BANKOWOŚĆ dr Radosław Winiarski Zakład Bankowości i Rynków Pieniężnych Katedra Systemów Finansowych Gospodarki Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego

Zajęcia 1, 2 Bankowość centralna

Dwuszczeblowy sektor bankowy – instytucje centralne systemu bankowego B.C. bk bk bk bezpieczeństwo rozliczeń międzybankowych KNF KIR KIR KIR nadzór bk bk bk BFG gwarantowanie depozytów

Nadzór nad systemem bankowym 1989-1997 1997-2008 2008-obecnie Prezes NBP Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego KNB Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego KNF Obszar działalności KNF, skład komisji oraz aparat wykonawczy? Komisja Nadzoru Finansowego (główne zadania w obszarze nadzoru nad pionem bankowości): licencjonowanie działalności banków tworzenie regulacji ostrożnościowych kontrolowanie działalności banków nakładanie sankcji na banki w sytuacji nieprzestrzegania przepisów prawa Od 27 października 2012 roku KNF objęła nadzór nad SKOK

System gwarantowania depozytów Bankowy Fundusz Gwarancyjny BFG (ustawa z 14 grudnia 1994) Rada, Zarząd system gwarantowania depozytów powszechność ? obowiązkowość ? deponenci ? kwoty gwarantowane ? fundusz ochrony środków gwarantowanych ? pomoc finansowa bankom pożyczki gwarancje poręczenia fundusz pomocowy monitoring sytuacji ekonomiczno finansowej banków

Najważniejsze funkcje Banku Centralnego według MFW: pełnienie roli agenta kredytowego i fiskalnego rządu, przechowywanie rezerw krajowych oraz złota i walut obcych oraz administrowanie nimi, przechowywanie rezerw banków komercyjnych, emitowanie znaków pieniężnych

Funkcje NBP: bank emisyjny bank banków podaż pieniądza gotówkowego przyjmowanie rezerw gotówkowych banków komercyjnych oraz udzielanie im kredytów kreacja potencjału kredytowego banków komercyjnych regulacja płynności sektora bankowego prowadzenie rachunków banków komercyjnych zapewnienie warunków prawidłowego obrotu płatniczego w kraju i za granicą

Funkcje NBP: bank państwa bieżąca obsługa budżetu oraz prowadzenie rachunków jednostek budżetowych występowanie w roli agenta w zakresie długu państwowego pełnienie roli depozytariusza rządu i jego agenta administrowanie rezerwami dewizowymi państwa oraz złotem realizacja polityki kursu walutowego oraz rezerw walutowych państwa rola doradcy rządu oraz jednostek organizacyjnych rządu

Cele polityki monetarnej BC podejście klasyczne „ilościowe” podejście nowoczesne „wielopłaszczyznowe” podejście eklektyczne oraz koncepcja BCI triada celów koncepcje cele finalne keynesowska monetarystyczna stabilności kursu walutowego (tzw. cel kursowy) cele pośrednie cele operacyjne

Cele polityki monetarnej NBP 1989-1997 1998-2003 2004-obecnie cel: umacnianie pieniądza polskiego osiąganie celów monetarnych przy utrzymaniu stałego kursu walutowego bardzo trudne zmiana założeń polityki monetarnej cel określony w K oraz ustawie o NBP średniookresowa strategia polityki pieniężnej 1999-2003 koncepcja BCI strategia polityki pieniężnej po 2003r koncepcja CCI kryteria zbieżności traktatu z Maastricht

Cele polityki monetarnej BC Rezerwa Federalna (FED) Bank Angli EBC podejście eklektyczne stabilna waluta oraz inflacja (2% +/- 1 p.p.) stabilność cen (HICP poniżej ale blisko 2%)

Klasyfikacje instrumentów polityki monetarnej BC: Instrumenty polityki monetarnej: stopy procentowe, system minimalnych rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku, operacje depozytowo-kredytowe, maksymalne terminy spłat, dodatkowe zabezpieczenia zwrotności kredytu, limity (kontyngenty) kredytowe, oddziaływanie przez perswazję;

Instrumenty polityki monetarnej NBP: stopa rezerwy obowiązkowej operacje depozytowo-kredytowe kredyt lombardowy kredyt redyskontowy kredyt techniczny lokata jednodniowa operacje otwartego rynku warunkowe repo (zakup przez BC) reverse repo (sprzedaż przez BC) bezwarunkowe (outright) swap walutowy

Instrumenty polityki monetarnej NBP: operacje otwartego rynku podstawowe dostrajające strukturalne kontrola kredytów (ilościowa oraz selektywna) perswazja kurs walutowy charakter administracyjny lub rynkowy środki ilościowej kontroli środki jakościowej i selektywnej kontroli kredytu instrumenty klasyczne czyli pośrednie instrumenty bezpośrednie

ekspansywna oraz restrykcyjna polityka monetarna NBP: Zaklasyfikuj poniższe działania do grupy ekspansywnej lub restrykcyjnej polityki monetarnej banku centralnego: - obniżenie oprocentowania rezerwy obowiązkowej w BC - zwiększenie salda operacji reverse repo o charakterze dostrajającym - wprowadzenie warunku redyskonta w BC jedynie weksli o charakterze kupieckim - rozszerzenie listy papierów wartościowych wykorzystywanych w transakcjach kredytu lombardowego i operacji repo - zapowiedź kontynuacji kolejnej rundy „luzowania ilościowego” - podwyżka stóp procentowych o 0,5 p.p. - zmiana nastawienia członków RPP do założeń polityki monetarnej na „jastrzębie” - kupno od banków komercyjnych przez BC bonów skarbowych na przetargach - zwiększenie udziału własnego klientów w przypadku kredytów hipotecznych

Polityka monetarna BC w latach 1998-2003  NBP EBC REZERWA FEDERALNA rok PKB inflacja stopa ref. 2003 3,7 0,8 6,75-5,25 0,2 2,0 2,75-2,0 3,1 1,9 1,0 2002 1,25 0,7 11,5-6,57 2,3 3,25-2,75 2,4 1,25-1,0 2001 0,97 3,6 19,0-11,5 1,4 4,75-3,25 0,3 6-1,25 2000 4,22 8,3 16,5-19,0 3,5 2,1 3,0-4,75 3,8 3,4 5,0-6,0 1999 3,95 9,4 15,5-16,5 2,5 1,1 3,0 4,1 2,6 4,75-5,0 1998 4,9 24,0-15,5 2,8 1,2 4,3 1,5 5,0-4,75   Na podstawie danych z powyższej tabeli skomentuj skuteczność polityki pieniężnej ww. banków centralnych oraz przyczyny różnic w prowadzonej polityce pieniężnej

Źródło: NBP

Rachunek rewaluacyjny na tle zmian kurów walut obcych Źródło: NBP

Zajęcia 2, 3 Bankowość komercyjna, sprawozdanie finansowe banku

Przygotowanie na zajęcia 2. Proszę o rozwiązanie zadań (slajdy nr 15 oraz 16) oraz wypełnienie Materiałów ćwiczeniowych do „Bankowości” (s. 1-10). Sprawozdanie finansowe NBP (lata 2011,2012) znajdziecie Państwo pod adresem http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/statystyka/rachunkowosc/sprawozdanie2012.html Literatura: Górski M., 2013, Rynkowy system finansowy – rozdziały 5. Dwuszczeblowy sektor bankowy – bankowość centralna,

Przygotowanie na zajęcia 3. Proszę o wypełnienie Materiałów ćwiczeniowych do „Bankowości” (s. 23-25). Literatura: Górski M., 2013, Rynkowy system finansowy – rozdziały 7. Przedsiębiorstwo bankowe - sprawozdanie finansowe, 8. Instytucje pożyczkowe (parabanki). Galbarczyk Tamara, Świderska Joanna, 2011, Bank komercyjny w Polsce, podręcznik akademicki, Warszawa: Difin – rozdział: 3. Czynności bankowe jako element określający istotę działania banku.

BANKOWOŚĆ KOMERCYJNA bank (definicja art. 2. Prawo bankowe) „…osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.” prawo europejskie posługuje się pojęciem instytucji kredytowej (uwaga Prawo bankowe zawęża pojęcie instytucji kredytowej) bank krajowy, bank zagraniczny, instytucja finansowa (art. 4. Prawo bankowe) bank (definicja art. 2. Prawo bankowe) funkcje banków: koncentracji kapitału (lokacyjna) transformacji terminów i ryzyka rozliczeniowa

BANKOWOŚĆ KOMERCYJNA - klasyfikacja banki w formie spółki akcyjnej nienotowane na GPW notowane na GPW uniwersalne banki państwowe samochodowe hipoteczne inwestycyjne zrzeszające banki spółdzielcze specjalistyczne Źródło: Galbarczyk T., Świderska J., 2011, Bank komercyjny w Polsce, podręcznik akademicki, Warszawa: Difin, s.48.

BANKOWOŚĆ INWESTYCYJNA obrót papierami wartościowymi działalność brokerska (broking) działalność dealerska (dealing) sprzedaż pośrednia w wąskiej grupie inwestorów (private placement) pośrednictwo w sprzedaży papierów wartościowych (selling agent) projektowanie i handel instrumentami pochodnymi rynku kapitałowego (derivatives) organizacja własnych i obcych emisji (issue broking and dealing) gwarantowanie emisji (underwriting)

BANKOWOŚĆ INWESTYCYJNA emisja Lokowanie bezpośrednie Lokowanie w zamian za prowizję Subskrypcja (underwriting) Lokowanie pośrednie Ryzyko po stronie emitenta Ryzyko po stronie banku

BANKOWOŚĆ INWESTYCYJNA doradztwo finansowe i zarządzanie aktywami - opracowywanie strategii i przeprowadzanie procesów restrukturyzacji przedsiębiorstw - optymalizacja procesów prywatyzacyjnych – pośrednictwo kapitałowe, transakcje sekurytyzacji (securitization) - pozyskiwanie kapitału w celu finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych - sporządzanie analiz wykonalności projektów inwestycyjnych (feasibility study) - zarządzanie płynnymi aktywami i udziałami klientów (portfolio management) - tworzenie i zarządzanie funduszami podwyższonego ryzyka (venture capital funds) - tworzenie i zarządzanie funduszami wspólnego inwestowania (venture capital funds) - tworzenie serwisu informacji gospodarczej (koniunktura, krzywe rentowności, analiza stanu prawnego, analiza fundamentalna, benchmarki)

BANKOWOŚĆ INWESTYCYJNA łączenie, przejmowanie i wykup przedsiębiorstw - organizacja oraz przeprowadzenie wspomaganego wykupu przedsiębiorstw (management buyout – MBO, leverage buyout – LBO) - opracowywanie strategii łączenia oraz przejmowania przedsiębiorstw

BANKOWOŚĆ INWESTYCYJNA operacje na rynku pieniężnym i zarządzanie ryzykiem - handel certyfikatami depozytowymi (CD’s) - transakcje instrumentami pochodnymi rynku pieniężnego (derivatives) - transakcje terminowe (forward, futures) - transakcje repo (repurchase agreement)

BANKOWOŚĆ HIPOTECZNA bank hipoteczny - udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką udzielanie kredytów, których kredytobiorcą, gwarantem lub poręczycielem jest SP, NBP, EBC rzady lub banki centralne państw członkowskich EU lub OECD nabywanie wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych kredytów bank hipoteczny emisja hipotecznych listów zastawnych emisja publicznych listów zastawnych

Bilans banku komercyjnego aktywa pasywa kasa, operacje z bankiem centralnym operacje z bankiem centralnym operacje z bankami - lokaty operacje z bankami - depozyty operacje z klientami - należności operacje z klientami - depozyty dłużne papiery wartościowe wyemitowane przez bank instrumenty finansowe finansowe aktywa trwałe pozostałe zobowiązania pozostałe aktywa trwałe kapitały własne pozostałe aktywa

Przygotowanie na zajęcia 4. Proszę o wypełnienie Materiałów ćwiczeniowych do „Bankowości” (s. 12-13). Literatura: Górski M., 2013, Rynkowy system finansowy – rozdziały 6. Usługi komercyjnych banków depozytowo-kredytowych (6.2 oraz 6.3) 7. Przedsiębiorstwo bankowe - sprawozdanie finansowe (RZiS)

Rachunek zysków i strat banku komercyjnego + przychody odsetkowe - koszty odsetkowe = wynik z tytułu odsetek + przychody prowizyjne - koszty prowizyjne = wynik z tytułu prowizji + przychody z dywidend + wynik na operacjach finansowych + wynik na operacjach wymiany = wynik na działalności bankowej + wynik na pozostałej działalności operacyjnej - koszty stałe +/- odpisy oraz aktualizacja wartości aktywów (różnica wartości rezerw i aktualizacji) = wynik na działalności operacyjnej + wynik na operacjach nadzwyczajnych (wg KSR) = wynik finansowy brutto - podatek = wynik finansowy netto

1 przychody odsetkowe 10 200 2 … 6 200 3 4 7 400 5 koszty prowizji 1 100 6 7 wynik z operacji finansowych i pozycji wymiany 1 050 8 9 koszty działania banku 3 800 10 -500 11 12 100 13 14 podatek dochodowy 15

1 przychody odsetkowe 10 200 2 koszty odsetkowe 6 200 3 wynik z tytułu odsetek 4 000 4 przychody z tytułu prowizji 7 400 5 koszty prowizji 1 100 6 wynik z tytułu prowizji 6 300 7 wynik z operacji finansowych i pozycji wymiany 1 050 8 wynik na działalności bankowej 11 350 9 koszty działania banku 3 800 10 różnica wartości rezerw i aktualizacji -500 11 wynik na działalności operacyjnej 7 050 12 wynik na operacjach nadzwyczajnych 100 13 zysk (strata) brutto 7 150 14 podatek dochodowy 1 359 15 zysk (strata) netto 5 792

Operacje oraz usługi bankowe Operacje czynne Operacje bierne Operacje pośredniczące Pozostałe operacje

Czynności bankowe Czynnościami bankowymi są: 1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów, 2) prowadzenie innych rachunków bankowych, 3) udzielanie kredytów, 4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw, 5) emitowanie bankowych papierów wartościowych, 6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych, 7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

Czynności bankowe Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki: 1) udzielanie pożyczek pieniężnych, 2) operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty, 3) świadczenie usług płatniczych oraz wydawanie pieniądza elektronicznego, 4) terminowe operacje finansowe, 5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych, 6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych, 7) prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych, 8) udzielanie i potwierdzanie poręczeń, 9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych, 10) pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym.

Czynności bankowe Poza wykonywaniem czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2, banki mogą: 1) obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych; 2) zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych; 3) dokonywać obrotu papierami wartościowymi; 4) dokonywać, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zamiany wierzytel-ności na składniki majątku dłużnika; 5) nabywać i zbywać nieruchomości; 6) świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych; 6a) świadczyć usługi certyfikacyjne w rozumieniu przepisów o podpisie elektro-nicznym, z wyłączeniem wydawania certyfikatów kwalifikowanych wyko-rzystywanych przez banki w czynnościach, których są stronami; 7) świadczyć inne usługi finansowe; 8) wykonywać inne czynności, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego.

Zajęcia 4 Rozliczenia bezgotówkowe

Rozliczenia bezgotówkowe Ustawa o NBP Ustawa prawo bankowe Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej NBP Banki komercyjne KIR First Data Polska KDPW ZBP KNF

Rozliczenia bezgotówkowe Kryteria podziału: Czas realizacji zlecenia Koszty operacji Bezpieczeństwo transakcji Indywidualne preferencje – wygoda Strona inicjująca transakcje

Rozliczenia bezgotówkowe przelew polecenie zapłaty czek rozrachunkowy karta płatnicza akredytywa inkaso okresowe rozliczenia saldami rozliczenia planowe

przelew faktura polecenie przelewu przelew środków DŁUŻNIK WIERZYCIEL BANK DŁUŻNIKA BANK WIERZYCIELA faktura polecenie przelewu przelew środków zawiadomienie o dokonaniu

Definicja – ustawa prawo bankowe Rodzaje: karty płatnicze Definicja – ustawa prawo bankowe Rodzaje: debetowe, kredytowe, obciążeniowe; magnetyczne, chipowe

karty płatnicze Źródło: NBP

akredytywa W D 1 5 2 8a 9 8b 6 4 BW 3 BD 7 8

System SORBNET Źródło: NBP

Instrumenty papierowe Instrumenty elektroniczne wyszczególnienie Instrumenty papierowe Instrumenty kartowe Instrumenty elektroniczne gotówkowe bezgotówkowe pay before pay now uznaniowe obciążeniowe pay later Proszę wypełnić powyższą tabelę przyporządkowując poniższe rozliczenia odpowiednim polom: karta kredytowa, karta obciążeniowa, czek rozrachunkowy, czek gotówkowy, karta debetowa, przelew elektroniczny, polecenie przelewu, wpłata gotówki, przekaz pocztowy (gotówka), karta przedpłacona, czek podróżny, polecenie zapłaty.

Przygotowanie na zajęcia 5. Proszę o wypełnienie tabeli (slajd 51). Proszę o przypomnienie sobie formuł wskaźników finansowych z zakresu oceny sytuacji finansowo-ekonomicznej przedsiębiorstw w obszarze płynności, rentowności, zadłużenia oraz wydajności. Literatura: Górski M., 2013, Rynkowy system finansowy – podrozdział 6.4 (Działalność kredytowo-pożyczkowa banku).