SSP-Ćw.-13 „Z dziejów ustrojów państwowych: WYBRANE SYSTEMY USTROJOWE PAŃSTW ANTYCZNYCH. MONARCHIA WCZESNOŚREDNIOWIECZNA”

FORMY USTROJOWE PAŃSTW ANTYCZNYCH DESPOCJA ▬ monarchie staro-orientalne: Egipt, sumero-akkadyjskie państwa-miasta, Asyria, Persja WSPÓLNOTY OBYWATELSKIE ▬ antyczne republiki: greckie poleis, rzymska civitas MONARCHIE HELLENISTYCZNE ▬ monarchia PTOLEMEUSZY (obejmująca Egipt) ▬ monarchia ANTYGONIDÓW (obejmująca obszary macedońsko-greckie) ▬ monarchia SELEUKIDÓW obejmująca głównie obszary Azji Mniejszej, Iranu i Mezopotamii) CESARSTWO RZYMSKIE

1. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE DESPOTYCZNYCH FORMACJI PAŃSTWOWYCH ▬ Powstały z drobnych organizmów o charakterze proto-państwowym; ▬ Gospodarka oparta była na eksploatacji ludności, głównie niewolników; ▬ Względy gospodarcze decydowały o potrzebie stworzenia fachowego aparatu państwowego zorganizowanego na zasadzie centralizmu; ▬ Racjonalna organizacja polityczna połączona była z wyobrażeniami magicznymi; ▬ Władza monarchy nad poddanymi była nieograniczona, miała charakter teokratyczny, ponieważ była ściśle łączona z wyobrażeniami religijnymi; ▬ W gospodarce dominowało rolnictwo, charakteryzowała ją stagnacja (działania ograniczały się tylko do nawadniania pól) i brak postępu. ▬ Stagnacja gospodarcza decydowała o stagnacji ustroju politycznego

FUNDAMENTALNE ZASADY ANTYCZNEJ ATEŃSKIEJ DEMOKRACJI RÓWNOŚĆ PRAW POLITYCZNYCH WOLNOŚĆ IDEA „RZĄDÓW PRAWA” EXCLUZYWIZM

PODSTAWOWE INSTYTUJE USTROJOWE DEMOKRATYCZNYCH ATEN ZGROMADZENIE LUDOWE (EKKLEZJA) ▬ gromadziło wszystkich pełnoprawnych obywateli Aten ▬ najważniejszy organ władzy, głównie prawodawczej RADA (BULE) ▬ w liczbie 500, wybieranych przez Zgromadenie ▬ organ wykonawczy (wykonujący uchwały Zgromadzenia) HELIAIA (TRYBUNAŁY) ▬ trybunały ludowe, sądzce w wieloosobowych składach URZĘDY ▬ 1-roczne kadencje (z wyj. urzędu stratega)

" (...) WOLNOŚĆ POLEGA NA TYM, ŻE RAZ SIĘ SŁUCHA, INNYM RAZEM – ROZKAZUJE” Arystoteles

URZĘDY CENTRALNE MONARCHII PATRYMONIALNEJ (WCZESNOFEUDALNEJ) „ZASTĘPCA” / ”PRAWA REKA” MONARCHY ▬ różnorodna tytulatura: Majordom (w państwie fankońskim), Wielki Justycjariusz (w państwie angielskim, Wojewoda (w państwie polskim) ▬ główny zarządca dworu królewskiego; nadzorował pracę innych urzędników KANCLERZ – korespondencja władcy, pieczęć, uwierzytelnianie dokumentów monarszych MARSZAŁEK – nadzór nad stajniami królewskimi KOMORNIK – piecza nad skarbcem królewskim MINCERZ – zarząd mennicą, ściąganie regaliów STOLNIK – piecza „nad stołem” monarszym; aprowizacja dworu królewskiego CZEŚNIK – zarząd winnicami i piwnicami królewskimi