idei powiernictwa. Zarówno w prawoznawstwie jak i etyce brak jest zgodności poglądów co do ideału relacji prawnik-klient. Dla moralnych relacji prawnik-klient podstawowe znaczenie ma ich skuteczne komunikowanie się.

Zasada autonomii Autonomia jest koncepcją filozoficzną odgrywającą coraz to większą rolę w różnych segmentach etyki stosowanej, szczególnie zawodowej i politycznej. We współczesnej etyce stosowanej autonomia współtworzy fundamenty myślowe etyk zawodowych. W państwie liberalnym autonomia klienta w sferze politycznej polega na tym, że państwo nie narzuca obywatelom żadnej koncepcji dobrego życia. Autonomia klienta w sferze społecznej wyraża się niekwestionowaniem jego wyborów moralnych przez innych ludzi, jeśli nie narusza to interesów strony trzeciej.

Zasada kompetencji Zasada kompetencji podkreśla kluczowe, chociaż dość oczywiste, znaczenie dla każdej profesji, w szczególności prawnika, dobrego przygotowania do zawodu. W świetle zasady kompetencji dobry prawnik łączy w sobie cechy dobrego profesjonalisty z cechami moralnie dobrego człowieka. Brak albo niedostatek kompetencji prawników, określany mianem złej praktyki prawniczej (legal malpractice), może oczywiście narażać ich klientów na różnorodne szkody.

Zasada uczciwości Uczciwość należy do wartości moralnych najwyżej cenionych i jednocześnie najtrudniejszych do osiągnięcia. Przenikając wszystkie inne wartości chronione przez normy moralne, zwłaszcza godność, honor, obowiązkowość, cnotliwość, szczerość, prawdomówność, sumienność, przyzwoitość, wiarygodność, prawość, polega na ich rzetelnym wypełnianiu. Trwa spór o to, czy uczciwość prawnika w jego życiu prywatnym jest warunkiem jego uczciwości zawodowej.

Zasada poufności Poufność kojarzona z tajemnicą, a ta z sekretem, odgrywa ważną rolę zarówno w sferze prywatnej, jak i publicznej stosunków międzyludzkich. Poufność, jako obowiązek zawodowy prima facie, może jednak ustępować przed obowiązkiem ochrony wartości od niej wyższych. Przedmiotem poufności jako zasady etyki prawniczej są zarówno wartości etyczne, jak i dowody obejmowane regulacjami prawa dowodowego (evidence law), objęte przywilejem prawnik-klient. Prawnik ma obowiązek dołożyć możliwych starań w celu niedopuszczenia do ujawnienia lub wykorzystania poufnych informacji lub tajemnic klienta przez prawników, współpracowników lub inne osoby, z wyjątkiem ściśle określonych przypadków. Poufność może ograniczać zawodową nieodpowiedzialność moralną prawników postępujących niemoralnie.

Zasada konfliktu interesów Konflikt interesów dotyczy nieprawidłowego spełniania roli zawodowej dla dwóch lub większej liczby stron z powodu niezgodności ich interesów. Same uczucia przyjaźni i wrogości, faworyzowania i uprzedzenia, mogące powodować stronniczość, nie tworzą jeszcze konfliktu interesów. Zasada generalna konfliktu interesów głosi, że prawnik nie może reprezentować klienta, jeżeli to będzie bezpośrednio niekorzystne dla innego klienta. W ostatnich dziesięcioleciach kłopotliwą sferą etyki prawniczej stały się konflikty interesów między firmami prawniczymi a ich klientami.

Zasada reklamy i akwizycji Silny opór konserwatywnych przedstawicieli profesji prawniczej przed reklama i akwizycją uznawany przez nich za przejaw jej deprofesjonalizacji i komercjalizacji, ulega ciągłemu osłabianiu. Raport Commission on Advertising sporządzony przez American Bar Association z 1995 r. wykazał, że większość amerykańskich firm prawniczych korzysta z reklamy jako elementu marketingu i kreowania ich pozytywnego wizerunku.

Zasada honorariów W sprawach finansowych obowiązuje adwokata w stosunku do klienta szczególna skrupulatność. Adwokatowi nie wolno uzależniać wydania klientowi pism i dokumentów od uprzedniego uregulowania przez klienta opłat i kosztów przypadających na rzecz adwokata. Adwokatowi nie wolno zaniechać czynności prowadzonej sprawy z tego powodu, że klient nie wniósł ustalonego honorarium, a w szczególności nie wolno mu odmówić stawiennictwa na rozprawie. Nieuiszczenie honorarium może stanowić podstawę do wypowiedzenia pełnomocnictwa w trybie i terminie przewidzianym przez prawo.

Kodeksy etyki prawniczej Kodeks Etyki Radcy Prawnego Kodeks Etyki Zawodowej Komornika Sądowego Kodeks Etyki Zawodowej Notariusza Kodeks Etyki Doradców Podatkowych Zbiór Zasad Etycznych Prokuratora Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Regulamin działania rzeczników dyscyplinarnych) Zbiór Zasad Etyki Zawodowej Sędziów KRS Zbiór Zasad Postępowania Sędziów SSP Iustitia Code of Conduct for European Lawyers