SSP-Ćw.-3 „Z historii źródeł prawa: ŹRÓDŁA PRAWA W NOWOŻYTNEJ EUROPIE. Podstawy programu kodyfikacji prawa. Największe europejskie kodeksy XVIII I XIX w.”

PODSTAWOWE POJĘCIA Kodeks - usystematyzowany zbiór przepisów prawnych mający formę aktu normatywnego regulującego pewną dziedzinę stosunków społecznych (z założenia, winien obejmować całość regulacji prawnych dotyczących określonej dziedziny prawa) Kodyfikacja - proces – polegający na systematyzowaniu i łączeniu większego zespołu przepisów prawnych z określonej dziedziny prawa w jedną całość, tj. w jednolity, systematyczny zbiór, zwany kodeksem - twórcą pojęcia „kodyfikacji”, człowiekiem, który terminu tego użyć miał, jako pierwszy był (jak się najczęściej uznaje) wybitny angielski prawnik i filozof – Jeremy Bentham (1748-1842)

FUNDAMENTALNE ZASADY DOKTRYNY PRAWNONATURALNEJ wg GROTIUSA:: IDEOLOGICZNE PODSTAWY PROGRAMU KODYFIKACJI PRAWA – DOKTRYNA PRAWA NATURY FUNDAMENTALNE ZASADY DOKTRYNY PRAWNONATURALNEJ wg GROTIUSA:: ▬ obowiązek nienaruszania cudzej własności ▬ obowiązek wynagradzania szkód ▬ obowiązek dotrzymywania umów ▬ oraz obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwo

NAJWYBITNIEJSI TWÓRCY NOWOCZESNEJ SZKOŁY PRAWA NATURALNEGO I ICH TRAKTATY: HUGO GROTIUS (1583-1645), znany również jako Huig de Groot, Hugo Grocio lub Hugo De Groot, były prawnik w Republice holenderskiego. Traktaty: "Wolność Mórz " (Mare Liberum, 1609), "De iure belli ac Pacis libri tres" ("o Prawie wojny i pokoju: Trzy Księgi"), 1625. SAMUEL VON PUFENDORF (1632-1694) - niemiecki prawnik, filozof polityczny, ekonomista, polityk i historyk. Traktaty: "De iure naturae et gentium" ("Prawa natury i narodów", 1672), CHRISTIAN THOMASIUS (1655-1728) - niemiecki filozof i prawnik. Był jednym z najbardziej szanowanych i wpływowych nauczycieli akademickich w swoich czasach. Odegrał on znaczącą rolę w popularyzacji Oświecenia w Niemczech. Traktaty: "Fundamenta iuris naturae ac Gentium" ("Podstawowy doktryny prawa naturalnego i międzynarodowego", 1705) CHRISTIAN WOLFF (1679-1754) - Wolff urodził się w mieście Breslau. Niemiecki filozof. Reprezentuje szczytowy okres oświeceniowego racjonalizmu w Niemczech. Traktaty: "Theologia Naturalis" (1737), "Institutiones iuris naturae et gentium" ("Instytucje prawa przyrody i prawa międzynarodowego" (1745). CHARLES-LOUIS DE MONTESQUIEU (1689-1755) - francuski myśliciel społeczny i komentator polityczny, który żył w okresie Oświecenia. Traktaty: "De l'Esprit des Lois" ("O Duchu Praw", 1748) FRANÇOIS-MARIE AROUET (1694-1778), znany jako Wolter. Symbol francuskiego oświecenia: pisarz, historyk i filozof, znany z dowcipu, zagorzały krytyk Kościoła katolickiego. Traktaty (prace): "Dictionnaire philosophique" ("Słownik filozoficzny", 1764). BARUCH (BENEDYKT) SPINOZA (1632/77) - żydowsko-holenderski filozof. By położyć podwaliny dla 18 wieku Oświecenia. Traktaty: "Traktat teologiczno-polityczny", (1670). GOTTFRIED WILHELM VON LEIBNIZ (1646-1716) - niemiecki matematyk i filozof. Zajmuje poczesne miejsce w historii matematyki i historii filozofii. Traktaty: "Discours de métaphysique" ("Rozprawa o Metafizyce", 1686), JOHN LOCKE (1632-1704) - powszechnie znany jako Ojciec klasycznego liberalizmu. Angielski filozof i lekarz, uważany za jednego z najbardziej wpływowych myślicieli oświecenia. Traktaty: "Kwestie dotyczące prawa natury" (1664), "Dwa traktaty o Rządzie" (1690) GAETANO FILANGIERI (1752-1788) - włoski prawnik i filozof. Traktaty: "La Scienza della legislazione" ("Nauka prawa", 1780) CESARE BECCARIA (1738-1794) - włoski prawnik, filozof i polityk. Przeciwnik tortur i kary śmierci, Traktaty: "Dei delitti e delle pene" ("Przestępstwa i kary", 1764)

ZAŁOŻENIA NOWOCZESNEGO KODEKSU PRAWA ZASADY OGÓLNE: ▬ Kodeks, jako „prawo nowe” ▬ Kodeks, jako „prawo świeckie” (laicyzacja prawa) ▬ idea „Dobra ogółu” (utylitaryzm) ZAŁOŻENIA TECHNIKI LEGISLACYJNEJ: ▬ Jednolitość ▬ Wyłączność ▬ Zupełność ▬ Jasność (przejrzystość, zrozumiałość, czytelność) ▬ Pewność ▬ Krótkość kodeksu

REALIZACJA PROGRAMU KODYFIKACJI PRAWA. EFEKTY PRAC LEGISLACYJNYCH . BAWARIA: ▬ 1751 – Bawarski kodeks kryminalny (Codex Iuris Bavarici Criminalis) ▬ 1753 - Bawarski kodeks procedury sądowej (Codex Iuris Bavarici Iudiciari) ▬ 1756 – Bawarski kodeks cywilny (Codex Maximilianus Bavaricus Civilis) PRUSY: ▬ 1794 - Powszechne prawo krajowe dla państw pruskich (Allgemeines Landrecht für die preussichen Staaten), popularnie zaś zwany Landrechtem Pruskim

MONARCHIA HABSBURGÓW (KODYFIKACJE KARNE): ▬ Theresiana (Constitutio Criminalis Theresiana) - od imienia cesarzowej Marii Teresy (1740-1780), którą wydano w roku 1768 ▬ Leopoldina (Codice Leopoldina) – od imienia wielkiego księcia Toskany Leopolda Habsburga (późniejszego cesarza Leopolda II [1790-1792]), z roku 1786 ▬ Josephina (Allgemeines Gesetz über Verbrechen und derselben Bestrafung - Powszechny kodeks karny o zbrodniach i karach) – od imienia cesarza Józefa II (1780-1790), z roku 1787 ▬ Franciszkana (Strafgesetz über Verbrechen und schwere Polizeiübertretungen – Księga ustaw na zbrodnie i ciężkie przestępstwa policyjne) – od imienia cesarza Franciszka II (1792-1806), z roku 1803

FRANCJA (Wielka Kodyfikacja Napoleońska) ▬ 1804 - Kodeks Cywilny Francuzów (Code civil des Français, Code Napoleon, Code civi) ▬ 1806 –Kodeks Postępowania cywilnego (Code de procéduere) ▬ 1807 - Kodeks handlowy (Code de Commerce) ▬ 1808 - Kodeks postępowania karnego (Code d’instruction criminelle) ▬ 1810 - Kodeks karny (Code pénal)

Największe NOWOŻYTNE KODEKSY CYWILNE: ▬ 1804 - KODEKS CYWILNY FRANCUZÓW (Code civil des Français, Code Napoleon, Code civi) ▬ 1811 - AUSTRIACKI KODEKS CYWILNY - ABGB (Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch) ▬ 1896 - NIEMIECKI KODEKS CYWILNY - BGB (Bürgerliches Gesetzbuch) ▬ 1907-1912 – SZWAJCARSKI KODEKS CYWILNY – ZGB (Zivilgesetzbuch)