Temat: SPADKI I DAROWIZNY Prowadzący: JAROSŁAW GRESER

PLAN WYKŁADU Co to jest spadek? Dziedziczenie ustawowe Testament i dziedziczenie testamentowe Zapis i polecenie Zachowek Przyjęcie i odrzucenie spadku Wydziedziczenie i niegodność dziedziczenia Podatki spadkowe Darowizna Odwołanie darowizny Kwestie podatkowe dotyczące darowizn

CO TO JEST SPADEK? Spadek to ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci i przechodzących na jego następców prawnych (spadkobierców) w drodze dziedziczenia. Przykłady praw: prawo własności nieruchomości (np. domu jednorodzinnego), prawo własności ruchomości (np. własność mebli, artykuły gospodarstwa domowego, książki), Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, Majątkowe prawa autorskie (np. prawo do wynagrodzenia), prawa i obowiązki akcjonariusza spółki akcyjnej, prawa i obowiązki wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Przykłady obowiązków: zobowiązania do spłaty kredytu.

CO TO JEST SPADEK? Za elementy spadku uznaje się także stany faktyczne wpływające na sytuację prawną osoby. np. posiadanie rzeczy („nie jestem właścicielem, ale dysponuję daną rzeczą” – wyjaśnić, na czym polega różnica między właścicielem a posiadaczem).

KIEDY SPADKOBIERCA NABYWA SPADEK? Spadkobierca nabywa spadek z mocy samego prawa już z chwilą otwarcia spadku, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy. Np. Spadkobierca został poinformowany o śmierci spadkodawcy 10 maja 2014, która nastąpiła 1 maja 2014 r. Stał się spadkobiercą z momentem śmierci, czyli 1 maja.

SPOSOBY DZIEDZICZENIA ustawowe testamentowe

DZIEDZICZENIE USTAWOWE Dziedziczenie ustawowe to dziedziczenie według przepisów prawa spadkowego, mające miejsce, gdy: spadkodawca nie sporządził testamentu lub testament jest nieważny albo osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. Testament jest nieważny np., gdy nie został sporządzony własnoręcznie, tylko na komputerze. Osoby powołane do dziedziczenia mogę nie chcieć być spadkobiercami, np. w przypadku znacznych długów spadkodawcy.

DZIEDZICZENIE USTAWOWE Dziedziczenie ustawowe może odnosić się do całego spadku albo do jego części. Np. część spadku będzie objęta testamentem, a pozostała część będzie dziedziczona na mocy ustawy.

DZIEDZICZENIE USTAWOWE Reguły dziedziczenia ustawowego opierają się na stosunku pokrewieństwa, małżeństwa lub przysposobienia. Osoby spokrewnione – np. dzieci, wujostwo, dziadkowie Małżeństwo – zasady mogą dotyczyć także rodziny małżonka Przysposobienie – np. ojciec adopcyjny, adoptowane dziecko

DZIEDZICZENIE USTAWOWE – I grupa spadkowa Art. 931. § 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. § 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych. Ad. Par. 1: Małżonek zawsze ma min. ¼. Np. Spadkobierca ma 4 dzieci. Małżonek dostaje ¼, a każde dziecko po ¼ z pozostałych ¾, czyli 3/8.

DZIEDZICZENIE USTAWOWE – II grupa spadkowa Art. 932. § 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. § 2. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.

DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE Dziedziczenie testamentowe to dziedziczenie na podstawie testamentu. Testament to rozrządzenie (rozdysponowanie) własnym majątkiem na wypadek śmierci.

DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE Testament może obejmować rozrządzenie majątkiem tylko jednego spadkodawcy, nie można więc sporządzać testamentów wspólnych. Przykład: małżonkowie nie mogą wspólnie w jednym testamencie rozrządzić majątkiem.

DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE Spadkodawca może w każdym czasie odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Testament może sporządzić i odwołać jedynie osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Testament nie może zostać ani spisany, ani odwołany przez przedstawiciela. Przykład: Osoba, co do której zostało wydane orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu częściowym (np. z powodu zaawansowanej choroby umysłowej) nie może już spisać testamentu.

ZAPIS Zapis to częściowe rozrządzenie spadkodawcy przedmiotami wchodzącymi w skład spadku na rzecz osoby trzeciej zwanej zapisobiercą. Przykład: Spadkodawca większość spadku przekazuje spadkobiercy (np. wnuczce), ale część majątku może „zapisać” innej osobie (np. zabytkową zastawę dla siostrzenicy).

Obowiązek ten nie czyni jednak nikogo wierzycielem. POLECENIE Poprzez polecenie, spadkodawca nakłada na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek pewnego zachowania się (działania lub zaniechania). Obowiązek ten nie czyni jednak nikogo wierzycielem. Przykład: polecenie zorganizowania wystawnego pogrzebu; obowiązek podjęcia nauki gry na instrumencie smyczkowym. Obowiązki takie nie czynią nikogo wierzycielami, czyli jest do de facto zobowiązanie „wypełnienia ostatniej woli” spadkodawcy – nikt nie może skutecznie żądać wykonania tego polecenia, ani do tego przymusić.

ZACHOWEK Art. 991 Kodeksu cywilnego: § 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Przykład: Spadkodawca w testamencie cały majątek przeznaczył dla jedynego wnuka, chociaż przy życiu pozostają jego dzieci. W tej sytuacji otrzymają one odpowiednią część całego spadku, mimo że w testamencie wskazany jest tylko wnuk.

CO SPADKOBIERCA MOŻE „UCZYNIĆ” ZE SPADKIEM? Spadkobierca nie jest zobowiązany do nabycia spadku - może zdecydować, czy chce dziedziczyć po zmarłym. W związku z tym w oznaczonym terminie, spadek można przyjąć albo odrzucić.

CO SPADKOBIERCA MOŻE „UCZYNIĆ” ZE SPADKIEM? Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest czynnością prawną. Polega na złożeniu oświadczenia w określonej prawem formie przed sądem rejonowym lub notariuszem.

CO SPADKOBIERCA MOŻE „UCZYNIĆ” ZE SPADKIEM? Spadkobierca oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku może złożyć jedynie w oznaczonym terminie. Wynosi on 6 miesięcy od dowiedzenia się przez spadkobiercę o tym, że został powołany do spadkobrania. Po upływie tego terminu uprawnienie do złożenia oświadczenia wygasa. Np. 6 mies. Od powzięcia informacji o tym, że został wskazany w testamencie jako spadkobierca.

CO SPADKOBIERCA MOŻE „UCZYNIĆ” ZE SPADKIEM? Spadkobierca ma 3 możliwości: 1) przyjęcie spadku wprost – spadkobierca nabywa spadek definitywnie, za długi zmarłego odpowiada już bez ograniczeń, czyli zarówno z majątku spadkowego jak i ze swojego majątku osobistego; 2) przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – spadkobierca definitywnie nabywa spadek, ale za długi zmarłego odpowiada tylko do wysokości aktywów spadku; 3) odrzucenie spadku. Ad 2) np. w sytuacji, gdy długi przewyższą aktywa, spadkobierca nie otrzyma nic, ale też nie musi spełnić długów – w ten sposób „zabezpiecza się” przed obowiązkiem ich spłaty, gdy nie ma pewności co do zawartości spadku.

WYDZIEDZICZENIE Wydziedziczenie to pozbawienie zstępnych, małżonka lub rodziców spadkodawcy prawa do zachowku. Może ono być dokonane tylko w testamencie i wyłącznie z przyczyn wskazanych w art. 1008 k.c. Np. nie mogą dokonać wydziedziczenia inne osoby, które dziedziczą, nawet, jeśli spadkobierca dopuścił się przestępstwa wobec spadkodawcy.

Wydziedziczenie może nastąpić, gdy uprawniony do zachowku: wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego – np. spadkobierca zdradza żonę i marnotrawi majątek rodzinny. Umyślne przestępstwo przeciwko życiu – np. usiłowanie zabójstwa Niedopełniania obowiązków rodzinnych – np. odmowa opieki nad ciężko chorymi, niesamodzielnymi rodzicami.

NIEGODNOŚĆ DZIEDZICZENIA Art. 928 Kodeksu cywilnego: § 2. Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jak by nie dożył otwarcia spadku.

SPADKOBIERCA ZOSTANIE UZNANY PRZEZ SĄD ZA NIEGODNEGO, GDY: 1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciw spadkodawcy Np. przywłaszczenie cennej kolekcji dzieł sztuki spadkodawcy

SPADKOBIERCA ZOSTANIE UZNANY PRZEZ SĄD ZA NIEGODNEGO, GDY: 2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z powyższych czynności, Np. Spadkobierca grozi uczynieniem krzywdy osobie bliskiej spadkodawcy, jeśli spadkodawca nie odwoła testamentu.

SPADKOBIERCA ZOSTANIE UZNANY PRZEZ SĄD ZA NIEGODNEGO, GDY: 3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez kogoś podrobionego lub przerobionego.

PODATKI SPADKOWE Z chwilą przyjęcia spadku powstaje obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn.

PODATKI SPADKOWE Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

PODATKI SPADKOWE – grupy podatkowe Grupa I - małżonek, wstępni, zstępni, pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa; Grupa II - zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo Grupa III - inni nabywcy. Grupa I - małżonek, wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa; Grupa II - zstępni rodzeństwa (np. dzieci siostry, wnuki brata), rodzeństwo rodziców (np. ciotki, wujowie), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo

PODATKI SPADKOWE – kwoty wolne od podatku Dla nabywców zaliczonych do pierwszej grupy podatkowej – 9 637 zł. Dla drugiej grupy – 7 276 zł. Dla trzeciej grupy – 4 902 zł.

PODATEK OD SPADKU – zwolnienie od podatku Zwolnione z podatku od spadku jest nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę pod m. in. warunkiem zgłoszenia nabycia naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

DAROWIZNA Jest to umowa, która ma na celu nieodpłatne przysporzenie obdarowanemu korzyści (wzbogacenie obdarowanego) kosztem majątku darczyńcy. Np. Matka daruje córce mieszkanie, samochód, działkę, gospodarstwo rolne itd.

Jest to konstrukcja podobna do polecenia w prawie spadkowym. DAROWIZNA - polecenie Polecenie jest zobowiązaniem obdarowanego do określonego działania, lub zaniechania – jednocześnie nie czyniąc nikogo wierzycielem. Jest to konstrukcja podobna do polecenia w prawie spadkowym. Np. w umowie darowizny umiszcza się zapis, zgodnie z którym obdarowany zostaje zobowiązany do opieki nad młodszym rodzeństwem i zapewnienia mu edukacji.

ODWOŁANIE DAROWIZNY Darowiznę może odwołać darczyńca, gdy obdarowany zachował się w stosunku do niego w sposób rażąco niewdzięczny. Przykład: obdarowane dziecko nie troszczy się o ciężko chorych Rodziców.

ODWOŁANIE DAROWIZNY Odwołanie darowizny musi być wyrażone na piśmie i jest niedopuszczalne jeśli darczyńca przebaczył obdarowanemu. Nie można darowizny odwołać gdy darowizna czyni zadość zasadom współżycia społecznego Nie można darowizny odwołać gdy darowizna czyni zadość zasadom współżycia społecznego - (np. darowanie dziecku podręczników szkolnych przez jego matkę).

PODATEK OD DAROWIZNY Obowiązek zapłaty podatku mają osoby fizyczne, które otrzymały darowiznę o wartości przekraczającej kwotę wolną od podatku. Nie można darowizny odwołać gdy darowizna czyni zadość zasadom współżycia społecznego - (np. darowanie dziecku podręczników szkolnych przez jego matkę).

PODATEK OD DAROWIZNY - kwota wolna od podatku 9637 zł - dla osób należących do I grupy podatkowej, 7276 zł - dla osób należących do II grupy podatkowej, 4902 zł - dla osób należących do III grupy podatkowej. Nie można darowizny odwołać gdy darowizna czyni zadość zasadom współżycia społecznego - (np. darowanie dziecku podręczników szkolnych przez jego matkę).

PODATEK OD DAROWIZNY - kwota wolna od podatku Przy obliczaniu kwoty wolnej od podatku sumuje się wartość rynkową otrzymanej darowizny z wartością rzeczy i praw majątkowych nabytych przez obdarowanego od tej samej osoby) w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie ostatniej darowizny. Chodzi np. o zaliczenie innych darowizn, nieodpłatnego zniesienia współwłasności itd.

PODATEK OD DAROWIZNY – zwolnienie od podatku Zwolnione z podatku od darowizn jest nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę pod m. in. warunkiem zgłoszenia nabycia naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Skontaktuj się z nami: kancelaria@wiedzaiwizerunek.pl www.wiedzaiwizerunek.pl